Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2019 roku w Sieradzu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa G. C., A. Z. i A. G.

przeciwko J. D.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 23 stycznia 2019 roku, sygn. akt I C 1559/18upr

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 2, 3 i 4 w ten sposób, że:

A.  w punkcie 3 rozkłada zasądzone w punkcie 1 świadczenie - w miejsce 39 - na 18 (osiemnaście) miesięcznych rat w kwotach po 217,41 (dwieście siedemnaście i 41/100) złotych, pozostawiając bez zmian terminy warunki ich płatności oraz dodaje zastrzeżenie, iż brak terminowej płatności choćby jednej raty powodować będzie wymagalność całej zasądzonej w punkcie 1 kwoty;

B.  w punkcie 4 zasądza od J. D. na rzecz G. C., A. Z. i A. G. solidarnie 1 071 (tysiąc siedemdziesiąt jeden) złotych z tytułu zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  oddala wniosek powodów o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 169/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 23 stycznia 2019 r., wydanym w sprawie sygn. akt I C 1559/18 upr, Sąd Rejonowy w Łasku:

- w pkt 1 zasądził od pozwanego J. D. na rzecz powodów G. C., A. Z. i A. G. 3 602,43 złotych oraz 310,89 złotych stanowiące odsetki umowne w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od 13 czerwca 2018 r. do 23 stycznia 2019 r. (dnia wyrokowania);

- w pkt 2 oddalił powództwo w pozostałej części;

- w pkt 3 zasądzone w pkt 1 wyroku kwoty - łącznie 3 913,32 złotych rozłożył na trzydzieści dziewięć rat, z czego pierwsza w kwocie 113,32 złotych, płatna do 15-tego dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym wyrok się uprawomocni, a kolejne w kwocie po 100 złotych, płatne do 15-tego dnia każdego miesiąca, z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z nich;

- w pkt 4 nie obciążył pozwanego kosztami procesu.

Jak ustalił Sąd pierwszej instancji, 21 lutego 2017 r. J. D. oraz (...) Finanse sp. z o.o. zawarli umowę pożyczki gotówkowej. Umową przelewu wierzytelności z

2 lutego 2017 r. pożyczkodawca przelał wierzytelność z tytułu ww. umowy na powodów. Następnie powodowie dokonali przeniesienia prawa majątkowego - wierzytelności na A. C., która znowuż dokonał zwrotnego przelewu wierzytelności na powodów. Z dniem

3 maja 2018 r. wypowiedziano umowę pożyczki. Zadłużenie na dzień 12 czerwca 2018 r.

wynosiło 3 602,43 złotych.

Pozwany zaprzestał płacenia rat z uwagi na chorobę i utratę pracy. Utrzymuje się obecnie z zasiłku.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, powództwo wywodzi podstawę materialnoprawną z treści art. 720 § 1 k.c. Pozwany uznał wysokość zadłużenia, stąd też Sąd zasądził kwotę dochodzoną pozwem. Natomiast zdecydował się rozłożyć zasądzone świadczenie na raty, zgodnie z art. 320 k.p.c., biorąc pod uwagę fakt, że pozwany nie ze swojej winy zaprzestał płacenia rat, ma ciężką sytuację finansową, a zatem jednorazowa spłata byłaby niemożliwa, także w drodze egzekucji. Za uzasadnione Sąd uznał określenie wysokości raty na 100 złotych miesięcznie. Powyższe, zdaniem Sądu Rejonowego, umożliwi pozwanemu spłatę długu, a jednocześnie zapewni realizację wyroku i nie stanowi obciążenia dla powoda będącego dużą firmą pożyczkową.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. W ocenie Sądu, w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu tego przepisu, bowiem pozwany znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej.

Powodowie wnieśli apelację od powyższego wyroku, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie pkt 2 w przedmiocie rozłożenia należności na raty, jak również w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, podnosząc następujące zarzuty:

I. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.

