Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W I M I E N I U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J

Dnia 4 grudnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym

Przewodniczący: SSO Iwona Podwójniak

Protokolant: Joanna Wołczyńska-Kalus

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2014 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko Towarzystwu (...) SA z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie, rentę i ustalenie odpowiedzialności na przyszłość

1.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powoda S. S.:

- kwotę 197 800,00 (sto dziewięćdziesiąt siedem tysięcy osiemset) złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami: od kwoty 147 800,00 zł od dnia 12 maja 2011 roku do dnia zapłaty, a od kwoty 50 000,00 zł od dnia 21 sierpnia 2013 roku do dnia zapłaty,

- kwotę 6 230,00 (sześć tysięcy dwieście trzydzieści) złotych tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami: od kwoty 830,00 zł od dnia 12 maja 2011 roku do dnia zapłaty, a od kwoty 5 400,00 zł od dnia 26 września 2014 roku do dnia zapłaty,

2.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powoda S. S. rentę na zwiększone potrzeby w kwocie 100,00 (sto) złotych miesięcznie, poczynając od marca 2011 roku i na przyszłość, płatną z góry do dnia 10. każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminowi płatności, przy czym odsetki od renty za miesiąc marzec 2011 roku zasądza od 12 marca 2011 roku,

3.  ustala odpowiedzialność pozwanego Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W. za szkody mogące powstać u powoda S. S. w przyszłości w związku ze skutkami wypadku z dnia 2 lutego 2011 roku,

4.  oddala powództwo w pozostałej części,

5.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W. na rzecz powoda S. S. kwotę 3 004,00 (trzy tysiące cztery) złote tytułem zwrotu kosztów procesu,

6.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Sieradzu:

- od powoda S. S. z zasądzonego roszczenia kwotę 428,08 (czterysta dwadzieścia osiem 08/100) złotych tytułem zwrotu wyłożonych tymczasowo wydatków,

- od pozwanego Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W. kwotę 10 256,00 (dziesięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt sześć) złotych tytułem obciążającej go części opłaty od pozwu oraz kwotę 3 706,67 (trzy tysiące siedemset sześć 67/100) złotych tytułem zwrotu wyłożonych tymczasowo wydatków,

6. nie obciąża powoda S. S. brakującą opłatą od pozwu od oddalonej części żądania.

Sygn. akt I C 85/11

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 maja 2011 roku (data wpływu) powód S. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 148 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 maja 2011 roku do dnia zapłaty, o zasądzenie odszkodowania w wysokości 2 036,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 maja 2011 roku do dnia zapłaty, o przyznanie miesięcznej renty na zwiększone potrzeby płatnej z góry do 10. dnia każdego miesiąca w wysokości 1 300 zł za miesiąc marzec i po 955 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 kwietnia 2011 roku i na przyszłość z ustawowymi odsetkami od dnia 12 maja 2011 roku w zakresie rat wówczas wymagalnych oraz w przypadku uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat w przyszłości. Powód wnosił również o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za dalsze mogące powstać w przyszłości skutki wypadku i o zasądzenie kosztów procesu, (pozew – k. 2-9).

W piśmie procesowym z dnia 19 sierpnia 2013 roku (data wpływu do Sądu) powód rozszerzył powództwo, domagając się zasądzenia od pozwanego z tytułu zadośćuczynienia kwoty 197 800 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 147 800 zł od dnia 12 maja 2011 roku oraz od kwoty 50 000 zł od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma z rozszerzeniem powództwa, tj. od dnia 20 sierpnia 2013 roku do dnia zapłaty i popierał pozostałe roszczenia z pozwu, (pismo procesowe – k. 274-276 w zw. z protokołem z rozprawy k. 292v).

Pismem procesowym z dnia 26 września 2014 roku (data wpływu do Sądu) powód rozszerzył powództwo, wnosząc o zasądzenie od pozwanego dodatkowo kwoty 5 400 zł tytułem kosztów nabycia aparatów słuchowych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanemu, tj. od dnia 25 września 2014 roku do dnia zapłaty i popierał pozostałe roszczenia z pozwu, (pismo – k. 282-283 w zw. z protokołem rozprawy – k. 292v).

Pozwany – pierwotnie: (...) SA, a następnie – na skutek przekształcenia podmiotowego: Towarzystwo (...) SA z siedzibą w W. – nie uznał powództwa, wnosząc o jego oddalenie i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany nie kwestionował swojej odpowiedzialności za skutki zdarzenia z dnia 2 lutego 2011 roku, w którym powód brał udział, ale podnosił zarzut przyczynienia powoda do zaistnienia szkody na poziomie 90%, czego upatrywał w tym, że powód zdecydował się na podróżowanie w chwili gdy doszło do zdarzenia w części tylnej samochodu marki F. (...), siedząc na drewnianej, nie przymocowanej do podłogi ławeczce, bez zabezpieczenia pasami bezpieczeństwa (odpowiedź na pozew – k. 39-41).

Sąd Okręgowy ustalił:

Powód świadczył pracę w zakładzie usługowym (...) w W. na podstawie umowy zlecenia. W dniu 2 lutego 2011 roku otrzymał od zleceniodawcy polecenie wyjazdu w teren wraz z innymi pracownikami. Podstawiono samochód marki F. (...), którego tylna część nie była przystosowana do przewozu osób. Nie została wyposażona w żadne zabezpieczenia, w tym pasy bezpieczeństwa, a także w siedzenia, których funkcję miały pełnić drewniane ławki. W czasie tej podróży na trasie R. – Z. miał miejsce wypadek komunikacyjny. Kierujący pojazdem F. (...) o nr rej. (...) – J. B. jadąc na oblodzonym, prostym odcinku drogi wpadł w poślizg i stracił panowanie nad pojazdem, w wyniku czego zjechał na przeciwległy pas ruchu, a następnie wjechał do przydrożnego rowu znajdującego się po prawej stronie jezdni i uderzył lewym bokiem pojazdu oraz dachem w rosnące drzewo. Powód S. S. był pasażerem tego pojazdu i w wyniku wypadku doznał ciężkich obrażeń ciała (niesporne).

Samochód marki F. (...) o nr rej. (...) był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w Towarzystwie (...) S.A. (niesporne).

Bezpośrednio z miejsca wypadku powód został przetransportowany do Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w S. na Oddział Neurochirurgii, gdzie rozpoznano u niego: uraz czaszkowo-mózgowy, wstrząśnienie mózgu, złamanie lewej kości czołowej w okolicy zatoki czołowej, złamanie kości nosowej, rany tłuczone głowy w okolicy czołowej, uraz kręgosłupa szyjnego, złamanie kręgu C-3 bez przemieszczenia oraz stłuczenie prawego barku. Zastosowano wówczas chirurgiczne opracowanie ran oraz farmakoterapię, usztywniono odcinek szyjny kręgosłupa w kołnierzu ortopedycznym. W dniu 17 lutego 2011 roku S. S. został wypisany ze szpitala z zaleceniem: noszenia kołnierza ortopedycznego przez 6 tygodni oraz kontrolnych wizyt w poradniach: neurochirurgicznej, chirurgii szczękowo-twarzowej i ortopedycznej, (d. karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 12).

W okresie pobytu powoda w szpitalu w S. codziennie odwiedzał go jego starszy brat P. S., dojeżdżając z Ł. własnym samochodem marki F. (...) o pojemności silnika 899 cm ³ (okoliczność przyznana przez pozwanego w piśmie – k.31, oświadczenie – k. 14, dokumenty – k. 15-16).

