Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

Protokolant: Joanna Wołczyńska – Kalus

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2022 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa A. B. (1) i P. B.

przeciwko Bankowi (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o ustalenie i zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów A. B. (1) i P. B.:

- kwotę 57.828,89 (pięćdziesiąt siedem tysięcy osiemset dwadzieścia osiem złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lipca 2019 r. do dnia zapłaty,

- kwotę 10.927,07 (dziesięć tysięcy dziewięćset dwadzieścia siedem franków szwajcarskich siedem centymów) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  ustala, że umowa o (...) nr KH/ (...) zawarta w dniu 24 października 2005 r. pomiędzy A. B. (1) i P. B. a Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna,

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

4.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów A. B. (1) i P. B. kwotę 6.434,00 (sześć tysięcy czterysta trzydzieści cztery) złote z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 5.400,00 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 23/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 17 stycznia 2020 r. skierowanym przeciwko pozwanemu Bankowi (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. powodowie A. B. (1) i P. B. wnosili o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od pozwanego kwot 57.828,89 zł i 10.929,71 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 lipca 2019 r. do dnia zapłaty stanowiących nienależnie pobrane przez pozwanego świadczenia na podstawie całkowicie nieważnej umowy kredytu nr KH/ (...) zawartej między powodami a pozwanym w dniu 24 października 2005 r. ewentualnie o zasądzenie na ich rzecz solidarnie od pozwanego kwoty 23.586,79 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 lipca 2019 r. do dnia zapłaty tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego świadczeń na podstawie bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych zawartych w umowie kredytowej. Jednocześnie powodowie wnosili o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(pozew- k.3-68)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie solidarnie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Zgłosił też zarzut naruszenia przez powodów zasad współżycia społecznego oraz zarzut przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę.

(odpowiedź na pozew- k.106-196)

Na rozprawie w dniu 5 czerwca 2020 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa.

(protokół rozprawy z dnia 5 czerwca 2020 r. na płycie CD 00:02:32 – 00:03:20- koperta k.901)

W piśmie procesowym z dnia 21 maja 2021 r. pełnomocnik powodów rozszerzył powództwo i wnosił w ramach żądania głównego o zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów kwot dochodzonych pozwem oraz ustalenie, że umowa kredytu łącząca strony jest nieważna a w ramach żądania ewentualnego o zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów kwoty dochodzonej pozwem w ramach zgłoszonego tam żądania ewentualnego oraz ustalenie, że zapisy § 2 ust. 2 oraz § 7 ust. 1 umowy i § 3 ust. 2, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4 i 5, § 12 ust. 3 i § 13 ust. 4 Regulaminu stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ kc i nie wiążą powodów.

(rozszerzenie powództwa- k.825-828)

W piśmie procesowym z dnia 23 czerwca 2021 r. pozwany wnosił o oddalenie zmodyfikowanego powództwa.

(pismo procesowe pozwanego- k.834-840)

Na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2020 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo w zmodyfikowanym kształcie a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa.

(protokół rozprawy z dnia 20 sierpnia 2020 r. na płycie CD 00:03:51 – 00:08:17- koperta k.901)

Na rozprawie w dniu 11 marca 2022 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo w zmodyfikowanym kształcie a pełnomocnik pozwanego powództwa nie uznawał i wnosił o jego oddalenie.

(protokół rozprawy z dnia 11 marca 2022 r. na płycie CD 00:04:26 – 00:53:02- koperta k.901)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W 2005 r. będący małżonkami pozostającymi w ustroju wspólności małżeńskiej powodowie A. B. (1) i P. B. potrzebowali środków finansowych na dokończenie budowy domu. Potrzebna im była na ten cel kwota 110.000,00 zł i w celu jej pozyskania postanowili oni zaciągnąć kredyt. W tym czasie powodowie pracowali na etatach i nie prowadzili działalności gospodarczej. Nigdy wcześniej nie zawierali oni umów kredytowych.

(zeznania powodów: P. B.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:06:42 – 00:32:05- koperta k.901, A. B. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:32:05 – 00:46:48- koperta k.901, kserokopia wniosku kredytowego k.214-216)

Powodowie udali się do pośrednika kredytowego aby on wyszukał dla nich najkorzystniejszą ofertę kredytową. Pośrednik przedstawił im jedynie oferty kredytów frankowych trzech banków, gdyż twierdził, iż powodowie nie mają zdolności kredytowej, by zaciągnąć kredyt złotówkowy. Przekazywał on powodom, że kredyt frankowy jest kredytem tanim, bezpiecznym i popularnym. Informował ich, że frank szwajcarski jest stabilną walutą a wahania jego kursu są minimalne. Pokazał on też powodom informację historyczną odnośnie wahań kursu franka szwajcarskiego w ostatnich 5 latach, z której wynikało, iż jego kurs wahał się od 2,40 do 3,20 zł. Pośrednik kredytowy mówił, iż w Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest promocyjna marża i promocyjna cena produktu. Przedstawił on również powodom symulację jak zmieni się ich zobowiązanie przy niewielkich różnicach kursowych. Podał im też informację, że do wypłaty kredytu bank zastosuje kurs kupna waluty a do spłaty kurs sprzedaży. Powodowie po przekazanych im informacjach mieli świadomość, że w przypadku wzrostu kursu franka szwajcarskiego wzrośnie wysokość raty kredytu, nie mieli jednak świadomości, że wzrośnie też saldo ich zobowiązania. Nie byli oni informowani w jaki sposób bank tworzy własne tabele kursowe oraz, że mogą oni negocjować warunki umowy. Pracownik banku nie proponował powodom żadnego zabezpieczenia ryzyka kursowego.

