Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

Protokolant: Justyna Łużyńska

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2025 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa A. T. i P. T.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W.

o ustalenie

1.  ustala, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF zawarta w dniu 3 sierpnia 2007 r. pomiędzy A. T. i P. T. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w K. jest nieważna.

2.  zasądza od powódki A. T. na rzecz pozwanego Syndyka Masy Upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. kwotę 1.762,11 (jeden tysiąc siedemset sześćdziesiąt dwa złote jedenaście groszy) tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu,

3.  zasądza od powoda P. T. na rzecz pozwanego Syndyka Masy Upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. kwotę 1.762,11 (jeden tysiąc siedemset sześćdziesiąt dwa złote jedenaście groszy) tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 105/25

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 18 kwietnia 2024 r. skierowanym przeciwko pozwanemu Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. powodowie A. T. i P. T. wnieśli o stwierdzenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF zawartej w dniu 30 lipca 2007 r. pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) Bank Spółka Akcyjna w K. – (...) Oddział w Ł. i zasądzenie od pozwanego na ich rzecz do ich niepodzielnej ręki (a w przypadku przyjęcia, że brak jest podstaw do zasądzenia na ich rzecz i do ich niepodzielnej ręki wnosili o zasądzenie na rzecz każdego z nich osobna w częściach równych) kwoty 260.794,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24 listopada 2023 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie wnosili oni o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki i kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zabezpieczającym oraz kwoty 34,00 zł tytułem zwrotu kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(pozew- k.3-32)

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2024 r. Sąd zabezpieczył roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF zawartej w dniu 3 sierpnia 2007 r. pomiędzy powodami a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w K. – (...) Oddział w Ł. poprzez unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania poprzez wstrzymanie obowiązku dokonywania przez powodów spłat rat kredytu w wysokościach i terminach określonych na podstawie tej umowy od dnia 18 kwietnia 2024 r. do dnia prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie.

(postanowienie- k.64)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o odrzucanie pozwu w całości z uwagi na trwające postępowanie upadłościowe (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. a ewentualnie na wypadek nie uwzględnienia tego wniosku o przekazanie sprawy Syndykowi Masy Upadłości jako zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym w zakresie roszczenia o ustalenie a z najdalszej ostrożności procesowej w razie nie uwzględnienia powyższych wniosków o przekazanie sprawy Syndykowi Masy Upadłości jako zgłoszenie wierzytelności w zakresie roszczenia o ustalenie. Na wypadek nie uwzględnienia powyższych wniosków wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z kwotą 34,00 zł tytułem uiszczonej opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

(odpowiedź na pozew- k.82-91)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 10 czerwca 2024 r. Sąd odrzucił pozew w zakresie żądania zapłaty z uwagi na zgłoszenie przez powodów wierzytelności dochodzonej w tym postępowaniu do Syndyka Masy Upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. w postępowaniu upadłościowym.

(postanowienie- k.129)

Postanowieniem z dnia 4 września 2024 r. wydanym w sprawie sygn. akt I ACz 1883/24 Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił zażalenie pozwanego na postanowienie o zabezpieczeniu powództwa a rozstrzygniecie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawił Sądowi Okręgowemu w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

(postanowienie- k.158)

Na rozprawie w dniu 21 lutego 2025 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa.

(protokół rozprawy z dnia 21 lutego 2025 r. na płycie CD 00:07:50 – 00:33:45- koperta k.184)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W 2007 r. będący małżonkami pozostającymi w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej powodowie A. T. i P. T. nie prowadzący działalności gospodarczej potrzebowali środków finansowych w wysokości 160.000,00 zł na spłatę zaciągniętych kredytów i remont rodzinnego domu powódki i w celu ich pozyskania postanowili oni zaciągnąć kredyt.