1.  art. 320 k.p.c. poprzez błędne uznanie, iż na gruncie niniejszej sprawy zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek uzasadniający rozłożenie zasądzonego świadczenie na raty, podczas gdy Sąd pierwszej instancji z jednej strony nie dokonał dostatecznej weryfikacji sytuacji materialnej pozwanego, a z drugiej strony błędnie wywnioskował, że rozłożenie zasądzonej należności na raty uwzględnia interesy powodów;

2.  art. 102 k.p.c., poprzez błędne zastosowanie i nieprawidłowe przyjęcie, iż w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, uzasadniający nieobciążenie pozwanego kosztami, podczas gdy nie ziściły się przesłanki zastosowania tego przepisu prawa.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, skarżący wnosił o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez eliminację zasądzenie należności w ratach,

a razie braku uwzględnienia tego żądania:

- zmianę zaskarżonego wyroku w ten sposób, iż zasądzona należność rozłożona zostaje na raty w wysokości co najmniej 300,00 złotych, płatne w terminach ustalonych w treści zaskarżonego wyroku wraz z odsetkami umownymi wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, z tym zastrzeżeniem, że należność wraz z odsetkami staje się natychmiast w całości wymagalna w wysokości pozostałej do spłaty w razie zwłoki pozwanego w płatności którejkolwiek z rat;

- zasądzenie na rzecz powodów od pozwanego kosztów postępowania przed Sądem pierwszej oraz drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego przez radcę prawnego według norm prawem przepisanych.

Pozwany domagał się oddalenia apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Przesłanką zastosowania art. 320 k.p.c., stanowiącego o uprawnieniu sądu do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty przepisu, jest ustalenie, że w danej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony. Powołane unormowanie wprowadza szczególną zasadę wyrokowania, a jego zastosowanie wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces. Z jednej strony bowiem, sąd musi mieć na względzie sytuację dłużnika, który z powodów przez siebie niezawinionych, na które składa się przede wszystkim jego sytuacja materialna, zdrowotna i rodzinna, nie jest w stanie jednorazowo uczynić zadość spełnieniu zasądzonego świadczenia, natomiast spłata ratalna lub w późniejszym terminie będzie dla niego realnie dogodniejsza. Z drugiej, musi brać pod rozwagę usprawiedliwiony interes wierzyciela, który przy rozłożeniu świadczenia na raty pozbawiony jest odsetek od całości zaległości, a ponadto jego zaspokojenie jest rozłożone w czasie.

O ile należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że trudna sytuacja finansowa pozwanego w powiązaniu z faktem, że zaprzestanie wywiązywania się z obowiązku spłaty rat pożyczki wynikało z okoliczności niezawinionych przez pozwanego - choroby i utraty pracy, są wystarczającymi przesłankami do zastosowania przepisu art. 320 k.p.c. w sprawie przedmiotowej, to podzielić trzeba zarzut skarżących, że Sąd pierwszej instancji w niewystarczającym stopniu rozważył interes powodów - wierzycieli uprawnionych do zwrotu pożyczki wraz z odsetkami i dodatkowymi określonymi umową opłatami, a rozłożenie świadczenia na 39 rat jest krzywdzące dla skarżących, bowiem zbyt oddala w czasie moment całkowitej spłaty należności.

Jak słusznie zauważają skarżący, pożyczka gotówkowa została udzielona pozwanemu na 24 miesiące, a zatem winna zostać spłacona w lutym 2019 r. Przy pozostawieniu warunków spłaty, jak w pkt 3 wyroku natomiast, pozwany - przy założeniu, iż będzie regulować zasądzone kwoty w terminie - będzie spłacał należność niemalże trzy razy dłużej. Przy czym, za okres ponad trzech lat powodowie będą pozbawieni wynagrodzenia za korzystanie z ich kapitału. Warto podkreślić, iż powodowie są podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą nakierowaną na osiąganie zysku, nie zaś instytucją charytatywną, czy też osobą, na której ciążą jakiekolwiek zobowiązania moralne w zakresie pomocy pozwanemu w jego trudnej sytuacji życiowej.