(zeznania powodów: P. B.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:06:42 – 00:32:05- koperta k.901, A. B. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:32:05 – 00:46:48- koperta k.901)

Powodowie przed złożeniem wniosku o kredyt otrzymali informację na piśmie, z której wynikało, że zaciągając kredyt w walutowy kredytobiorca ponosi ryzyko kursowe co oznacza, że zarówno rata kredytu jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dany dzień podlega ciągłym wahaniom w zależności od aktualnego kursu waluty a rzeczywiste koszty obsługi długu mogą się okazać znacząco wyższe od wcześniej założonych.

(kserokopia informacji-k.244)

W dniu 22 września 2005 r. powodowie złożyli wniosek kredytowy, w którym wnioskowali o kredyt w wysokości 110.000,00 zł w walucie CHF na okres 30 miesięcy wypłacony w dwóch transzach, spłacany w równych ratach. Wniosek ten został rozpatrzony pozytywnie.

(kserokopia wniosku kredytowego- k.214-216, kserokopia wniosku- k.218, wydruki podejmowania decyzji- k.248-250, kserokopia decyzji kredytowej- k.251-252)

Przed zawarciem umowy powodowie około 2 – 3 razy spotkali się z pośrednikiem kredytowym. Umowę podpisywali oni w banku. Powodowie czytali tę umowę przed podpisaniem i wydawało im się, że ją rozumieją. Doradca kredytowy informował ich wcześniej, że druki umowy są standardowe.

(zeznania powodów: P. B.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:06:42 – 00:32:05- koperta k.901, A. B. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:32:05 – 00:46:48- koperta k.901)

W dniu 24 października 2005 r. powodowie zawarli z Bankiem (...) z siedzibą w W. umowę o (...) nr KH/ (...). Zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 tej umowy bank udzielił im kredytu w kwocie 110.000,00 PLN indeksowanego do CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Jak wynikało z § 2 ust. 6 umowy okres kredytowania wynosił 300 miesięcy w tym 12 miesiące karencji licząc od wypłaty pierwszej transzy kredytu. W myśl § 2 ust. 3 umowy kredyt przeznaczony był na dokończenie budowy domu metodą gospodarczą a przedmiotem kredytowania był dom położony w W. przy ul. (...) na działkach numer (...). W myśl § 3 ust. 1, 2 i 3 umowy wypłata kredytu miała nastąpić w 2 transzach na rachunek bankowy kredytobiorców. Zgodnie z § 3 ust. 3 tej umowy kredytu warunkiem wypłaty pierwszej transzy kredytu było dokonanie cesji na rzecz banku praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości obciążonej hipoteką od ognia i zdarzeń losowych na minimalną sumę ubezpieczenia 250.000,00 zł, przedstawienie w banku dokumentu potwierdzającego powyższe oraz dostarczenie do banku oświadczenia ubezpieczyciela o przyjęciu do wiadomości informacji o cesji praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości lub przystąpienia do ubezpieczenia grupowego w (...) S.A., dostarczenie do banku oryginału polisy ubezpieczeniowej potwierdzającej zawarcie umowy (...) przez powódkę na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 39.424,00 zł w towarzystwie akceptowanym przez bank, w której bank wskazany będzie jako wyłącznie uposażony oraz dokonanie cesji praw wynikających z ww. umowy ubezpieczenia na rzecz banku i przedstawienie w banku potwierdzenia, iż towarzystwo ubezpieczeniowe przyjęło do wiadomości ww. cesję lub przystąpienie do ubezpieczenia grupowego na życie w (...) S.A., dostarczenie do banku oryginału polisy ubezpieczeniowej potwierdzającej zawarcie umowy (...) przez powoda na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 83.776,00 zł w towarzystwie akceptowanym przez bank, w której bank wskazany będzie jako wyłącznie uposażony oraz dokonanie cesji praw wynikających z ww. umowy ubezpieczenia na rzecz banku i przedstawienie w banku potwierdzenia, iż towarzystwo ubezpieczeniowe przyjęło do wiadomości ww. cesję lub przystąpienie do ubezpieczenia grupowego na życie w (...) S.A., przedstawienie w banku oświadczenia właściciela nieruchomości o ustanowieniu hipoteki oraz wniosku o wpis hipoteki na nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu wraz z dowodem złożenia go we właściwym sądzie wieczystoksięgowym i uiszczenia wymaganych opłat sądowych, przedstawienie w banku potwierdzenia złożenia we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania kredytobiorców urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej (...)1 z ewentualnym załącznikiem PCC-1A wraz z dowodami wniesienia opłaty z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu ustanowienia hipoteki stanowiącej zabezpieczenie kredytu, zapewnienie środków na rachunku klientów w kwocie wystarczającej na pokrycie opłat związanych z udzieleniem kredytu i złożenie oświadczenia właściciela nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu o niedokonywaniu wpisów do jej księgi wieczystej w okresie od dnia wystawienia odpisu z księgi wieczystej do dnia podpisania umowy. Kolejne transze kredytu miały być wypłacone po udokumentowaniu przez kredytobiorców postępu prac budowlanych i wykorzystania wypłaconych środków na podstawie dziennika budowy oraz zdjęć elewacji i pomieszczeń wewnętrznych a wypłata ostatniej transzy uzależniona była od pozytywnej kontroli inwestycji dokonanej przez rzeczoznawcę majątkowego akceptowanego przez bank. Zgodnie z § 3 ust. 4 tej umowy uruchomienie transzy kredytu miało nastąpić w terminie wskazanym przez kredytobiorców w dyspozycji wypłaty o ile dyspozycja wraz z dokumentami potwierdzającymi spełnienie warunków koniecznych do uruchomienia środków z kredytu, określonych w umowie i Regulaminie zostanie złożona na 3 dni robocze a w przypadku konieczności zlecenia przez bank kontroli inwestycji na 10 dni roboczych przed planowaną datą uruchomienia środków. Jak wynikało z § 3 ust. 5 i 6 umowy termin uruchomienia pierwszej transzy kredytu nie mógł być dłuższy niż 60 dni kalendarzowych od dnia sporządzenia umowy a termin uruchomienia ostatniej transzy kredytu nie mógł przekraczać 24 miesięcy od dnia sporządzenia umowy. W momencie podpisywania tej umowy powodowie nie znali wysokości swojego zobowiązania w walucie CHF.