(zeznania powodów: A. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:30:12 – 00:31:09 w zw. 00:08:23 – 00:19:03- koperta k.184, P. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:31:09 – 00:31:53- w zw. z 00:19:03 – 00:29:26- koperta k.184, kserokopia wniosku- k.103-106)

Powodowie zlecili poszukiwanie kredytu pośrednikowi kredytowemu. Pośrednik kredytowy odradzał powodom zawarcie umowy kredytu złotówkowego i informował ich o możliwości zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego, który to kredyt jest korzystniejszy od kredytu złotówkowego, gdyż jest niżej oprocentowany. Przestawił on im jedynie ofertę kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego oferowanego przez (...) Bank Spółka Akcyjna w K. – (...) Oddział w Ł.. Nie przedstawiał im oferty kredytu złotówkowego tego banku ani ofert kredytowych innych banków i twierdził, iż powodowie nie mają zdolności kredytowej do uzyskania kredytu w innych bankach. Pośrednik kredytowy informował powodów, że frank szwajcarski jest stabilną walutą. Nie przedstawiał im jednak informacji historycznej wskazującej jak w poprzednich latach zmieniał się kurs tej waluty. Nie przedstawiał im również symulacji wskazującej jak będzie kształtować się zobowiązanie powodów w przypadku wzrostu kursu waluty franka szwajcarskiego. Nie informował ich też, w jaki sposób bank tworzy własne tabele kursowe.

(zeznania powodów: A. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:30:12 – 00:31:09 w zw. 00:08:23 – 00:19:03- koperta k.184, P. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:31:09 – 00:31:53- w zw. z 00:19:03 – 00:29:26- koperta k.184)

Powodowie byli w banku tylko raz w calu podpisania umowy. Gdy przybyli do banku umowa była już przygotowana do podpisu. Powodowie pytali pracownika banku czy jest możliwość zawarcia umowy kredytu złotówkowego ale dowiedzieli się, że najlepszą opcją dla nich jest zawarcie umowy kredytu dla nich przygotowanej. Pracownik banku informował powodów, że frank szwajcarski jest stabilną walutą. Innych informacji na temat przygotowanej dla powodów umowy kredytu im nie udzielał. Powodowie czytali umowę przed podpisaniem lecz nie wszystko w niej rozumieli.

(zeznania powodów: A. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:30:12 – 00:31:09 w zw. 00:08:23 – 00:19:03- koperta k.184, P. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:31:09 – 00:31:53- w zw. z 00:19:03 – 00:29:26- koperta k.184)

W dniu 30 lipca 2007 r. powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w K. – (...) Oddział w Ł. umowę kredytu hipotecznego nr (...). Zgodnie z § 1 ust. 1 części szczególnej umowy bank udzielił im kredytu w kwocie 158.368,31 zł indeksowanego kursem CHF. Przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy czyli w dniu 30 stycznia 2008 r., równowartość kredytu wynosiłaby 71.017,18 CHF a rzeczywista równowartość miała zostać określona po wypłacie kredytu. Kredytobiorcy oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko. W myśl § 2 ust. 1 części szczególnej umowy kredyt w kwocie 7.800,00 zł był przeznaczony na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. udzielonego na podstawie umowy z dnia 31 maja 2007 r., w kwocie 13.880,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. udzielonego na podstawie umowy z dnia 7 czerwca 2007 r., w kwocie 11.734,00 zł na spłatę kredytu w Banku (...) udzielonego na podstawie umowy z dnia 4 czerwca 2007 r., w kwocie 9.200,00 zł na spłatę kredytu w Banku (...) S.A. udzielonego na podstawie umowy z dnia 31 maja 2007 r., w kwocie 7.830,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. udzielonego na podstawie umowy z dnia 31 maja 2007 r., w kwocie 19.400,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. udzielonego na podstawie umowy z dnia 25 maja 2007 r., w kwocie 16.897,00 zł na spłatę kredytu w Banku (...) S.A. udzielonego na podstawie umowy z dnia 28 maja 2007 r., w kwocie 6.700,00 zł na spłatę kredytu w (...) Bank S.A. udzielonego na podstawie umowy z dnia 31 maja 2007 r., w kwocie 39.559,00 zł na dowolny cel konsumpcyjny kredytobiorców, w kwocie 10.000,00 zł na spłatę kredytu w Banku Spółdzielczym udzielonego na podstawie umowy z dnia 19 czerwca 2007 r., w kwocie 3.959,00 zł na składki z tytułu ubezpieczenia denominowanych kredytów hipotecznych, w kwocie 3.167,37 zł na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości, w kwocie 4.207,20 zł na pokrycie składek ubezpieczeniowych o jakich mowa w umowie, w kwocie 2.860,00 zł na uiszczenie opłaty z tytułu ubezpieczenia na życie w (...) S.A., w kwocie 224,32 zł na uiszczenie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu i w kwocie 950,21 zł na uiszczenie składki z tytułu Pakietowego (...) na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki. Zgodnie z § 9 ust. 2 części ogólnej umowy w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków. W myśl § 9 ust. 3 części ogólnej umowy uruchomienie kredytu lub transzy kredytu winno nastąpić nie później niż w terminie 7 dni roboczych od daty złożenia wniosku o wypłatę wraz z całą dokumentacją, o której mowa w umowie. Wypłata kredytu lub jego I transzy nie mogła nastąpić przed upływem 10 dni od dnia zawarcia umowy, w przypadku gdy umowa kredytowa została zawarta poza siedzibą przedsiębiorstwa.