Bezpośrednią przyczyną zaistnienia wypadku był sposób jazdy kierującego samochodem F. (...) J. B., a w szczególności jazda z prędkością niedostosowaną do warunków drogowych i atmosferycznych. Kierowca prowadzący pojazd mechaniczny ma obowiązek przewozu pasażerów w sposób zgodny z wymogami prawa
i bezpieczeństwa oraz w sposób adekwatny do posiadanego pojazdu. Kierowca, który stwierdza, że nie ma możliwości bezpiecznego i zgodnego z prawem przewozu pasażerów, powinien zaniechać jazdy. Kierowca samochodu ciężarowego powinien odmówić przewozu pasażerów w części ładunkowej nie przystosowanej do przewozu osób. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku – Prawo o ruchu drogowym nie zawiera żadnych uregulowań zobowiązujących pasażerów samochodów do sprawdzania przed rozpoczęciem jazdy dokumentacji pojazdu, a także sprawdzenia, czy pojazd przystosowany jest do przewozu osób oraz w jakiej ilości. Ponieważ obrażenia jakich doznał w wypadku powód S. S. były głównie następstwem jego swobodnego przemieszczenia się wewnątrz przestrzeni ładunkowej samochodu F. (...), w czasie trwania ruchu niestatecznego, przewracania się na lewy bok i uderzenia w drzewo tego samochodu, powód nie doznałby tych obrażeń tylko w przypadku, gdyby miejsce, które zajmował było wyposażone w siedzenie trwale zamocowane do podłoża i wyposażone w pas bezpieczeństwa oraz gdyby powód taki pas zapiął. Wyposażenie tego miejsca tylko w siedzenie trwale zamocowane do podłogi nie uchroniłoby powoda od doznania obrażeń. Gdyby natomiast powód odbywał podróż samochodem F. w kabinie kierowcy, to wtedy w wypadku drogowym, doznałby tylko obrażeń porównywalnych do tych jakich doznali J. B., G. O. i S. C., tj. obrażeń o znikomym nasileniu i mających głównie postać miejscowych stłuczeń i otarć.

(dowód: opinia (...) im. K. M. w Pozwaniu – Katedra i Zakład Medycyny Sądowej – k. 122-140, ustne wyjaśnienie opinii przez G. A. – k. 163v-164).

W opinii biegłego ortopedy w wyniku wypadku z dnia 2 lutego 2011 roku powód doznał zwichnięcia II-go stopnia prawego stawu barkowo-obojczykowego, urazu czaszkowo-mózgowego, złamania kości czołowej i nosowej, złamania trzonu kręgu C3 bez przemieszczenia, (dowód: opinia biegłego ortopedy Z. P. – k. 167-168).

Biegły neurolog rozpoznał u powoda pourazową encefalopatię u osobnika z lekkim upośledzeniem umysłowym, przy czym podniósł, że różnicowanie i rozdzielenie zmian charakterologicznych typowych dla encefalopatii od objawów niedorozwoju umysłowego nie jest praktycznie możliwe, (dowód: opinie biegłego neurologa J. M. – k. 180-182, k. 210-211).

Biegły neurochirurg rozpoznał u powoda następujące obrażenia ciała doznane w wypadku komunikacyjnym: uraz czaszkowo-mózgowy ze wstrząśnieniem mózgu, złamaniem kości czołowej oraz zatoki czołowej po lewej, złamaniem kości nosa, raną tłuczoną okolicy czołowej lewej oraz uraz odcinka szyjnego ze złamaniem wyrostka poprzecznego trzonu C3, bez przemieszczeń i stłuczenie barku prawego, (dowód: opinia biegłego neurochirurga W. P. – k. 191-193).

Biegły z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowej stwierdził, że w wyniku wypadku doszło u powoda do złamania kości ścian zatok szczękowych wygojonych w prawidłowym ustawieniu odłamów kostnych, (dowód: opinia biegłego z zakresu chirurgii szczękowej M. Ś. – k. 226-227v).

Biegły laryngolog wskazał, że powód w wyniku wypadku doznał m. in.: złamania kości nosa i uszkodzenia struktur ucha wewnętrznego manifestujących się osłabieniem słuchu, (dowód: opinie biegłego laryngologa A. L. – k. 248-251, k. 280-281).

Według biegłej psychiatry powód w wyniku wypadku z dnia 2 lutego 2011 roku doznał urazu czaszkowo-mózgowego, wstrząśnienia mózgu, złamania lewej kości czołowej w okolicy zatoki czołowej, złamania kości nosowej, ran tłuczonych w okolicy czołowej, urazu kręgosłupa szyjnego, złamania kręgu C-3 bez przemieszczenia, stłuczenia barku. Z psychologicznego punktu widzenia najbardziej prawdopodobne rozpoznanie to pourazowy, ubytkowy zespół psychoorganiczny u osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym – encefalopatia pourazowa u osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, (dowód: opinie biegłej psychiatry J. K. – k. 259-264, k. 301-302).

Biegły neuropsycholog wskazał, że powód w wyniku wypadku doznał urazu głowy i złamania obojczyka, (dowód: opinia biegłego neuropsychologa L. S. – k. 323-324v).

Biegły z zakresu chirurgii plastycznej określił, że w wypadku z dnia 2 lutego 2011 roku powód doznał urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu, złamania lewej kości czołowej, złamania kości nosa, rany tłuczonej czoła, urazu kręgosłupa ze złamaniem kręgu szyjnego C 3 i stłuczenia prawego barku. Z punktu widzenia chirurgii plastycznej trwałymi następstwami wypadku z dnia 2 lutego 2011 roku u powoda jest blizna czoła i pourazowe skrzywienie i zniekształcenie nosa, (dowód: opinia biegłego z zakresu chirurgii plastycznej C. D. – k. 332-334).

Biegły ortopeda w badaniu przedmiotowym powoda wskazał: nieznaczne ograniczenie ruchów rotacyjnych odcinka szyjnego kręgosłupa (poniżej 20 stopni), zniekształcenie obrysów prawego barku (górowanie końca barkowego obojczyka), prawy staw barkowo-obojczykowy palpacyjnie tkliwy. Stwierdził u powoda 10% trwałego uszczerbku na zdrowiu z powodu wadliwie wygojonego zwichnięcia prawego stawu barkowo-obojczykowego , (dowód: opinia biegłego ortopedy Z. P. – k. 167-168).

Biegły neurolog badaniem przedmiotowym powoda stwierdził: w obrębie czaszki widoczne blizny w obrębie twarzoczaszki i okolicy czołowej po przebytym urazie, oczopląs poziomy obustronny o miernym nasileniu; kręgosłup szyjny: uciskowo lekka bolesność. Biegły stwierdził: patologiczne objawy deliberacyjne (asymetryczne) – grupa odruchów piramidowych, drżenie samoistne rąk, próba palec-nos wątpliwa (cechy dysmetrii ruchu), odruch patologiczny M.'a wątpliwy. Ocenił stopień uszczerbku na zdrowiu powoda na 30% z uwagi na encefalopatię pourazową u osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym, (dowód: opinie biegłego neurologa J. M. – k. 180-182, k. 210-211).