(zeznania powodów: P. B.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:06:42 – 00:32:05- koperta k.901, A. B. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:32:05 – 00:46:48- koperta k.901, kserokopia umowy kredytu- k.74-76, kserokopia Regulaminu Kredytowania Osób Fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.- k.77-81)

Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy bank nie pobierał od kredytobiorców prowizji.

(kserokopia umowy kredytu- k.74-76)

Zgodnie z § 6 ust. 1 umowy kredyt oprocentowany miał być według zmiennej stopy procentowej. Zgodnie z § 6 ust. 2 umowy w dniu zawarcia umowy oprocentowanie wynosiło 2,34 % w stosunku rocznym co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy i marży w wysokości 1,55 p.p. stałej w całym okresie kredytowania. W myśl § 6 ust. 4 umowy oprocentowanie kredytu miało ulegać zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF).

(kserokopia umowy- k.74-76)

Zabezpieczeniem spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami w myśl § 9 ust. 1 umowy była hipoteka kaucyjna do kwoty 187.000,00 zł na rzecz Banku ustanowiona na prawie własności nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej numerami działek (...), cesja na bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości, na której zostanie ustanowiona hipoteka i cesje na bank praw z polis ubezpieczeniowych na życie powodów.

(kserokopia umowy- k.74-76)

W myśl § 7 ust. 1 umowy kredytobiorcy zobowiązali się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu zgodnie z (...) Banku (...) S.A. Zgodnie z § 7 ust. 2 umowy kredyt miał być spłacany w 300 ratach miesięcznych w tym 12 ratach obejmujących odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 288 ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej. W myśl § 7 ust. 3 umowy spłata kredytu miała następować poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorców w banku.

(zeznania powodów: P. B.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:06:42 – 00:32:05- koperta k.901, A. B. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:32:05 – 00:46:48- koperta k.901, kserokopia umowy kredytu- k.74-76, kserokopia pełnomocnictwa- k.245)

W dniu 15 maja 2007 r. powodowie i pozwany zawarli aneks nr (...) do umowy kredytu, na mocy którego zmienili postanowienia § 5 ust. 1 pkt 1 umowy.

(kserokopia aneksu- k.82)

W dniu 7 kwietnia 2014 r. powodowie i pozwany zawarli aneks nr (...) do umowy kredytu, na mocy którego zmienili postanowienia § 7 ust. 1 i 3 umowy. Od tego czasu mieli oni spłacać kredyt bezpośrednio w walucie indeksacji a bank pobierać miał należne mu raty z otwartego przez nich rachunku walutowego do obsługi kredytu.

(kserokopia aneksu- k.83, kserokopia skróconego wniosku o zmianę warunków kredytu- k.217)

W wykonaniu umowy pozwany wypłacił powodom kwotę 110.000,00 zł w dwóch transzach.

(zeznania powodów: P. B.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:06:42 – 00:32:05- koperta k.901, A. B. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 11 marca 2022 r. 00:32:05 – 00:46:48- koperta k.901, kserokopie dyspozycji wypłaty środków z kredytu- k.246-247)

W dniu 29 czerwca 2019 r. powodowie wystosowali do pozwanego wezwanie do zapłaty, w którym domagali się zwrotu dotychczas pobranych bez bank nienależnych świadczeń w wysokości 102.783,52 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty w związku z nieważnością umowy kredytu. Wezwanie to pozwany odebrał w dniu 4 lipca 2019 r. Pozwany nie uznał zgłoszonych roszczeń za zasadne.

(kserokopia wezwania do zapłaty- k.93-96, kserokopia pisma pozwanego- k.97-98)

W okresie od 4 listopada 2005 r. do 3 lipca 2019 r. powodowie wpłacili na poczet spłaty kredytu kwotę 57.839,57 zł i kwotę 10.927,07 CHF.

(kserokopia zaświadczenia- k.84-92)

Ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o zeznania powodów oraz zgromadzone w aktach sprawy i powołane wyżej dokumenty, których treści strony nie kwestionowały a pozostałe złożone dokumenty Sąd pominął, jako że nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, bankowości i finansów na okoliczności wskazane w pozwie uznając, iż wskazane okoliczności nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd pominął także dowód z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew uznając, iż także i one nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Przy ustaniu stanu faktycznego Sąd pominął zeznania świadków J. C. i A. B. (2) z uwagi na to, iż nie brali oni udziału w procesie zawierania umowy kredytu przez powodów i wobec tego nie mieli wiedzy, jak proces ten wyglądał. Sąd pominął też zeznania świadka K. G. z uwagi na to, iż, jako że nie brała ona udziału w zawarciu umowy z powodami, nie było możliwym do ustalenia w oparciu o nie czy przedstawiona przez nią ogólna procedura zawierania umów kredytowych była zastosowana w przypadku powodów. Sąd pominął także zeznania świadka K. M. z uwagi na to, iż jego zeznania, w których podawał on w jaki sposób bank tworzy tabele kursowe, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia skoro świadek nie brał udziału w zawieraniu umowy kredytu przez powodów i stąd nie miał wiedzy czy informacje o sposobie tworzenia tabel kursowych przez bank były im przekazywane.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powodowie A. B. (1) i P. B. domagali się w pierwszej kolejności ustalenia, iż umowa o (...) nr KH/ (...) zawarta między nimi a pozwanym w dniu 24 października 2005 r. jest nieważna oraz zasądzenia od pozwanego na ich rzecz solidarnie kwot 57.828,89 zł i 10.929,71 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 lipca 2019 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranych świadczeń na podstawie całkowicie nieważnej umowy.