(zeznania powodów: A. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:30:12 – 00:31:09 w zw. 00:08:23 – 00:19:03- koperta k.184, P. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:31:09 – 00:31:53- w zw. z 00:19:03 – 00:29:26- koperta k.184, kserokopia umowy kredytu- k.38-44)

Zgodnie z § 1 ust. 3 części szczególnej umowy oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 6,90 % w skali roku. Na oprocentowanie składała się suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży banku, która wynosiła 4,39 %. Kredytobiorcy oświadczyli, że są świadomi ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko. Stosownie do § 1 ust. 6 części szczególnej umowy bank nie pobierał prowizji za udzielenie kredytu. Zgodnie z § 13 części ogólnej umowy oprocentowanie kredytu było zmienne i ulegało zmianie w pierwszym dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu DBCHF. Indeks DBCHF dla każdego miesiąca obliczało się jako średnią arytmetyczną stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę. W przypadku, gdy 26 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3m obliczana miała być od najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu. W przypadku, gdy 25 dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy, średnia stawek LIBOR 3m obliczana miała być do najbliższego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Indeks DBCHF ulega zmianie w okresach miesięcznych i obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca, jeżeli wartość indeksu jest różna od obowiązującej stawki indeksu DBCHF o przynajmniej 0,1 punktu procentowego i obowiązuje od pierwszego kalendarzowego dnia miesiąca.

(kserokopia umowy kredytu- k.38-44)

Zabezpieczeniem spłaty kredytu w myśl § 3 części szczególnej umowy była hipoteka kaucyjna na rzecz banku w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty kredytu na nieruchomości położonej w D. przy u. Podmiejskiej 14 objętej księgą wieczystą KW nr (...) stanowiącej własność na prawach wspólności ustawowej T. i R. S., ubezpieczenie z tytułu pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki przez 6 pierwszych miesięcy kredytowania. Ubezpieczenie miało ulegać przedłużeniu na okres kolejnych 9 miesięcy o ile kredytobiorcy nie przedłożą w terminie 6 miesięcy od wypłaty kredytu lub pierwszej transzy kredytu odpisu z księgi wieczystej nieruchomości z wpisem hipoteki na rzecz banku na pierwszym miejscu i niezawierającego obciążeń niezaakceptowanych przez bank. Kredytobiorcy upoważnili bank do wznowienia ubezpieczenia na kolejne okresy 9 – miesięczne i doliczenia składki w wysokości 0,9 % kwoty kredytu w trybie podwyższenia bieżącego salda kredytowego, cesja na rzecz banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych na sumę ubezpieczenia odpowiadającą wartości odtworzeniowej budynku, a jeżeli wartość odtworzeniowa nie została ustalona lub umowa dotyczy lokalu na kwotę odpowiadającą wartości rynkowej nieruchomości lub na inną kwotę zaakceptowaną przez bank, weksel in blanco wraz z deklaracją do czasu przedstawienia w banku odpisu z księgi wieczystej nieruchomości zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku lub do końca ochrony ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w zależności od tego, co nastąpi później, ubezpieczenie od ryzyka utraty wartości nieruchomości przez okres 5 lat od dnia uruchomienia kredytu, z tym, że bank ma prawo przedłużyć to ubezpieczenie na własny koszt, ubezpieczenie denominowanych kredytów hipotecznych na okres 12 miesięczny i ubezpieczenie spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy w (...) na (...) S.A. przez okres pierwszego roku kredytowania.