Biegły otolaryngolog badaniem laryngologicznym stwierdził u powoda skrzywienie linii nosa w prawo, pogrubienie kości nasady nosa po stronie lewej, ograniczenie drożności nosa po obu stronach, przegroda nosowa zdeformowana w obie strony, błona śluzowa cienka, bez wydzieliny patologicznej. Natomiast w obrębie uszu biegły stwierdził: przewody słuchowe szerokie, bez wydzieliny patologicznej, błony szare bez refleksów świetlnych, szept obustronnie słyszalny z odległości 0,5 m-1 m, mowa zwyczajna do 5 m. Biegły laryngolog stwierdził u powoda 30% trwałego uszczerbku na zdrowiu (10 % – zaburzenia funkcji nosa, 20 % – uszkodzenie narządu słuchu), wskazał również na pesymistyczne rokowania co do powrotu stanu słuchu sprzed wypadku, (dowód: opinie biegłego laryngologa A. L. – k. 248-251, k. 280-281).

Biegły neuropsycholog stwierdził, że aktualny poziom funkcjonowania intelektualnego powoda jest w granicach umiarkowanego upośledzenia umysłowego. Rozpoznał także u powoda obniżenie sprawności procesów poznawczych i czynności wykonawczych na skutek zmian organicznych w (...) powstałych na skutek doznanego w wypadku urazu głowy. Wskazał też objawy wzmożonej chwiejności emocjonalnej, okresowej apatii lub wzmożonego nastroju powstałe na skutek powyższych zmian oraz zmiany sytuacji życiowej po wypadku, a także cechy istotnie obniżonego krytycyzmu, (dowód: opinia biegłego neuropsychologa L. S. – k. 323-324v).

Biegły z zakresu chirurgii plastycznej badaniem przedmiotowym stwierdził obecność blizny pourazowej czoła oraz pourazowe skrzywienie i zniekształcenie nosa. Wskazał, iż na twarzy powoda w okolicy czołowej lewej widoczna jest w jej odcinku górnym blizna pourazowa w kształcie znaku „+" o wymiarach 27 x 20 mm, biało odbarwiona, w otoczeniu różowa. Stwierdził też pourazowe skrzywienie nosa: grzbiet nosa znacznie skrzywiony
w stronę prawą, ustawiony skośnie pod kątem około 30° prawy stok nosa wgłębiony i ustawiony pionowo, grzbiet nosa po stronie lewej uwypuklony asymetrycznym (lewostronnym) garbem okostnowym, lewe skrzydło nosa zapadnięte, drożność prawego zniesiona. Biegły z zakresu chirurgii plastycznej stwierdził u powoda 5% trwałego uszczerbku na zdrowiu (pourazowa blizna twarzy i pourazowe skrzywienie i zniekształcenie nosa), (dowód: opinia biegłego z zakresu chirurgii plastycznej C. D. – k. 332-334).

Biegły neurochirurg określił u powoda 5% trwałego uszczerbku na zdrowiu, (dowód: opinia biegłego neurochirurga W. P. – k. 191-193).

W zakresie wielkości i czasu cierpień powoda w związku z wypadkiem, to biegły ortopeda podał, że w zakresie schorzeń ortopedycznych cierpienia te występowały jedynie w czasie pobytu powoda w szpitalu – w okresie od 2 do 17 lutego 2011 roku. Biegły neurochirurg wskazał, że cierpienia fizyczne powoda trwały około miesiąca i były związane z bólem wielomiejscowym. Natomiast biegły z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowej wskazał, że cierpienia fizyczne powoda były średnio nasilone i trwały do 10 dni. Biegły laryngolog zakres cierpień fizycznych powoda uznał za znacznie nasilony – trwały one powyżej 7 dni. Biegła psychiatra w swej opinii wskazała, że cierpienia fizyczne związane były z doznanymi urazami – zwichnięcie stawu barkowo-obojczykowego i złamanie trzonu kręgu C-3 – powód był zaopatrzony w gorset ortopedyczny na okres 6 tygodni. Przez pewien czas po hospitalizacji występowały u powoda bóle głowy, które obecnie nie występują. Powód zgłasza nadal występowanie zawrotów głowy. Z uwagi na występowanie upośledzenia umysłowego powód ma ograniczony zasób słów, ograniczona jest werbalna zdolność do wypowiedzenia się na temat stanu emocjonalnego. Według biegłego neuropsychologa w początkowym okresie zakres cierpień fizycznych i psychicznych był znaczny, gdyż powód wymagał pomocy innych. Zdaniem biegłego z zakresu chirurgii plastycznej cierpienia fizyczne, jako dolegliwości bólowe związane z ranami skórnymi, zarówno urazowymi jak i operacyjnymi, których następstwem są blizny podlegające ocenie chirurga plastycznego, występują jako bolesność w okresie obrzękowym gojenia się tych ran; okres ten trwa zwykle przez pierwsze cztery doby niepowikłanego gojenia się ran urazowych i operacyjnych (gojenia się ran przez ich rychłozrost), co u powoda miało miejsce zarówno w odniesieniu do rany czoła jak i w odniesieniu do złamania kości nosa, (dowód: opinia biegłego ortopedy Z. P. – k. 167-168; opinie biegłego neurologa J. M. – k. 180-182, k.210-211; opinia biegłego neurochirurga W. P. – k. 191-193; opinia biegłego z zakresu chirurgii szczękowej M. Ś. – k. 226-227v; opinie biegłego laryngologa A. L. – k. 248-251, k. 280-281; opinie biegłej psychiatry J. K. – k. 259-264, k. 301-302; opinia biegłego neuropsychologa L. S. – k. 323-324v; opinia biegłego z zakresu chirurgii plastycznej C. D. – k. 332-334).

Biegły ortopeda w wydanej opinii wskazał, że utrudnienia życia codziennego powoda spowodowane były zarówno następstwami złamania kręgu C-3 jak i uszkodzeniem barku prawego. Polegały one przede wszystkim na uzasadnionych dolegliwościach bólowych zarówno kręgosłupa jak i barku prawego, co skutkowało utrudnieniem wykonywania codziennej toalety, ubierania się, przygotowywania i spożywania posiłków, czynienia zakupów. Uniemożliwiały one również wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej. Według biegłego neurochirurga powód wymagał pomocy w pierwszym okresie po urazie. Biegły neurolog w wydanej opinii wskazał natomiast, że powód wymaga stałego leczenia neurologicznego (farmakologicznego), psychoterapii oraz stałej pomocy w zakresie czynności wymagających samodzielnej inicjatywy w oparciu o tok logicznego rozumowania, co wynika po części z niedorozwoju umysłowego jak i objawów encefalopatii, (dowód: opinia biegłego ortopedy Z. P. – k. 167-168; opinia biegłego neurochirurga W. P. – k. 191-193).

Według biegłej psychiatry powód – ze względu na zaburzenia psychiczne, wzmożoną drażliwość, spadek energii – powinien być leczony psychiatrycznie, powinien przyjmować leki nootropowe i zmniejszające uczucie niepokoju, napięcia. Biegła wskazała, że jeżeli powód korzystałby z porad w ramach NFZ nie ponosiłby żadnych kosztów tych porad. Jeśli zaś korzystałby z nich w ramach praktyk prywatnych to ponosiłby koszty ustalane przez psychiatrę czy psychologa. Koszty takich porad wahają się od 50 do 200 zł. Częstotliwość powinien ustalać lekarz czy psycholog w trakcie udzielanej terapii (gdyby powód był pacjentem biegłej wizyta winna być raz w miesiącu). Biegła zaleciłaby leki: M. 1200 mg (cena tabletek na miesiąc – 24,90 zł), Z. (cena na miesiąc – 68,60 zł). W wyniku organicznego uszkodzenia (...) nastąpiło obniżenie myślenia abstrakcyjnego i przyczynowo-skutkowego, które w tym przypadku nałożyło się na występowanie upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim. Powód może mieć problemy z interpretacją złożonych sytuacji społecznych i w tym zakresie wymaga pomocy osób trzecich, (dowód: opinia biegłej psychiatry J. K. – k. 259-264, k. 301-302).