Jak wynika z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że interes prawny w rozumieniu tego przepisu istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. Niepewność ta musi mieć charakter obiektywny, to jest istnieć na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Dlatego też nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, czy sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CK 395/05).

W ocenie Sądu powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu, niezależnie od losów równolegle zgłaszanego przez nich żądania zapłaty. Podpisanie przez strony umowy kredytu wygenerowało bowiem długoterminowy stosunek prawny, który zgodnie z jego treścią nie został dotychczas wykonany. Ewentualne uwzględnienie roszczenia powodów o zwrot dokonanych przez nich do tej pory świadczeń na rzecz pozwanego na podstawie tejże umowy nie ureguluje w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Wniosek przeciwny byłby zasadny tylko przy przyjęciu, że prawomocne orzeczenie sądu wiąże nie tylko w zakresie sentencji, ale również motywów rozstrzygnięcia, co do czego nie ma jednak zgody w orzecznictwie i doktrynie. Stwierdzenie natomiast nieważności umowy przesądza nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń ale także rozstrzyga w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania w przyszłości wynikających z umowy świadczeń, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Orzeczenie stwierdzające nieważność umowy niweczy jej skutki ex tunc i z uwagi na związanie zarówno stron, jak i innych sądów jego treścią z mocy art. 365 § 1 kpc, jako swoisty prejudykat, ma istotne znaczenie dla dalszych czynności stron w związku ze spłacaniem kredytu przez powodów. (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 października 2018 roku, sygn. I ACa 623/17) Orzeczenie ustalające znosi zatem wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy. To zaś przesądza o wykazaniu przez powodów posiadania przez nich interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy kredytu.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 2439 ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika, że umowa kredytu jest umową nazwaną. Wynikająca z ustawy definicja tej umowy wskazuje, że jest ona umową dwustronnie zobowiązującą. Z jednej strony, bank zobowiązany jest do oddania do dyspozycji drugiej strony kwoty kredytu, a jednocześnie staje się uprawniony do uzyskania spłaty oddanej do dyspozycji kredytobiorcy kwoty. Z drugiej strony, kredytobiorca ma prawo domagać się od banku wypłaty kredytu, a potem obciąża go obowiązek zwrotu oddanej do jego dyspozycji kwoty. Wobec nałożenia na kredytobiorcę obowiązku zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku, umowa kredytu jest odpłatna. Jest też umową konsensualną, to znaczy dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być też określone zasady spłaty sumy kredytu.

W chwili zawarcia umowy kredytu przez powodów prawo bankowe nie przewidywało literalnie możliwości udzielania kredytów denominowanych i indeksowanych. Dopiero ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 165, poz. 984), która weszła w życie w dniu 26 sierpnia 2011 r., dodano w art. 69 ust. 2 pkt 4 a, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa o kredyt powinna określać szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo – odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ponadto ustawą tą do art. 69 dodano ust. 3, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo – odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Choć ustawa prawo bankowe w chwili zawarcia umowy przez powodów i pozwanego literalnie nie przewidywała możliwości udzielania kredytów indeksowanych, nie budzi wątpliwości Sądu dopuszczalność konstruowania w tym czasie zarówno umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej, w których wysokość kwoty kredytu wyrażonej w złotych jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty obcej w dniu wydania, jak i umów kredytu denominowanego w walucie obcej, w których wartość kwoty kredytu jest wyrażona w walucie obcej, ale jest uruchamiana w złotych po przyjętym kursie przeliczeniowym. Zastosowanie bowiem konstrukcji przeliczeń pomiędzy walutą krajową i walutami zagranicznymi w celu ustalenia wysokości świadczeń, do których obowiązany jest kredytobiorca w ramach realizacji obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu i zapłaty odsetek nie narusza istoty umowy kredytu. Nadal zachowana jest zasada, zgodnie z którą bank udostępnia kredytobiorcy kapitał kredytu, kredytobiorca go wykorzystuje i zobowiązany jest do zwrotu. Zastosowanie przeliczeń oznacza jedynie modyfikację wysokości świadczeń, do których zobowiązane będą strony, ale nie ingeruje w ogólną konstrukcję umowy. Zabieg taki mieści się w granicach swobody umów (art. 353 ¹ kc) W przypadku umów kredytu indeksowanego miała miejsce modyfikacja istniejącej umowy nazwanej – umowy kredytu, która doprowadziła do wykształcenia się w obrocie pewnego rodzaju tych umów, cechujących się określonymi zasadami ustalania świadczeń stron. Wykształcenie się w praktyce umów o określonych cechach doprowadziło następnie do ich częściowej regulacji ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw.

Zgodnie z art. 4 powołanej wyżej ustawy w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4 a w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Wskazany przepis wprost potwierdza zatem stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą prawo bankowe do umów zawartych przed tą nowelizacją. W tej sytuacji nielogicznym byłoby uznanie, że wyrażona w nim norma nie ma zastosowania, gdyż wcześniej zawarte umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego są nieważne jako niedopuszczalne w dacie ich zawierania.