(kserokopia umowy kredytu- k.38-44)

Zgodnie z § 5 ust. 1 części szczególnej umowy warunkami uruchomienia kredytu było przedłożenie oświadczenia uprawnionego do nieruchomości o ustanowieniu hipoteki na rzecz banku, przedłożenie dowodu zawarcia ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości mającej stanowić przedmiot zabezpieczenia wraz z cesją praw na rzecz banku, oświadczeniem ubezpieczyciela o przyjęciu cesji do wiadomości oraz dowodem uiszczenia składki za okres co najmniej jednego roku, złożenie oświadczenie o poddaniu się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego przez kredytobiorców i uprawnionych do nieruchomości, dostarczenie do banku podpisanej przez kredytobiorców i właścicieli nieruchomości deklaracji ubezpieczenia ochrony prawnej kredytobiorców na wypadek odmowy wpisu hipoteki (...) S.A., przedłożenie w banku podpisanej przez ubezpieczonego cesji z ubezpieczenia na życie w (...) S.A., przedłożenie weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową zaakceptowaną przez bank wraz z poręczeniem wekslowym właścicieli nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia hipotecznego, przedłożenie wypełnionego wniosku o wypłatę kredytu lub jego transzy, przedłożenie podpisanych przez kredytobiorców deklaracji ubezpieczeniowych zgodnie z zadeklarowanymi ubezpieczeniami w ramach programu (...) Bank (...), przedłożenie podpisanego przez kredytobiorców oświadczenia o pouczeniu o prawie odstąpienia od umowy kredytu i przedłożenie podpisanego przez kredytobiorców i uprawnionych do nieruchomości oświadczenia udzielonego zgodnie z art. 92 a prawa bankowego. Zgodnie z § 5 ust. 2 części szczególnej umowy po wypłacie kredytu w terminie 30 dni od dnia wypłaty kredytu powodowie mieli przedłożyć zaświadczenia z banków o całkowitej spłacie kredytów spłacanych niniejszą umową.

(bezsporne, kserokopia umowy- k.38-44)

Zgodnie z § 1 ust. 2 części szczególnej umowy spłata kredytu miała nastąpić w 300 miesięcznych równych ratach kapitałowo – odsetkowych. W myśl § 10 ust. 1 części ogólnej umowy kredytobiorcy zobowiązali się do dokonywania w okresie objętym umową spłaty rat kapitałowo – odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazany w aktualnym harmonogramie spłat a harmonogram spłat mieli otrzymać po wypłacie kredytu, każdej transzy kredytu, zmianie oprocentowania każdorazowo na okres 24 – miesięczny. Zgodnie z § 10 ust. 3 części ogólnej umowy wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych i indeksowanych kursem walut obcych”, do CHF obowiązującego w dniu spłaty.

(bezsporne, kserokopia umowy- k.38-44)

W wykonaniu umowy kredytodawca wypłacił powodom kwotę 158.368,31 zł.

(kserokopia potwierdzenia wypłaty środków- k.47)

W dniu 29 kwietnia 2011 r. następca prawny kredytodawcy (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zawarł z pozwanym i jego żoną aneks nr (...) do umowy kredytu, na mocy którego przedłużony został okres spłaty kredytu i zasady jego spłaty.

(kserokopia aneksu do umowy kredytu- k.45-46)

Kredyt nie został jeszcze przez powodów spłacony w całości.

(zeznania powoda P. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:31:09 – 00:31:53- w zw. z 00:19:03 – 00:29:26- koperta k.184)

Postanowieniem z dnia 20 lipca 2023 r. wydanym w sprawie sygn. akt WA1M/GU/188/23 Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy w W. ogłosił upadłość (...) Bank Spółka Akcyjna w W..

(fakt znany Sądowi urzędowo)

Powodowie złożyli oświadczenia, że mają świadomość, iż w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu pozwany może żądać od nich zwrotu kapitału i wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz, że mając tę świadomość chcą aby Sąd stwierdził nieważność umowy kredytu.

(zeznania powodów: A. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:30:12 – 00:31:09 w zw. 00:08:23 – 00:19:03- koperta k.184, P. T.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 21 lutego 2025 r. 00:31:09 – 00:31:53- w zw. z 00:19:03 – 00:29:26- koperta k.184)

Ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o zeznania powodów oraz powołane wyżej dokumenty, których treści strony nie kwestionowały. Sąd pominął natomiast przy ustalaniu stanu faktycznego pozostałe dokumenty złożone przez strony uznając, iż nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powodowie domagali się stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF zawartej w dniu 30 lipca 2007 r. pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) Bank Spółka Akcyjna w K. – (...) Oddział w Ł..