Biegły laryngolog wskazał, iż przyjmowanie leków przeciwbólowych po złamaniu kości nasady nosa mogło być zasadne w okresie do 10 dni od momentu urazu. Koszt najczęściej stosowanego środka przeciwbólowego - K. to 15 zł za opakowanie, po częściowej refundacji NFZ - 9,80 zł. Orientacyjne potrzeby powoda to 2 opakowania. Po złamaniu kości nosa powód mógł odczuwać ból przez okres kilkunastu dni. W związku z uszkodzeniem narządu słuchu powód może w perspektywie czasu uciekać się do zastosowania aparatu korygującego słuch. Aparaty są dobierane przez przeszkolonego technika audiologii. Koszty aparatu zależnie od potrzeby korekcji i klasy aparatu wahają się od 1 500 zł do kilku tysięcy złotych. Koszt aparatu jest częściowo refundowany przez NFZ – około 800 zł. W perspektywie czasu przewiduje się również konieczność wykonania operacji prostowania przegrody nosowej (dowód: opinie biegłego laryngologa A. L. – k. 248-251, k. 280-281)

Według biegłego neuropsychologa z racji na obecny stan sprawności intelektualnej powód wymaga pomocy i kontroli ze strony innych osób. Jest samodzielny w samoobsłudze, jest w stanie wykonywać proste prace fizyczne, przygotować sobie prosty posiłek. Nie jest
w stanie samodzielnie załatwić spraw urzędowych, zaplanować swoich działań (np. zakupów odzieży, sprzętu, itp.) czy pracy, (dowód: opinia biegłego neuropsychologa L. S. – k. 323-324v).

Z punktu wiedzenia ortopedycznego powód nie korzystał i nadal nie ma konieczności by korzystał z pomocy innych osób w wykonywaniu zajęć życia codziennego. Zdaniem zaś biegłego neurochirurga powód wymagał pomocy osób drugich w okresie około miesiąca po wypadku. Obecnie nie wymaga pomocy innych osób. Biegły z zakresu neurologii stwierdził zaś, że powód wymaga stałego leczenia neurologicznego, psychoterapii oraz stałej pomocy w zakresie czynności wymagających samodzielnej inicjatywy w oparciu o tok logicznego rozumowania, co wynika po części z niedorozwoju umysłowego jak i objawów encefalopatii. Biegły laryngolog ujawnił, że powód do dziś ma kłopoty z prawidłowym oddychaniem przez nos i osłabieniem słuchu. W czasie leczenia laryngologicznego i rekonwalescencji powód nie wymagał pomocy osób drugich. W ocenie biegłej psychiatry powód może mieć problemy z interpretacją złożonych sytuacji społecznych i w tym zakresie wymaga pomocy osób trzecich. Nie wymaga pomocy innych osób w realizowaniu czynności o charakterze samoobsługowym, (dowód: opinia biegłego ortopedy Z. P. – k. 167-168; opinie biegłego neurologa J. M. – k. 180-182, k. 210-211; opinia biegłego neurochirurga W. P. – k. 191-193; opinie biegłego laryngologa A. L. – k. 248-251, k. 280-281; opinie biegłego psychiatry J. K. – k. 259-264, k. 301-302; opinia biegłego z zakresu chirurgii plastycznej C. D. – k. 332-334).

Powód ma 39 lat, jest bezdzietnym kawalerem. Ukończył szkolę specjalną w S.. Nie zdobył żadnego przygotowania do zawodu. Od dwóch lat pracuje „przy kaczkach” w W.. Zajmuje się oprzątaniem 2 500 kaczek. Pracuje 12 godzin dziennie. Zarabia 700 zł. Właściciel zapewnia mu wyżywienie. Mieszka z bratową i jej trojgiem dzieci (w wieku: 11, 8 i 3,5 lat).Prowadzi jednak osobne gospodarstwo domowe. Nie korzysta z żadnych wizyt lekarskich (dowód: zeznania powoda – nagranie – 00:10:57-00:19:26, 00:23:35-00:24:47 - koperta – k. 294, protokół skrócony – k. 292-293).

Pismem z 9 marca 2011 roku, doręczonym 14 marca 2011 roku powód zgłosił szkodę w Towarzystwie (...) , domagając się zadośćuczynienia w wysokości 250 000 zł, odszkodowania w wysokości 2 146 zł z tytułu poniesionych w okresie od dnia wypadku do dnia 28 lutego 2011 roku kosztów dojazdów brata do szpitala (626 zł) oraz opieki nad nim w tym okresie (1 520 zł), jak również renty miesięcznej na zwiększone potrzeby w kwocie po 1 300 zł miesięcznie od 1 marca 2011 roku i na przyszłość. Wskazał 30. dniowy termin realizacji jego roszczenia (dowód: zgłoszenie szkody z potwierdzeniem odbioru – k. 18-23).

W odpowiedzi na powyższe (...) wypłaciło powodowi kwotę 2 000 zł z tytułu zadośćuczynienia (dowód: pismo – k. 24).

Pismem z dnia 29 marca 2011 ubezpieczyciel zawnioskował złożenie mu przez powoda dodatkowych dokumentów. Powód wykonał powyższe pismem z dnia 21 kwietnia 2011 roku doręczonym (...) w dniu 27 kwietnia 2011 roku, zastrzegając termin likwidacji szkody na 14 dni od daty doręczenia (dowód: odpowiedź na pismo z potwierdzeniem odbioru – k. 27-29).

W dalszym toku likwidacji szkody ubezpieczyciel wypłacił powodowi dodatkowo kwotę 200 zł tytułem zadośćuczynienia. Przyznał odszkodowanie z tytułu kosztów opieki w wysokości 61,50 zł oraz z tytułu poniesionych kosztów dojazdu rodziny do szpitala w wysokości 48 zł. Odmówił natomiast wypłaty renty. Ubezpieczyciel wskazał, że w opinii lekarza orzecznika poszkodowany wymagał opieki osób drugich przez okres 21 dni w wymiarze 3 godzin dziennie od wyjścia ze szpitala i przez dalsze 30 dni w wymiarze 2 godzin dziennie, co przy stawce 5 zł za godzinę czyni kwotę 615 zł. Zważywszy jednak 90% przyczynienie poszkodowanego, z tytułu opieki należy się mu ostatecznie kwota 61,50 zł.

Z tytułu kosztów dojazdu rodziny do szpitala należałaby się kwota 480 zł – łącznie 1 200 km (15 dni × 80 km), zużycie paliwa 8 litrów na 100 km, cena za 1 litr – 5 zł. Zważywszy – tak jak wyżej – 90% przyczynienia – z tytułu kosztów dojazdu rodziny do szpitala należy się kwota 48 zł (dowód: pismo – k. 30-31, decyzja - 32).

Łącznie w postępowaniu likwidacyjnym powód otrzymał kwotę 2 309,50 zł, w tym – z tytułu zadośćuczynienia kwotę 2 200 zł, z tytułu odszkodowania – kwotę 109,50 zł (bezsporne).

W okresie od lipca 2009 roku stawka pełnej odpłatności za usługi opiekuńcze w (...) Komitecie Pomocy (...) w Ł. wynosiła 9,50 zł (dowód: pismo – k. 17).