Zgodnie z art. 385 ¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisu tego wynika zatem, że aby uznać postanowienie umowne za niedozwolone powinny zostać spełnione następujące przesłanki:

- postanowienie nie było indywidualnie uzgodnione (nie było negocjowane),

- postanowienie nie dotyczy sformułowanych jednoznacznie głównych świadczeń stron,

- w wyniku zawarcia w umowie tego postanowienia prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

- doszło tym samym do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Zgodnie z art. 385 ² kc oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawało, że powodowie zawierając umowę kredytu działali jako konsumenci. Sąd nie miał też wątpliwości, że kredytobiorcy nie mieli wpływu na kształt postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych zawartych w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy. Od ich decyzji zależało czy zawrzeć umowę, w jakiej wysokości chcieliby zaciągnąć kredyt i na jaki okres. Pozwany nie wykazał natomiast, że kredytobiorcy indywidualnie uzgodnili wyżej wskazane postanowienia dotyczące klauzuli waloryzacyjnej, w tym sposób ustalenia wysokości kursów waluty po jakich miały być przeliczone kredyt do wypłaty oraz wysokość rat. W tym miejscu zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 4 kc ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Pojęcie postanowień określających główne świadczenia stron kojarzone jest ze świadczeniami charakteryzującymi daną umowę, określającymi jej istotę, czyli tzw. essentialia negotii, rozumiane jako cechy, według których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności. Ocena powinna być dokonywana w odniesieniu do konkretnej umowy z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności.

Zdaniem Sądu głównego świadczenia stron, w przypadku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, dotyczą również klauzule indeksacyjne określające kurs wymiany waluty obcej w jakiej ustalane jest zobowiązanie kredytobiorcy i przeliczana jest wysokość podlegającej spłacie w PLN raty kredytu. Decydują one bowiem o wysokości głównych świadczeń kredytobiorcy oraz o wysokości tzw. spreadu walutowego, stanowiącego de facto element wynagrodzenia banku za udzielony kredyt.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że klauzule indeksacyjne zawarte w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy dotyczą głównych świadczeń stron umowy. Rozważenia zatem wymagało czy powyższe postanowienia umowne zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc wykluczałoby ich kontrolę pod kątem nieuczciwego charakteru w obrocie z konsumentami.

W ocenie Sądu zapisy § 2 ust. 2 umowy stanowiące, że „kredyt jest indeksowany do CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy” są postanowieniami, które naruszają wymóg przejrzystości materialnej umowy co do wyrażonej w walucie CHF wartości udzielonego kredytu. Na podstawie tych postanowień umowy nie można bowiem określić kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości udzielonego kredytu w walucie obcej jako walucie rozliczeniowej. Ustalenie tej kwoty zależało bowiem od dwóch niewiadomych – kursu wymiany waluty i momentu jego ustalenia. Kurs wymiany waluty ma bowiem określać tabela kursowa banku, będąca aktem wewnętrznym, jednostronnym przedsiębiorcy, nieweryfikowalnym jeżeli chodzi o zasady ustalania wysokości kursu CHF. Brak jest nadto możliwości wskazania w sposób pewny momentu ustalenia tego kursu skoro jak wynika z § 3 umowy uruchomienie każdej transzy kredytu miało nastąpić po spełnieniu warunków szczegółowo określonych w tym przepisie.

Zgodnie więc z tymi postanowieniami łączącej strony umowy ustalenie salda zadłużenia konsumentów miało nastąpić według kursu kupna waluty CHF obowiązującego w dniu wypłaty każdej z transz kredytu. W oparciu o takie zapisy umowy nie sposób jest uznać, że całkowity koszt zaciąganego przez powodów jako konsumentów zobowiązania został określony w sposób jednoznaczny.

Także zapis § 7 ust. 1 umowy stanowiący, że „kredytobiorcy zobowiązują się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu zgodnie z (...) Banku (...) S.A” jest postanowieniem, które narusza wymóg przejrzystości materialnej umowy. W tym przypadku nie sposób jest określić wysokości świadczeń powodów, gdyż zostały one uzależnione od pozostających poza umową tabel kursowych ustalanych przez kredytodawcę w oparciu o niewyjaśnione kryteria.

To te właśnie zapisy nie określają w sposób prosty i zrozumiały głównych świadczeń stron umowy.

Reasumując stwierdzić należy, że analiza powyższych zapisów umowy nie pozwala przyjąć, iż zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem jak wymaga tego art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG lub, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie sposób jest przyjąć, aby w oparciu o nie przeciętny konsument mógł ustalić lub zweryfikować wysokość swojego zobowiązania, w tym obciążającej go raty spłaty kredytu czyli aby miał pełną świadomość i pełne rozeznanie co do wysokości obciążających go świadczeń. Tym samym zakwestionowane klauzule mogły podlegać kontroli w ramach systemu ochrony konsumentów przed stosowaniem nieuczciwych warunków umowy przez przedsiębiorców.

Niejednoznaczność postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych pozwalała badać czy postanowienia te nie były abuzywne. Należało zatem ustalić czy wskazane postanowienia umowne, kształtowały prawa i obowiązki kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy.

Dobre obyczaje to reguły postępowania niesprzeczne z etyką i moralnością. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są: niedoinformowanie drugiej strony umowy, spowodowanie jej dezorientacji, wywołanie u klienta błędnego przekonania, wykorzystanie niewiedzy klienta lub jego naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego niezgodnie z zasadą równorzędności stron. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania.

Rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce wówczas, gdy umowa przewiduje nieusprawiedliwione dysproporcje, na niekorzyść konsumenta, w rozłożeniu umownych praw i obowiązków. Chodzi o zawarcie w umowie postanowień, które szczególnie mocno godzą w interesy majątkowe konsumenta.