Na wstępie podnieść należy, że postępowania upadłościowe, którym objęty jest (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nie ma żadnego wpływu na bieg sprawy w zakresie ustalenia nieważności umowy. (patrz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 grudnia 2023 r.
wydane w sprawie Sądu Okręgowego w Sieradzu sygn. akt I C 957/24).

Jak wynika z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że interes prawny w rozumieniu tego przepisu istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. Niepewność ta musi mieć charakter obiektywny, to jest istnieć na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Dlatego też nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, czy sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CK 395/05).

W ocenie Sądu powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu. Podpisanie przez strony umowy kredytu wygenerowało bowiem długoterminowy stosunek prawny, który zgodnie z jego treścią nie został dotychczas wykonany. Stwierdzenie nieważności umowy, którego domagają się powodowie, przesądza nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych przez nich na jej podstawie świadczeń ale także rozstrzyga w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania w przyszłości wynikających z umowy świadczeń, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Orzeczenie stwierdzające nieważność umowy niweczy jej skutki ex tunc i z uwagi na związanie zarówno stron, jak i innych sądów jego treścią z mocy art. 365 § 1 kpc, jako swoisty prejudykat, ma istotne znaczenie dla dalszych czynności stron w związku ze spłacaniem kredytu przez powodów (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 października 2018 roku, sygn. I ACa 623/17). Orzeczenie ustalające znosi zatem wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy. To zaś przesądza o wykazaniu przez powodów posiadania przez nich interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy kredytu.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 1646 ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika, że umowa kredytu jest umową nazwaną. Wynikająca z ustawy definicja tej umowy wskazuje, że jest ona umową dwustronnie zobowiązującą. Z jednej strony bank zobowiązany jest do oddania do dyspozycji drugiej strony kwoty kredytu, a jednocześnie staje się uprawniony do uzyskania spłaty oddanej do dyspozycji kredytobiorcy kwoty. Z drugiej strony, kredytobiorca ma prawo domagać się od banku wypłaty kredytu a potem obciąża go obowiązek zwrotu oddanej do jego dyspozycji kwoty. Wobec nałożenia na kredytobiorcę obowiązku zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku, umowa kredytu jest odpłatna. Jest też umową konsensualną, to znaczy dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być też określone zasady spłaty sumy kredytu.

W chwili zawarcia umowy kredytu przez powodów prawo bankowe nie przewidywało literalnie możliwości udzielania kredytów denominowanych i indeksowanych. Dopiero ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 165, poz. 984), która weszła w życie w dniu 26 sierpnia 2011 r., dodano w art. 69 ust. 2 pkt 4 a, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa o kredyt powinna określać szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo – odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ponadto ustawą tą do art. 69 dodano ust. 3, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo – odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Choć ustawa prawo bankowe w chwili zawarcia umowy literalnie nie przewidywała możliwości udzielania kredytów indeksowanych, nie budzi wątpliwości Sądu dopuszczalność konstruowania w tym czasie zarówno umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej, w których wysokość kwoty kredytu wyrażonej w złotych jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty obcej w dniu wydania, jak i umów kredytu denominowanego w walucie obcej, w których wartość kwoty kredytu jest wyrażona w walucie obcej, ale jest uruchamiana w złotych po przyjętym kursie przeliczeniowym. Zastosowanie bowiem konstrukcji przeliczeń pomiędzy walutą krajową i walutami zagranicznymi w celu ustalenia wysokości świadczeń, do których obowiązany jest kredytobiorca w ramach realizacji obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu i zapłaty odsetek nie narusza istoty umowy kredytu. Nadal zachowana jest zasada, zgodnie z którą bank udostępnia kredytobiorcy kapitał kredytu, kredytobiorca go wykorzystuje i zobowiązany jest do zwrotu. Zastosowanie przeliczeń oznacza jedynie modyfikację wysokości świadczeń, do których zobowiązane będą strony, ale nie ingeruje w ogólną konstrukcję umowy. Zabieg taki mieści się w granicach swobody umów (art. 353 ¹ kc) W przypadku umów kredytu indeksowanego miała miejsce modyfikacja istniejącej umowy nazwanej – umowy kredytu, która doprowadziła do wykształcenia się w obrocie pewnego rodzaju tych umów, cechujących się określonymi zasadami ustalania świadczeń stron. Wykształcenie się w praktyce umów o określonych cechach doprowadziło następnie do ich częściowej regulacji ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw.