W toku niniejszego postępowania nastąpiło przeniesienie całego majątku Spółki (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. w trybie przepisu art. 492 § 1 pkt 1 w zw. z art. 506 § 4 Kodeksu spółek handlowych (dowód: dokumenty – 290-298).

Wobec powyższego – po zawieszeniu postępowania – zostało ono podjęte z udziałem następcy prawnego (...) Towarzystwa (...) SA z siedzibą w W. (dowód: postanowienie – k. 267).

Ustalony w sprawie stan faktyczny zasadniczo nie był sporny między stronami. Oparty został na niekwestionowanym nieosobowym materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy w postaci dokumentacji medycznej powoda.

Skutki wypadku jakiemu uległ S. S., uszczerbek na zdrowiu, trwałość następstw, a także wpływ zdarzenia na psychikę powoda zostały ustalone na podstawie ostatecznie niekwestionowanych (pismo pełnomocnika pozwanego – k. 295) opinii biegłych sądowych: z zakresu ortopedii Z. P., z zakresu neurologii J. M., z zakresu neurochirurgii W. P., z zakresu chirurgii szczękowej M. Ś., z zakresu laryngologii A. L., z zakresu psychiatrii J. K., z zakresu neuropsychologii L. S. oraz z zakresu chirurgii plastycznej C. D.. Sąd dokonał ustaleń faktycznych także na podstawie opinii (...) w P. – w zakresie dotyczącym odpowiedzialności za zaistnienie zdarzenia będącego źródłem szkody i braku przyczynienia poszkodowanego – ta ostatecznie też nie była kwestionowana przez pozwanego. Sporządzone opinie należało w całości uznać za wiarygodne, są jasne, wewnętrznie niesprzeczne oraz naukowo i logicznie uzasadnione, a także w pełni z sobą korelują i wzajemnie się uzupełniają. Treść opinii medycznych oparta została na badaniu powoda i dokumentacji lekarskiej, opinie sporządzono z uwzględnieniem zasad fachowej wiedzy i doświadczenia. Biegli w opiniach uzupełniających odpowiedzieli na wątpliwości i pytania stron, w sposób należyty ustosunkowali się do stawianych zarzutów i w sposób wyczerpujący je wyjaśnili i uzasadnili. Szczegółowo opisali przy tym stan zdrowia powoda po wypadku, jak i obecny, opierając się przy tym na dokumentacji medycznej S. S., a nadto na wnioskach wynikających z jego badania, rozważając uszczerbek na zdrowiu oraz charakter obrażeń powoda, uwzględnili również swoje wieloletnie doświadczenie jako osób sprawujących funkcję biegłych sądowych. Nie dostrzeżono czynników osłabiających zaufanie do wiedzy biegłych i ich bezstronności, ani żadnych ważnych powodów, które zmuszałyby do dopuszczenia dowodu z opinii innych specjalistów.

Sąd zważył, co następuje:

Podstawę – niekwestionowanej co do zasady – odpowiedzialności pozwanego stanowi przepis art. 822 kc w zw. z art. 436 § 1 kc w zw. z art. 435 § 1 kc. Samoistny posiadacz pojazdu F. (...) o nr rej. (...) posiadał ważną umowę odpowiedzialności cywilnej.

Zgodnie z przepisem art. 444 § 1 kc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

W myśl § 2 jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Przepis art. 445 § 1 kc stanowi, że w wypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zgodnie z przepisem art. 189 kpc powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Powołane wyżej przepisy jednoznacznie wskazują, że – co do zasady zgłoszone przez powoda – roszczenia mają swoja podstawę: żądanie zadośćuczynienia w przepisie art. 445 § 1 kc, żądanie odszkodowania w przepisie art. 444 § 1 kc, żądanie renty – w przepisie art. 444 § 2 kc, a żądanie ustalenia odpowiedzialności na przyszłość – w przepisie art. 189 kpc.

Spór w niniejszej sprawie w zakresie dotyczącym wysokości należnych powodowi świadczeń miał w szczególności swoje źródło w zgłoszonym przez pozwanego zarzucie przyczynienia powoda do powstania szkody.

Zgodnie z przepisem art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Przyczynienie poszkodowanego ma miejsce wówczas gdy szkoda jest skutkiem nie tylko zdarzenia,
z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy innego podmiotu, ale także zachowania się samego poszkodowanego. Art. 362 k.c. stanowi przypadek tzw. ius moderandi. Za przyczynienie uważana jest taka postawa poszkodowanego, która jest współprzyczyną powstania szkody. Dla stwierdzenia przyczynienia się poszkodowanego nie wystarcza jakiekolwiek powiązanie przyczynowe między zachowaniem poszkodowanego, a powstaniem lub zwiększeniem szkody, gdyż musi to być związek przyczynowy normalny w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. O przyczynieniu się poszkodowanego do powstania szkody można mówić tylko wtedy, gdy jego działanie lub zaniechanie jest tego rodzaju, że pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 roku IV CSK 228/08). W doktrynie i literaturze zaproponowano kilka koncepcji uzasadniających możliwość powołania się na przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody w celu obniżenia wysokości odszkodowania. Pierwsza koncepcja przyjmuje, że w przyczynieniu się poszkodowanego chodzi o takie jego zachowanie, które pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z powstałą szkodą, za którą odpowiedzialność ponosi inna osoba (tzw. causa concurrens, tzn. przyczyna współuczestnicząca). Według drugiego stanowiska, poza związkiem przyczynowym między szkodą, a zachowaniem samego poszkodowanego, wymaga się dodatkowo, aby zachowanie się poszkodowanego było obiektywnie nieprawidłowe. Trzecia koncepcja stawia jeszcze surowsze wymagania, uznając, że poza adekwatnym związkiem przyczynowym konieczna jest wina poszkodowanego, a nie tylko obiektywnie negatywne, naganne zachowanie. Czwarta koncepcja, obok związku przyczynowego każe badać każdorazowo, na jakiej zasadzie opiera się odpowiedzialność osoby zobowiązanej do naprawienia szkody. Jeśli osoba ta odpowiada na zasadzie winy, wówczas wina poszkodowanego jest konieczną przesłanką zmniejszenia odszkodowania, natomiast jeśli odpowiada ona na zasadzie ryzyka lub słuszności, wówczas do obniżenia odszkodowania wystarcza obiektywna nieprawidłowość zachowania się poszkodowanego (por. Z. Radwański, Zobowiązania – Część ogólna, Warszawa 2003, s. 93-94; A. Szpunar, Przyczynienie się poszkodowanego do wypadku drogowego, KPP 1993, z. 3, s. 250 i nast.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2008 roku, sygn. akt I C 50/07, niepublikowany).