W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy klauzul zawartych w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy jest działaniem wbrew dobrym obyczajom. Na podstawie powyższych postanowień kredytodawca przyznał bowiem sobie prawo do przeliczenia zobowiązania powodów po kursie określonym w tabeli kursowej i do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego walutą CHF poprzez wyznaczenie w tabelach kursowych kursu sprzedaży CHF oraz wartości spreadu walutowego. Przedmiotowe postanowienia dawały kredytodawcy uprawnienie do określenia wysokości kursu sprzedaży i kupna CHF bez jakichkolwiek wytycznych, ram czy ograniczeń. Pozwany miał więc dowolność w kształtowaniu wysokości zobowiązania powodów, których kredyt indeksowany był kursem CHF. Postanowienia dotyczące waloryzacji są niedozwolone również z uwagi na to, że ustalają inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń kwoty udzielonego kredytu ze złotówek na franka szwajcarskiego i inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń przy ustalaniu wysokości wymaganej spłaty z franka szwajcarskiego na złotówki.

Takie ukształtowanie klauzuli waloryzacyjnej, zgodnie z którym bank może w sposób dowolny i niepoddający się weryfikacji ustalać kursy waluty, stanowiące narzędzie indeksacji, a tym samym wpływać na wysokość własnych korzyści i generować dodatkowe i nieprzewidziane umową koszty dla kredytobiorcy, rażąco narusza zasadę równowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta i dobre obyczaje (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., VI ACa 420/11).

Klauzulą abuzywną jest postanowienie umowne zezwalające stronie (bankowi) na dowolne kształtowanie wysokości świadczenia drugiej strony. Takie postanowienie nie przestaje być niedozwolone tylko dlatego, że zostało wykorzystane ze stosunkowo niewielkim pokrzywdzeniem kontrahenta. Niedozwolony charakter klauzuli i konieczność jej wyeliminowania z umowy wynika bowiem z nieakceptowalnego oddania jednej ze stron uprawnienia do określenia wysokości świadczenia drugiej strony, niezależnie od tego czy strona zastrzegająca korzystne dla siebie świadczenie wykorzystała swą uprzywilejowaną pozycję tylko w umiarkowanym stopniu. W świetle bowiem art. 385 ¹ kc kontroli podlega treść umowy, a nie sposób jej wykonania czy też sposób ewentualnego wykorzystania badanego postanowienia umownego przez przedsiębiorcę, na którego korzyść postanowienie to zostało zastrzeżone. Postanowienie umowne skutkujące rażącą dysproporcją uprawnień i obowiązków kontraktowych na niekorzyść konsumenta jest abuzywne od chwili zawarcia umowy, bez względu na to czy i jak przedsiębiorca skorzysta z przewidzianych w nim uprawnień. Ocena zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami dokonywana jest na dzień zawarcia umowy. Oznacza to, że kontroli podlega samo uprawnienie do stosowania danej klauzuli a nie sposób jego wykorzystania. Z tej przyczyny wysokość kursów CHF, jakie bank przyjmował do przeliczenia salda kredytu do wypłaty i ustalenia wysokości rat kredytu, nie miała znaczenia dla oceny abuzywnego charakteru postanowień umowy.

Zapisy zawarte w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy, w ocenie Sądu, nie tylko kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ale też rażąco naruszają ich interesy. W ocenie Sądu powodowie po analizie wskazanych postanowień umowy nie mogli uzyskać wiedzy o wysokości ich zobowiązania w walucie CHF, która to wysokość miała się przekładać na wysokość rat kredytu, jakie zobowiązani byli spłacać. Ponadto zapisy umowy dają kredytodawcy prawo do pobierania tzw. spreadu walutowego pomimo braku ku temu ekonomicznego uzasadnienia, a nadto spread ten, rzutujący na wysokość zobowiązania powodów, jest ustalany przez kredytodawcę w sposób jednostronny, a zatem dowolny.

W przypadku kredytów udzielanych, wypłacanych i spłacanych w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanych kursem waluty obcej nie dochodzi do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytów, a jedynie do obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytów udzielonych w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Kredytodawca nie ponosi zatem żadnych kosztów zakupu waluty w celu wypłaty konkretnego kredytu udzielanego w złotych, ani kosztów jej sprzedaży na rzecz kredytobiorcy i nie powinien oczekiwać ich zwrotu oraz dodatkowego wynagrodzenia (zysku) z tytułu takich czynności. W tym przypadku koszty i wynagrodzenie kredytodawcy powinny zawierać się w ramach odsetek i ujętej w nich marży. Celem indeksacji powinno być zachowanie na przestrzeni ustalonego, długiego okresu na jaki udzielane są kredyty, jednolitej wartości wzajemnych świadczeń stron. Stwierdzić tym samym należy, że wynikający z umowy obowiązek powodów ponoszenia kosztów spreadu walutowego stanowi nieuczciwą praktykę banku, mającą zagwarantować mu dodatkowe oprócz charakterystycznego dla umowy kredytu oprocentowania, wynagrodzenie.

Jednocześnie sposób, w jaki kredytodawca zastrzegł sobie ten dodatkowy zysk mijał się z zasadą transparentności i przejrzystości umowy. W postanowieniach umownych nie zostały bowiem sprecyzowane w jakikolwiek sposób kryteria ustalania przez kredytodawcę kursu kupna i kursu sprzedaży CHF. Dla oceny abuzywności postanowienia, będącego współźródłem spreadu walutowego, istotne jest zaś to, czy przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o istnieniu różnicy, ogólnie obserwowanej na rynku papierów wartościowych, między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne, jakie niosło dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat kredytu, którymi zostanie ostatecznie obciążony. Dla przeciętnego bowiem konsumenta, a więc konsumenta dobrze poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i ostrożnego istotna jest nie tylko świadomość zastosowania różnych kursów walut przy wypłacie i spłacie kredytu oraz ich zmienności, ale także orientacja co do skali wynikającego stąd, dodatkowego obciążenia finansowego.