Zgodnie z art. 4 powołanej wyżej ustawy w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4 a w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Wskazany przepis wprost potwierdza zatem stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą prawo bankowe do umów zawartych przed tą nowelizacją. W tej sytuacji nielogicznym byłoby uznanie, że wyrażona w nim norma nie ma zastosowania, gdyż wcześniej zawarte umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego są nieważne jako niedopuszczalne w dacie ich zawierania.

Powodowie twierdzili, że zawarta przez nich umowa kredytu zawiera niedozwolone postanowienia umowne, przez co jest nieważna.

Zgodnie z art. 385 ¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisu tego wynika zatem, że aby uznać postanowienie umowne za niedozwolone powinny zostać spełnione następujące przesłanki:

- postanowienie nie było indywidualnie uzgodnione (nie było negocjowane),

- postanowienie nie dotyczy sformułowanych jednoznacznie głównych świadczeń stron,

- w wyniku zawarcia w umowie tego postanowienia prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

- doszło tym samym do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Zgodnie z art. 385 ² kc oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawało, że powodowie zawierając umowę kredytu działali jako konsumenci. Sąd nie miał też wątpliwości, że kredytobiorcy nie mieli wpływu na kształt postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych zawartych w § 9 ust. 2 części ogólnej umowy i § 10 ust. 3 części ogólnej umowy. Od ich decyzji zależało czy zawrzeć umowę, w jakiej wysokości chcieliby zaciągnąć kredyt i na jaki okres. Pozwany nie wykazał natomiast, że kredytobiorcy indywidualnie uzgodnili wyżej wskazane postanowienia dotyczące klauzuli waloryzacyjnej, w tym sposób ustalenia wysokości kursów waluty po jakich miały być przeliczone kredyt do wypłaty oraz wysokość rat. W tym miejscu zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 4 kc ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Pojęcie postanowień określających główne świadczenia stron kojarzone jest ze świadczeniami charakteryzującymi daną umowę, określającymi jej istotę, czyli tzw. essentialia negotii, rozumiane jako cechy, według których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności. Ocena powinna być dokonywana w odniesieniu do konkretnej umowy z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności.

Zdaniem Sądu głównego świadczenia stron, w przypadku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, dotyczą również klauzule indeksacyjne określające kurs wymiany waluty obcej w jakiej ustalane jest zobowiązanie kredytobiorcy i przeliczana jest wysokość podlegającej spłacie w PLN raty kredytu. Decydują one bowiem o wysokości głównych świadczeń kredytobiorcy oraz o wysokości tzw. spreadu walutowego, stanowiącego de facto element wynagrodzenia banku za udzielony kredyt.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że klauzule indeksacyjne zawarte w § 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 części ogólnej umowy dotyczą głównych świadczeń stron umowy. Rozważenia zatem wymagało czy powyższe postanowienia umowne zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc wykluczałoby ich kontrolę pod kątem nieuczciwego charakteru w obrocie z konsumentami.

W ocenie Sądu zapis § 9 ust. 2 części ogólnej umowy stanowiący, że „w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków” jest postanowieniem, które narusza wymóg przejrzystości materialnej umowy co do wyrażonej w walucie CHF wartości udzielonego kredytu. Na podstawie tego postanowienia umowy nie można bowiem określić kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości udzielonego kredytu w walucie obcej jako walucie rozliczeniowej. Ustalenie tej kwoty zależało bowiem od dwóch niewiadomych – kursu wymiany waluty i momentu jego ustalenia. Kurs wymiany waluty ma bowiem określać tabela kursowa banku, będąca aktem wewnętrznym, jednostronnym przedsiębiorcy, nieweryfikowalnym jeżeli chodzi o zasady ustalania wysokości kursu CHF. Brak jest nadto możliwości wskazania w sposób pewny momentu ustalenia tego kursu skoro jak wynikało z § 9 ust. 3 części ogólnej umowy w zw. z § 5 ust. 1 części szczególnej umowy uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu warunków szczegółowo określonych w tym ostatnim przepisie. W oparciu o taki zapis umowy nie sposób jest uznać, że całkowity koszt zaciąganego przez powodów jako konsumentów zobowiązania został określony w sposób jednoznaczny.