Odnosząc zaprezentowane powyżej zagadnienie do stanu faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie podnieść należy, że podnoszony przez pozwanego zarzut przyczynienia powoda do zaistnienia szkody poprzez pośrednie wyrażenie przez niego zgody na podróżowanie pojazdem w warunkach nieprzystosowanych do przewozu osób oraz bez zapiętych pasów bezpieczeństwa nie ma podstaw. Jak wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie powód podróżował samochodem marki F. (...) w ramach wykonywania czynności służbowych i na polecenie swojego pracodawcy. To ten bowiem zorganizował taki rodzaj transportu dla swoich pracowników. Powód zaś, choć zdawał sobie sprawę ze stanu technicznego pojazdu, w obawie przed utratą zatrudnienia podróżował w ten właśnie sposób. Wskazać przy tym należy, iż jak wynika z opinii dotyczącej rekonstrukcji zdarzenia bezpośrednią przyczyną zaistnienia wypadku było zachowanie kierującego, to ten bowiem naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym – po pierwsze jadąc z prędkością niedostosowaną do warunków drogowych i atmosferycznych, po drugie zaś przewożąc pasażerów w sposób niezgodny z wymogami prawa i bezpieczeństwa oraz w sposób nieadekwatny do posiadanego pojazdu. W sytuacji bowiem gdy kierowca stwierdzi, że nie ma możliwości bezpiecznego i zgodnego z prawem przewozu pasażerów winien ona zaniechać jazdy. W tych okolicznościach trudno uznać, aby powód w jakikolwiek sposób przyczynił się do zaistniałego wypadku. Z obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności z uregulowań ustawy – Prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 roku nie wynika żaden obowiązek pasażera do kontroli warunków i stanu technicznego pojazdu, którym podróżuje. Opinia (...) w P. wskazuje, że nawet gdyby pasażerowie samochodu F. (...) podróżowali w samochodzie o podobnych parametrach, przystosowanym do przewodu osób, ale nie wyposażonym w pasy bezpieczeństwa dla pasażerów siedzących z tyłu, to takie okoliczności nie uchroniłyby ich od doznania obrażeń, a pasażerów zajmujących miejsca w środkowej części przestrzeni za kabiną kierowcy, nawet od doznania obrażeń śmiertelnych. Powyższe oznacza, iż fakt niezachowanie przez powoda ostrożności i zgoda na podróżowania przez niego na drewnianej ławce, nie pozostawał w jakimkolwiek związku przyczynowym z zaistniałym zdarzeniem i jego skutkami. Przed skutkami tego zdarzenia, zgodnie z opinią biegłego mogły ochronić powoda jedynie pasy bezpieczeństwa, a tych pojazd F. (...) nie miał na wyposażeniu. Stosownie zaś do obowiązujących przepisów prawa pasażer ma obowiązek korzystać z pasów bezpieczeństwa tylko i wyłącznie wówczas, gdy pojazd jest w nie wyposażony. W tych warunkach nie ma podstaw dla uznania przyczynienia się powoda do zaistniałego zdarzenia.

Zadośćuczynienie powinno być odpowiednie do rozmiaru krzywdy. Ma na celu naprawienie szkody niemajątkowej – krzywdy w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. Określenie sumy odpowiedniej musi uwzględniać wszelkie okoliczności, być odniesione do okoliczności konkretnej sprawy: rodzaju i rozmiaru doznanych obrażeń, czasookresu, uciążliwości leczenia, koniecznej rehabilitacji, długotrwałości i nasilenia dolegliwości bólowych, konieczności korzystania z opieki, pomocy innych osób, trwałych następstw obrażeń w sferze fizycznej i psychicznej, ograniczeń jakie wywołują one w dotychczasowym życiu, zmiany trybu życia, przyzwyczajeń i sposobu spędzania wolnego czasu. Wysokość zadośćuczynienia musi być odczuwalna dla poszkodowanego. Z drugiej strony zadośćuczynienie nie może być nadmierne, musi być utrzymane w rozsądnych granicach, proporcjonalnych do przeciętnej stopy życiowej.

Niesporne w orzecznictwie sądowym i doktrynie jest, że ze względu na niewymierność krzywdy, określenie w konkretnym wypadku odpowiedniej sumy zadośćuczynienia ustawodawca pozostawił sądowi. Sąd dysponuje w takim wypadku większym zakresem swobody, niż przy ustalaniu szkody majątkowej i sumy potrzebnej do jej naprawienia. Nie oznacza to jednak, by ocena Sądu nie poddawała się weryfikacji pod kątem jej zgodności z dyspozycją art. 445 § 1 k.c. Kryteria istotne przy ustalaniu „odpowiedniej” sumy zadośćuczynienia to – jak już wskazano – rodzaj naruszonego dobra, zakres i rodzaj rozstroju zdrowia, czas trwania cierpień, wiek pokrzywdzonego, intensywność ujemnych doznań fizycznych i psychicznych, rokowania na przyszłość, stopień winy sprawcy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 1972 roku, II CR 57/72, opubl. w OSNCP 1972, nr 10, poz. 183, wyrok Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2006 roku, IV CSK 99/05, niepubl. oraz wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego 2004 roku, V CK 282/03, niepubl.). W orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, że zadośćuczynienie z art. 445 k.c. ma charakter przede wszystkim kompensacyjny, musi być rozważane indywidualnie i jego wysokość musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość dla poszkodowanego, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 stycznia 2011 roku, I PK 145/10 opubl. w M.P.Pr.). W orzecznictwie wyrażono również pogląd, iż zdrowie jest dobrem szczególnie cennym; przyjmowanie niskich kwot zadośćuczynienia w przypadkach ciężkich uszkodzeń ciała prowadzi do niepożądanej deprecjacji tego dobra (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 1997 roku, II CKN 273/97, nie publ.). Wskazuje się również, że procentowo ustalony przez biegłych lekarzy zakres doznanych urazów ma znaczenie jedynie pomocnicze, określa zakres doznanej szkody, choć nie może stanowić głównego wskaźnika wysokości należnego poszkodowanemu zadośćuczynienia – przy ustaleniu jego wysokości należy brać pod uwagę również pozostałe wyżej wymienione okoliczności.

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy, powód mógł zasadnie żądać od strony pozwanej zapłaty uzupełniającego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w całej dochodzonej kwocie 197 800 zł., przy przyjęciu, że odpowiednia kwota zadośćuczynienia dla powoda wynosi 200 000 zł (2 200 zł wypłacone w toku postępowania likwidacyjnego).

Powód w wyniku zdarzenia doznał wielorakich negatywnych następstw zdrowotnych. Te następstwa mają charakter uszczerbku stałego. Opinie biegłych wskazują, że łącznie uszczerbek na zdrowiu powoda wynosi 80%. Uszczerbek ten wynika m.in. z uszkodzenia nosa (skrzywienie i zniekształcenie) i słuchu, organicznego pourazowego rozsianego uszkodzenia mózgu – encefalopatia pourazowa. Wadliwie u powoda zostało wygojone zwichnięcie prawego stawu barkowo-obojczykowego. Powód ma problemy z prawidłowym oddychaniem przez nos, występuje ograniczona jego drożność, osłabiony słuch jest skutkiem uszkodzenia struktur ucha wewnętrznego, ma blizny na twarzy. Rokowania co do powrotu stanu słuchu sprzed wypadku są złe. Skutki wypadku w zakresie pogorszenia funkcjonowania powoda w związku z encefalopatią pourazową są tym dotkliwsze, że nakładają się na istniejące już wcześniej upośledzenie umysłowe powoda. Także bezpośrednio po wypadku powód był poddany wielu negatywnym przeżyciom – doznał urazu czaszkowo-mózgowego ze wstrząśnieniem mózgu, miał uraz odcinka szyjnego kręgosłupa ze złamaniem wyrostka poprzecznego, przez 6. tygodni musiał być zaopatrzony w kołnierz ortopedyczny. Ponadto w przyszłości przewiduje się konieczność wykonania operacji prostowania przegrody nosowej,