Z treści umowy wynika, że bank udzielając kredytu w złotówkach ryzykował stratę jedynie kwoty, która została wypłacona powódce, co mogło nastąpić w przypadku znacznego spadku wartości waluty wskazanej jako waluta indeksacji. Natomiast w przypadku powodów ich zobowiązanie mogło osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość już na początkowym etapie (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji). Do tego mogło dojść również w czasie wykonywania zobowiązania po kilku lub kilkunastu latach. Ponadto umowa nie przewidywała instrumentów, które pozwoliłoby powodom na zmianę sposobu wykonywania umowy po wystąpieniu niekorzystnego dla nich wzrostu kursu walut.

Z tych też względów wskazane powyżej uregulowania umowy należy uznać za niedozwolone, gdyż mogły doprowadzić i ostatecznie doprowadziły, gdy porównamy wysokość udzielonego kredytu, wysokość spłaconego kredytu i wysokość zadłużenia, do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli do nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między stronami. Ponadto naruszyły one dobre obyczaje, ponieważ doszło do wykorzystania przewagi kontraktowej banku, który dokonując wcześniej fachowej oceny ryzyka kursowego zabezpieczył swoje interesy, a nie interesy powodów, których informowano jedynie o stabilności franka szwajcarskiego.

W tym miejscu należy wskazać, że bank nie wykonał także swoich obowiązków w zakresie poinformowania powodów o ryzyku kursowym. Informacja przedstawiona powodom nie czyni zadość tym obowiązkom. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by powodowie mieli pełną wiedzę co do konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Przedkontraktowy obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający powodom, że zaciągnięcie takiego kredytu jest bardzo ryzykowne a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynikało, by taki obowiązek informacyjny został przez bank wykonany w sposób ponadstandardowy, dający powodom pełne rozeznanie w tym zakresie. Na tę okoliczność pozwany nie przedstawił w zasadzie żadnych dowodów a dowód z zeznań zawnioskowanych świadków został przez Sąd pominięty, gdyż nie uczestniczyli oni w procesie zawierania umowy z powodami. Ponadto, rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z tego rodzaju kredytami okazało się całkowicie nietrafione.

Dysproporcja praw i obowiązków stron na niekorzyść powodów jako słabszej strony stosunku zobowiązaniowego jest nieusprawiedliwiona a brak równowagi kontraktowej występuje w stopniu, który rażąco narusza interes majątkowy konsumentów, zobowiązując ich do spłaty zaciągniętego kredytu w wysokości arbitralnie ustalonej przez bank. Jednostronna swoboda kształtowania przez bank sytuacji finansowej powodów uniemożliwiała przy tym sprawdzenie zasadności i prawidłowości decyzji banku, co również narusza prawo powodów do uzyskania pełnej i rzetelnej informacji o czynnikach kształtujących ich obowiązki. Naruszony jest zatem również ich interes pozamajątkowy w postaci niepewności co do okoliczności wpływających na wysokość ich zobowiązania.

To, że powodowie dokonali wyboru kredytu indeksowanego do waluty CHF, nie oznacza bowiem, że wyrazili zgodę na regulowanie w ramach umowy kredytu swoich praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami czy też, że wyrazili zgodę na rażące naruszenie och interesów.

Wobec niejednoznacznych postanowień umowy określających główne świadczenia stron nie sposób jest również przyjąć, że powodowie zawarli umowę kredytu pozostając w pełni świadomi co do wynikających z niej obciążeń a tym samym, że byli w pełni rozeznani co do ryzyka jakie na siebie przyjmują. Udzielenia powodom przed zawarciem umowy wyczerpujących informacji w zakresie ryzyka kursowego nie udowodnił również pozwany, do czego zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodowego określoną w art. 6 kc był obowiązany. Brak jest też dowodu na to, by powodowie zostali pouczeni o zasadach konstruowania przez bank tabel kursowych stanowiących podstawę określenia kursu waluty na potrzeby ustalenia wysokości ich zobowiązania i wysokości rat kredytu oraz aby zostali poinformowani o tym jakie będą konsekwencje wysokiego (tj. wykraczającego poza normalne, typowe wahania) wzrostu wartości waluty do jakiej kredyt jest indeksowany, którego to wzrostu, z uwagi na długi okres na jaki został zaciągnięty kredyt, nie można przecież było wykluczyć.

Powyższe prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw aby przyjąć, iż w chwili zawierania umowy kredytowej powodowie mogli mieć pełne rozeznanie co do tego jak duże jest ryzyko zmiany kursu waluty na przyszłość na przestrzeni wielu lat obowiązywania umowy kredytowej i jakie to będzie miało dla nich skutki ekonomiczne.

Przechodząc do oceny skutków uznania postanowień zawartych w umowie za niedozwolone postanowienia umowne, należy mieć na uwadze, że co do zasady uznanie postanowień umowy za niedozwolone nie powinno powodować upadku całej umowy, gdyż jak stanowi art. 385 ¹ § 2 kc jeżeli postanowienia umowy nie wiążą konsumenta zgodnie z § 1 tego artykułu, strony są umową związane w pozostałym zakresie.

Utrzymanie w mocy umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej nie będzie możliwe zwłaszcza wówczas gdy uznanie zawartych w niej postanowień za klauzule abuzywne doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnicy kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. Skoro zaś klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, to obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy wydaje się w tych okolicznościach niepewna.

W ocenie Sądu utrzymanie w mocy łączącej strony umowy kredytu indeksowanego do waluty CHF bez uznanych za niedozwolone postanowień regulujących mechanizm indeksacji jest niemożliwe, gdyż prowadziłoby do zmiany charakteru prawnego tego stosunku obligacyjnego. Wyeliminowane zostałoby bowiem pośrednio z tej umowy ryzyko kursowe związane z indeksacją przedmiotu kredytu do waluty obcej to jest CHF, determinujące zastosowanie w dalszym ciągu obowiązującego postanowienia o oprocentowaniu kredytu określanego według stopy międzybankowej tej waluty tj. LIBOR. Pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających przecież główne świadczenia stron umowy, zdaniem Sądu, stanowiłoby naruszenie art. 353 ¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej. O zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji jest przekształcenie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umów kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

Wyeliminowanie z umowy zapisów regulujących mechanizm indeksacji nie pozwala na utrzymanie w mocy tak ukształtowanego stosunku prawnego jako sprzecznego z naturą (charakterem prawnym) zobowiązania, które strony chciały wykreować. Umowę w tak okrojonym kształcie uznać należy za nieważną. Nie można bowiem zastąpić zawartych w niej niedozwolonych postanowień przepisami o charakterze dyspozytywnym.