Także zapis § 10 ust. 3 części ogólnej umowy stanowiący, że „wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych i indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty” jest postanowieniem, które narusza wymóg przejrzystości materialnej umowy. W tym przypadku nie sposób jest określić wysokości świadczeń powodów, gdyż zostały one uzależnione od pozostających poza umową tabel kursowych ustalanych przez kredytodawcę w oparciu o niewyjaśnione kryteria.

To te właśnie zapisy nie określają w sposób prosty i zrozumiały głównych świadczeń stron umowy.

Reasumując stwierdzić należy, że analiza powyższych zapisów umowy nie pozwala przyjąć, iż zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem jak wymaga tego art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG lub, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie sposób jest przyjąć, aby w oparciu o nie przeciętny konsument mógł ustalić lub zweryfikować wysokość swojego zobowiązania, w tym obciążającej go raty spłaty kredytu czyli aby miał pełną świadomość i pełne rozeznanie co do wysokości obciążających go świadczeń. Tym samym zakwestionowane klauzule mogły podlegać kontroli w ramach systemu ochrony konsumentów przed stosowaniem nieuczciwych warunków umowy przez przedsiębiorców.

Niejednoznaczność postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych pozwalała badać czy postanowienia te nie były abuzywne. Należało zatem ustalić czy wskazane postanowienia umowne, kształtowały prawa i obowiązki kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy.

Dobre obyczaje to reguły postępowania niesprzeczne z etyką i moralnością. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są: niedoinformowanie drugiej strony umowy, spowodowanie jej dezorientacji, wywołanie u klienta błędnego przekonania, wykorzystanie niewiedzy klienta lub jego naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego niezgodnie z zasadą równorzędności stron. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania.

Rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce wówczas, gdy umowa przewiduje nieusprawiedliwione dysproporcje, na niekorzyść konsumenta, w rozłożeniu umownych praw i obowiązków. Chodzi o zawarcie w umowie postanowień, które szczególnie mocno godzą w interesy majątkowe konsumenta.

W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy klauzul zawartych w § 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 części ogólnej umowy jest działaniem wbrew dobrym obyczajom. Na podstawie powyższych postanowień kredytodawca przyznał bowiem sobie prawo do przeliczenia zobowiązania powodów po kursie określonym w tabeli kursowej i do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego walutą CHF poprzez wyznaczenie w tabelach kursowych kursu sprzedaży CHF oraz wartości spreadu walutowego. Przedmiotowe postanowienia dawały kredytodawcy uprawnienie do określenia wysokości kursu sprzedaży i kupna CHF bez jakichkolwiek wytycznych, ram czy ograniczeń. Kredytodawca miał więc dowolność w kształtowaniu wysokości zobowiązania powodów, których kredyt indeksowany był kursem CHF. Postanowienia dotyczące waloryzacji są niedozwolone również z uwagi na to, że ustalają inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń kwoty udzielonego kredytu ze złotówek na franka szwajcarskiego i inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń przy ustalaniu wysokości wymaganej spłaty z franka szwajcarskiego na złotówki.

Takie ukształtowanie klauzuli waloryzacyjnej, zgodnie z którym bank może w sposób dowolny i niepoddający się weryfikacji ustalać kursy waluty, stanowiące narzędzie indeksacji, a tym samym wpływać na wysokość własnych korzyści i generować dodatkowe i nieprzewidziane umową koszty dla kredytobiorcy, rażąco narusza zasadę równowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta i dobre obyczaje (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., VI ACa 420/11).

Klauzulą abuzywną jest postanowienie umowne zezwalające stronie (bankowi) na dowolne kształtowanie wysokości świadczenia drugiej strony. Takie postanowienie nie przestaje być niedozwolone tylko dlatego, że zostało wykorzystane ze stosunkowo niewielkim pokrzywdzeniem kontrahenta. Niedozwolony charakter klauzuli i konieczność jej wyeliminowania z umowy wynika bowiem z nieakceptowalnego oddania jednej ze stron uprawnienia do określenia wysokości świadczenia drugiej strony, niezależnie od tego czy strona zastrzegająca korzystne dla siebie świadczenie wykorzystała swą uprzywilejowaną pozycję tylko w umiarkowanym stopniu. W świetle bowiem art. 385 ¹ kc kontroli podlega treść umowy, a nie sposób jej wykonania czy też sposób ewentualnego wykorzystania badanego postanowienia umownego przez przedsiębiorcę, na którego korzyść postanowienie to zostało zastrzeżone. Postanowienie umowne skutkujące rażącą dysproporcją uprawnień i obowiązków kontraktowych na niekorzyść konsumenta jest abuzywne od chwili zawarcia umowy, bez względu na to czy i jak przedsiębiorca skorzysta z przewidzianych w nim uprawnień. Ocena zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami dokonywana jest na dzień zawarcia umowy. Oznacza to, że kontroli podlega samo uprawnienie do stosowania danej klauzuli a nie sposób jego wykorzystania. Z tej przyczyny wysokość kursów CHF, jakie bank przyjmował do przeliczenia salda kredytu do wypłaty i ustalenia wysokości rat kredytu, nie miała znaczenia dla oceny abuzywnego charakteru postanowień umowy.