Ilość i rozmiar ujawnionych cierpień fizycznych i psychicznych powoda, trwałe następstwa, biorąc także pod uwagę sytuację osobistą powoda – jest sam, nie ma dzieci, najbliższa rodzina to jeden brat, drugi zginął w tym samym wypadku (co wiadomo także z urzędu), ponadto jest człowiekiem stosunkowo młodym – nie ma ukończone jeszcze 40 lat – uzasadniają stanowisko o zasadności zadośćuczynienia w całej dochodzonej kwocie. Odpowiednią sumą z tytułu zadośćuczynienia jest dla powoda kwota 200 000 zł. Z uwagi na to, że w postępowaniu likwidacyjnym została wypłacona powodowi kwota 2 200 zł, w niniejszej sprawie należało zasądzić dodatkowo kwotę 197 800 zł – zgodnie z żądaniem. W przypadku zadośćuczynienia odsetki – tak samo jak i dotyczy to innych roszczeń bezterminowych – należą się od daty, w której zobowiązany powinien je zrealizować w rozmiarze zgłoszonym przez powoda – od daty wezwania. W ostatnim okresie w orzecznictwie Sądu Najwyższego zdecydowanie przeważa pogląd, że zadośćuczynienie w rozmiarze, w jakim należy się wierzycielowi powinno być oprocentowane od dnia, w którym dłużnik winien je zapłacić, a nie dopiero od daty jego zasądzenia – wyrokowania. Obecnie funkcja kompensacyjna odsetek przeważa znów nad ich funkcją waloryzacyjną. Nie ma znaczenia, że przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne i zależy od uznania sądu (orzeczenia SN: z dnia 14 stycznia 2011 roku w sprawie I PK 145/10, z dnia 10 lutego 2000 roku w sprawie II CKN 725/98, z dnia 8 sierpnia 2001 roku w sprawie I CKN 18/99, z dnia 30 stycznia 2004 roku w sprawie I CK 131/03.

W niniejszej sprawie w postępowaniu likwidacyjnym, w którym powód zgłosił szkodę w dniu 14 marca 2011 roku i w którym domagał się przyznania mu zadośćuczynienia w wysokości 250 000 zł, w dniu 7 kwietnia 2011 roku powiadomiono go o przyznaniu mu kwoty 2 000 zł, a w piśmie z dnia 18 kwietnia 2011 roku – dodatkowo kwoty 200 zł. W takiej sytuacji zasadnie powód może domagać się odsetek od kwoty 147 800 zł – objętej pierwotnie pozwem – od dnia 12 maja 2011 roku (kwota ta objęta była zgłoszeniem w postępowaniu likwidacyjnym i mogła być już – wobec wezwania o nią w dniu 14 marca 2011 roku i wobec terminu z art. 817 § 1 kc – wypłacona tak samo jak i wcześniejsza w dniu 12 maja 2011 roku – wcześniejszej daty powód w pozwie nie wskazał). Natomiast od dalszej kwoty – 50 000 zł – objętej rozszerzeniem powództwa w piśmie datowanym 13 sierpnia 2013 roku (k. 274-276) odsetki należą się od daty, którą należy przyjąć jako wezwanie do zapłaty o tę część roszczenia, tj. od daty doręczenia pisma jak wyżej pozwanemu, co nastąpiło w dniu 20 sierpnia 2013 roku (k. 295).

Co się tyczy żądania odszkodowania, to powód dochodził go z trzech tytułów: z tytułu zwrotu kosztów przejazdów brata do szpitala podczas jego tam pobytu w okresie od 2 do 17 lutego 2011 roku – w wysokości 626 zł, z tytułu opieki nad nim – w wysokości 1 520 zł oraz z tytułu kosztów zakupu aparatu słuchowego – w wysokości 5 400 zł. Z dwóch pierwszych tytułów ostatecznie powód dochodził łącznie kwoty 2 036,50 zł (578 zł + 1 458,80 zł, ponieważ wcześniej pozwany wypłacił już łącznie kwotę 109,50 zł ( 48 zł + 61,50 zł).

Z tytułu dojazdów brata powoda do szpitala do niego zwrot kosztów należy się w całej dochodzonej kwocie 578 zł – 15 przejazdów, każdy 80 km (w obie strony: Ł.-S.-Ł.) – tych podstaw dla wyliczenia pozwany nie kwestionował, co wynika także z takich samych podstaw ustalonych w postępowaniu likwidacyjnym. Dla ostatecznego wyniku tej należności należało przyjąć stawkę za 1 km w wysokości 0,5214 zł – dla pojazdu samochodowego o pojemności skokowej silnika do 900 cm ³, co czyni kwotę 626 zł (15×80×0,5214 zł). Zaliczając wypłatę z tego tytułu dokonaną w postępowaniu likwidacyjnym w kwocie 48 zł, powodowi ostatecznie należy się kwota 578 zł.

Odnośnie kosztów opieki, to tak samo pozwany nie kwestionował zasady odpowiedzialności, dokonując wcześniej wypłaty z tego tytułu w wysokości 61,50 zł.

Powód dochodząc kwoty 1 458,80 zł wskazywał, że za okres pobytu w szpitalu od 2 do 17 lutego 2011 roku koszty opieki wynoszą 570 zł (15 dni × 4 godz.× 9,50 zł), za okres od 18 do 28 lutego 2011 roku wynoszą 950 zł (10 dni × 10 godz. × 9,50 zł), łącznie 1 520 zł, co po pomniejszeniu o dokonaną wypłatę 61,50 zł, stanowi kwotę 1 458,80 zł.

W zakresie tego roszczenia w ocenie sądu jest ono zasadne jedynie za okres po opuszczeniu szpitala, tj. od 18 do 28 lutego 2011 roku (żądanie zostało określone do końca lutego 2011 roku). Za okres pobytu powoda w szpitalu brak podstaw dla odszkodowania z tytułu pomocy i opieki nad powodem, ponieważ tę zapewniał i wykonywał personel szpitala. Za okres po wyjściu ze szpitala powód domagał się zwrotu kosztów przyjmując wymiar pomocy na 10 godzin dziennie. Takiego zakresu pomocy powód nie wykazał. Tymczasem zgodnie z przepisem art. 6 kc ciężar dowodu spoczywał na nim. W takiej sytuacji należało przyjąć zakres czasu dobowej opieki jak w przyznaniu pozwanego (wypłata w postępowaniu likwidacyjnym), tj. w wymiarze 3 godzin dziennie, co czyni kwotę 313,50 zł (11 dni × 3 godz. × 9,50 zł). Zaliczając wypłatę dokonaną wcześniej w wysokości 61,50 zł powodowi należy się ostatecznie kwota 252 zł. Stawka za godzinę świadczenia opieki została przyjęta na 9,50 zł – posiłkowo za pismem (...) Komitetu Pomocy (...).

W zakresie kosztów nabycia aparatu słuchowego, to biegły laryngolog wskazał na celowość takiego wydatku i podał koszt z uwzględnieniem częściowej refundacji. Oczywiście nie sposób wskazać jednoznacznie ile taki aparat dla powoda będzie kosztować (są dobierane indywidualnie przez specjalistę audiologa), niemniej biorąc pod uwagę informacje biegłego laryngologa, przy zastosowaniu regulacji przepisu art. 322 kpc, należało przyjąć średni koszt aparatu słuchowego na 3 500 zł, co określa roszczenie powoda z tego tytułu – oparte na przepisie art. 444 § 1 zd. 2 kc – na łączna kwotę 5 400 zł (3 500 zł × 2 (oba uszy) – 2 × 800 zł – refundacja NFZ).