Podzielić należy także zapatrywanie skarżących, że ochrona ich interesów, jako wierzycieli, polegać winna na zastrzeżeniu przez Sąd pierwszej instancji, że jeżeli pozwany opóźni się z płatnością którejkolwiek raty, całość świadczenia stanie się wymagalna od razu z chwilą opóźnienia. Takie zastrzeżenie pełni funkcję motywacyjną dla dłużnika i zapobiega sytuacji, w której pozwany korzysta z dobrodziejstwa odroczenia zapłaty bez wynagrodzenia, mimo że nie wywiązuje się z płatności, a powodowie mogą przymusowo egzekwować należność wraz odsetkami za opóźnienie osobno w odniesieniu do każdej raty dopiero po nadejściu jej płatności.

Zasadnie skarżący podnieśli również zarzut naruszenia art. 102 k.p.c.

W orzecznictwie sądowym i piśmiennictwie utrwaliła się wykładnia, zgodnie z którą zastosowanie przez sąd w/w przepisu powinno być oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego, w całokształcie okoliczności, które uzasadniają odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą przy tym zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem postępowania, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich sytuację majątkową i życiową strony. Za utrwalony w doktrynie i judykaturze uznać należy także pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (J. Bodio, J. Domendecki, A. Jakubecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M.P.Wójcik: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna, 2008, wyd. III, postanowienie SN z dnia 11 sierpnia 2010 r., II PZ 21/10, LEX nr 661507).

Zważyć również trzeba, iż z treści art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynika, że zwolnienie od kosztów sądowych, oparte na ustaleniu, iż strona nie może ich pokryć bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego, nie uchyla odpowiedzialności za wynik sporu w stosunku do przeciwnika procesowego, co oznacza, że przyczyny usprawiedliwiające ubieganie się przez stronę o zwolnienie od kosztów sądowych nie wystarczą, by wyłączyć działanie ustanowionej w art. 98 § 1 k.p.c. reguły, że ten kto przegrał spór zwraca koszty procesu temu, czyje racje zostały uznane za słuszne (por. postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, niepubl. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07 niepubl., postanowienie SN z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, LEX nr 564753).

Sama zatem trudna sytuacja majątkowa pozwanego i jego stan zdrowia nie mogą uzasadniać przerzucania kosztów zainicjowanej sprawy na powodów, gdy nie mamy do czynienia z ich niesumiennym, czy też oczywiście niewłaściwym postępowaniem.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. - zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie 3 rozłożył zasądzone w punkcie 1 świadczenie - w miejsce 39 - na 18 miesięcznych rat w kwotach po 217,41 złotych, pozostawiając bez zmian terminy i warunki ich płatności oraz dodając zastrzeżenie, iż brak terminowej spłaty choćby jednej raty powodować będzie wymagalność całej zasądzonej w punkcie 1 kwoty. Natomiast w punkcie 4 zasądził od J. D. na rzecz G. C., A. Z. i A. G. solidarnie 1 071 złotych z tytułu zwrotu kosztów procesu. Na poniesione przez powodów koszty złożyły się: opłata od pozwu - 154 złote oraz wynagrodzenie pełnomocnika wg stawki określonej zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018 poz. 265 tekst jednolity) - 900 złotych, powiększone o opłatę skarbową od pełnomocnictwa.

W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 100 i 102 k.p.c., nie obciążając pozwanego obowiązkiem zwrotu powodom części poniesionych kosztów, bowiem apelacja powodów został uwzględniona jedynie w części, a rozstrzygnięcia sądu oparte na art. 320 k.p.c., czy też 102 k.p.c. wynikają z dyskrecjonalnej oceny oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem w kontekście okoliczności rozpoznawanej sprawy.