Mając na uwadze powyższe Sąd ustalił, że umowa o (...) nr KH/ (...) zawarta w dniu 24 października 2005 r. pomiędzy A. B. (1) i P. B. a Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna.

Powodowie poza żądaniem stwierdzenia nieważności umowy kredytu zgłosili także jako żądanie główne żądanie zasądzenia na ich rzecz od pozwanego kwot 57.828,89 zł i 10.929,71 CHF. Zasądzenia tych kwot powodowie domagali się tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych od nich przez pozwanego na podstawie nieważnej umowy kredytu.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, to jest takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 kc).

Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony tej umowy świadczenia nie miały oparcia w łączącej je umowie. Na postawie umowy kredytu powodowie wpłacili raty kredytu w kwocie 57.839,57 zł i 10.927,07 CHF.

Mając na uwadze powyższe Sąd w związku z ustaleniem nieważności umowy o (...) nr KH/ (...) zawartej w dniu 24 października 2005 r. zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie dochodzoną pozwem, którym Sąd jest związany, kwotę 57.828,89 zł oraz kwotę 10.927,07 CHF, jaka faktycznie została przez powodów pozwanemu wpłacona w tej walucie a w pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo jako niezasadne.

Zwrot świadczenia nienależnego powinien nastąpić po wezwaniu dłużnika, gdyż zgodnie z art. 455 kc jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Powodowie wezwali pozwanego do zwrotu nienależnie pobranych na podstawie umowy kredytu kwot w wysokości 102.783,52 zł w wezwaniu, które zostało pozwanemu doręczone w dniu 4 lipca 2019 r. zatem roszczenie w kwocie 57.828,89 zł stało się wymagalne w tym dniu i stąd odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej od pozwanego na rzecz powodów kwoty 57.828,89 zł Sąd zasądził zgodnie z żądaniem pozwu od dnia 19 lipca 2019 r. do dnia zapłaty. O zwrot zasądzonej od pozwanego na rzecz powodów kwoty 10.927,07 CHF powodowie wystąpili do pozwanego w pozwie, który został doręczony pozwanemu w dniu 3 lutego 2020 r. Wobec tego odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 10.927,07 CHF Sąd zasądził od dnia 4 lutego 2020 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek Sąd oddalił jako niezasadne.

Jednocześnie Sąd stwierdził, iż, wbrew twierdzeniem pozwanego, roszczenie powodów nie było przedawnione w żadnej części. Po wydaniu wyroku TSUE z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie C-776/19 bezspornym stało się, że termin przedawnienia roszczeń wynikających z kredytów frankowych nie może zacząć biec, dopóki kredytobiorca nie dowie się o wadliwości swojej umowy. W przedmiotowej sprawie należy zakładać, iż powodowie dowiedzieli się o wadliwości umowy w dniu 23 maja 2019 r., kiedy to udzielili pełnomocnictwa do reprezentowania ich w tej sprawie.

W przedmiotowej sprawie pozwany podnosił zarzut naruszenia przez powodów zasad współżycia społecznego polegającego na próbie wykorzystania przepisów dotyczących ochrony konsumentów w celu wzbogacenia się kosztem pozwanego. W ocenie Sądu podniesiony zarzut nie może odnieść skutku. Nie ulega wątpliwości, że zamiarem powodów było zaciągnięcie kredytu na dokończenie budowy domu. Przy zawieraniu umowy kredytu nie mieli oni wpływu na jej treść. Kredytodawca natomiast posługując się opracowanymi przez siebie wzorcami umownymi wprowadził do umowy mechanizmy indeksacji powiązane z kursem franka szwajcarskiego, które zostały uznane przez Sąd za klauzule abuzywne. Skoro więc kredytobiorca zachował się względem powodów nielojalnie i niewłaściwie nie może on powoływać się na naruszenie zasad współżycia społecznego.

Ponieważ roszczenia ewentualne pozwu zgłoszone zostały na wypadek nie uwzględnienia przez Sąd żądania ustalenia nieważności umowy kredytu a Sąd żądanie to uwzględnił, zbędnym było zajmowanie się nimi.

Ponieważ powodowie ulegli jedynie co do nieznacznej części swojego żądania Sąd na podstawie art. 100 kpc włożył obowiązek zwrotu poniesionych przez nich kosztów postępowania na pozwanego i zasądził od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwotę 6.434,00 zł, na którą to kwotę złożyły się opłata od pozwu w kwocie 1.000,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powodów w kwocie 5.400,00 zł ustalone stosownie do treści § 2 pkt 6 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 265) i opłaty skarbowe od pełnomocnictw w kwocie 34,00 zł. Sąd uznał jednocześnie, iż nakład pracy pełnomocnika powodów sprowadzający się do sporządzenia pozwu, pisma stanowiącego rozszerzenie powództwa, jednego pisma procesowego, o zezwolenie na złożenie którego sam wnosił, jednego pisma przewodniego, dwóch pism zawierających pytania do świadków, trzech pism odnoszących się do zeznań świadków, wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania i udziału w trzech rozprawach nie uzasadniał przyznania mu wynagrodzenia w wyższej niż stawka minimalna kwocie.