Ostatecznie z tytułu odszkodowania powodowi należy się kwota 6 230 zł (578 zł + 252 zł + 5 400 zł) z ustawowymi odsetkami: od kwoty 830 zł od dnia 12 maja 2011 roku, a od kwoty 5 400 zł od dnia 26 września 2014 roku, tj. od daty doręczenia pozwanemu odpisu pisma z rozszerzeniem powództwa. Uzasadnienie w zakresie takiego określenia wymagalności pozostaje tożsame z wcześniejszym wskazaniem co do wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie.

Co się tyczy renty, to powód domagał się jej zasądzenia: za miesiąc marzec 2011 roku w wysokości 1 300 zł oraz na przyszłość – od 1 kwietnia 2011 roku w kwocie po 955 zł miesięcznie, wskazując na konieczność niezbędnej „pomocy ze strony osób bliskich przy wykonywaniu wszelkich czynności wymagających wzmożonego wysiłku fizycznego, schylania się, itp.” – str. 5 pozwu. Wartość tej pomocy za miesiąc marzec 2011 roku określił na kwotę 1 140 zł (30 dni × 4 godz. × 9,50 zł), a począwszy od 1 kwietnia 2011 roku i na przyszłość – po 855 zł miesięcznie (30 dni × 3 godz. × 9,50 zł). Uzupełnieniem tak skalkulowanych kwot były koszty zakupu leków przeciwbólowych w wysokości oszacowanej na około 100 zł miesięcznie.

W ocenie sądu okręgowego roszczenie z tytułu renty jest zasadne jedynie w części związanej ze zwiększeniem potrzeb powoda z tytułu wskazania leczenia farmakologicznego w zakresie określonym przez biegłą psychiatrę. Biegła wskazała wprost, że konieczność leczenia związana jest z doznanymi urazami (tak samo biegły neurolog) i że powód powinien zażywać leki nootropowe i zmniejszające uczucie niepokoju, napięcia. Biegła zaleciłaby leki: M. 1200 mg (cena tabletek na miesiąc – 24,90 zł), Z. (cena na miesiąc – 68,60 zł). Łączny koszt tych leków w zakresie miesięcznych wydatków wynosi według wskazania biegłej – za ceną z jednej z aptek – 93,50 zł. Koszty wizyt lekarskich u lekarza psychiatry czy neurologa czy u psychologa nie mogą być kwalifikowane jako podstawa zwiększonych potrzeb, ponieważ te świadczenia są dostępne w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Inny zakres zwiększonych potrzeb uzasadniający świadczenie renty nie został przez powoda wykazany. Konieczność przyjmowania leków przeciwbólowych – wg wskazania laryngologa po złamaniu kości nasady nosa mogła być uzasadniona w okresie do 10 dni od momentu urazu. Orientacyjne potrzeby powoda w tym zakresie to 2 opakowania K. po 9,80 zł za opakowanie. Zważyć należy jednak, że te potrzeby miały charakter tylko tymczasowy – przez okres do 10 dni od urazu i że w tym czasie powód przebywał w szpitalu, gdzie był leczony farmakologicznie.

W innym zakresie – poza wskazanym wyżej – powód nie wymaga leczenia uzasadniającego stałe wydatki z tytułu zwiększonych potrzeb. Ponad określone przez biegłą psychiatrę, przez innych biegłych nie zostały wskazane żadne celowe koszty z racji dodatkowych potrzeb powoda w związku ze skutkami zdarzenia z dnia 2 lutego 2011 roku. Nie ma także wystarczających przesłanek dla uznania jako tytułu dla zwiększonych potrzeb kosztów pomocy osób drugich dla powoda. Materiał dowodowy wskazywał na zasadność takiej opieki i pomocy w okresie bezpośrednio po wypadku – zamykającym się czasem, za który zostało w tym zakresie zasądzone zostało odszkodowanie. Powód jest samodzielny w zaspokajaniu podstawowych potrzeb, także w zakresie wymagającym zwiększonego wysiłku – od dwóch lat wykonuje pracę przy oprzątaniu kaczek ilości 2 500 zł, pracuje tam kilkanaście godzin. Co się tyczy wsparcia w zakresie dotyczącym załatwiania spraw poza zaspokajaniem podstawowych potrzeb życiowych – np. spraw urzędowych, to istotnie taka pomoc jest dla powoda potrzebna, niemniej wynika ona ze stanu jego sprawności intelektualnej – upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim występowało już przed wypadkiem. Niewątpliwie – co wynika z opinii biegłej psychiatry – przebyty uraz pogorszył sprawność funkcji poznawczych – i przy bardziej złożonych sytuacjach społecznych powód powinien mieć wsparcie. Takie jednak co do zasady nie przekłada się na wydatki, o ile zaś takie okazjonalnie powstaną, to zabezpieczy je kwota nadwyżki z zasądzonej sumy 100 zł miesięcznie z tytułu renty – ponad kwotę zakupu leków określoną łącznie w wielkości 93,50 zł miesięcznie – w każdym miesiącu jest to kwota 6,50 zł.

Sąd uwzględnił także powództwo w zakresie ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za skutki zdarzenia z dnia 2 lutego 2011 roku – proces leczenia u powoda nie został jeszcze zakończony, zwłaszcza w aspekcie neurologiczno-psychiatrycznym, poza tym w perspektywie czasu przewiduje się konieczność operacji prostowania przegrody nosowej.

Żądania odszkodowania i renty ponad wielkości zasądzone jako nieuzasadnione – według wskazania powyżej – podlegały oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie przepisu art. 100 zd. 1 kpc, rozdzielając je stosunkowo. Ostatecznie żądania powoda zostały uwzględnione w 94%. Dochodził roszczeń o wartości przedmiotu sporu 218 197 zł, uwzględniono o wartości przedmiotu sporu –205 230 zł. Stosownie do wyniku sporu pozwany winien zwrócić powodowi – z tytułu kosztów – kwotę 3 004,00 zł (3 600 – według stawki minimalnej – z uwagi na brak przesłanek dla uznania ponadprzeciętnego nakładu pracy pełnomocnika powoda + 17 + 3 000 + 3 600 × 94% – 6 600). Z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych pozwany winien być obciążony na zasadzie powołanego wyżej przepisu art. 100 zd. 1 kpc w zw. z art. art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych: z tytułu opłaty kwotą 10 256 zł (218 197 × 5%) oraz z tytułu zwrotu wyłożonych wydatków kwotą 3 706,67 zł (7 134,75 zł – suma wydatków × 94 % – 3 000 zł). Z zasądzonego na rzecz powoda roszczenia należało pobrać obciążającą go część wydatków wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa – kwotę 428,08 zł (7 134,75 zł – łączne wydatki – 3 000 zł – zaliczka pozwanego – 3 706,67 zł – obciążenie pozwanego). Na zasadzie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 102 kpc odstąpiono od obciążenia powoda nieuiszczoną opłatą, w części w której nie obciąża ona przeciwnika. Zastosowanie przepisu art. 102 kpc w tej części uzasadnia z jednej strony charakter dochodzonych roszczeń, również fakt, że – odnośnie zadośćuczynienia – zależy ono ostatecznie od obrachunku sądu. Ponadto za takim rozstrzygnięciem przemawia sytuacja osobista, rodzinna powoda – nie osiąga znaczących dochodów, nie ujawniono, aby posiadał jakiś majątek, jego możliwości płatnicze są ograniczone wysokością otrzymywanej zapłaty za świadczoną pracę. Zasądzenie obowiązku zapłaty kosztów z przyznanego roszczenia – ponad zakres określony w wyroku – niweczyłoby finansowy efekt procesu.