Zapisy zawarte w § 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 części ogólnej umowy, w ocenie Sądu, nie tylko kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ale też rażąco naruszają ich interesy. W ocenie Sądu powodowie po analizie wskazanych postanowień umowy nie mogli uzyskać wiedzy o wysokości ich zobowiązania w walucie CHF, która to wysokość miała się przekładać na wysokość rat kredytu, jakie zobowiązani byli spłacać. Ponadto zapisy umowy dają kredytodawcy prawo do pobierania tzw. spreadu walutowego pomimo braku ku temu ekonomicznego uzasadnienia, a nadto spread ten, rzutujący na wysokość zobowiązania powodów, jest ustalany przez kredytodawcę w sposób jednostronny, a zatem dowolny.

W przypadku kredytów udzielanych, wypłacanych i spłacanych w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanych kursem waluty obcej nie dochodzi do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytów, a jedynie do obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytów udzielonych w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Kredytodawca nie ponosi zatem żadnych kosztów zakupu waluty w celu wypłaty konkretnego kredytu udzielanego w złotych, ani kosztów jej sprzedaży na rzecz kredytobiorcy i nie powinien oczekiwać ich zwrotu oraz dodatkowego wynagrodzenia (zysku) z tytułu takich czynności. W tym przypadku koszty i wynagrodzenie kredytodawcy powinny zawierać się w ramach odsetek i ujętej w nich marży. Celem indeksacji powinno być zachowanie na przestrzeni ustalonego, długiego okresu na jaki udzielane są kredyty, jednolitej wartości wzajemnych świadczeń stron. Stwierdzić tym samym należy, że wynikający z umowy obowiązek powodów ponoszenia kosztów spreadu walutowego stanowi nieuczciwą praktykę banku, mającą zagwarantować mu dodatkowe oprócz charakterystycznego dla umowy kredytu oprocentowania, wynagrodzenie.

Jednocześnie sposób, w jaki kredytodawca zastrzegł sobie ten dodatkowy zysk mijał się z zasadą transparentności i przejrzystości umowy. W postanowieniach umownych nie zostały bowiem sprecyzowane w jakikolwiek sposób kryteria ustalania przez kredytodawcę kursu kupna i kursu sprzedaży CHF. Dla oceny abuzywności postanowienia, będącego współźródłem spreadu walutowego, istotne jest zaś to, czy przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o istnieniu różnicy, ogólnie obserwowanej na rynku papierów wartościowych, między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne, jakie niosło dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat kredytu, którymi zostanie ostatecznie obciążony. Dla przeciętnego bowiem konsumenta, a więc konsumenta dobrze poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i ostrożnego istotna jest nie tylko świadomość zastosowania różnych kursów walut przy wypłacie i spłacie kredytu oraz ich zmienności, ale także orientacja co do skali wynikającego stąd, dodatkowego obciążenia finansowego.

Z treści umowy wynika, że bank udzielając kredytu w złotówkach ryzykował stratę jedynie kwoty, która została wypłacona powodom, co mogło nastąpić w przypadku znacznego spadku wartości waluty wskazanej jako waluta indeksacji. Natomiast w przypadku powodów wysokość ich zobowiązania mogła osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość już na początkowym etapie (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji). Do tego mogło dojść również w czasie wykonywania zobowiązania po kilku lub kilkunastu latach. Ponadto umowa nie przewidywała instrumentów, które pozwoliłoby powodom na zmianę sposobu wykonywania umowy po wystąpieniu niekorzystnego dla nich wzrostu kursu waluty.

Z tych też względów wskazane powyżej uregulowania umowy należy uznać za niedozwolone, gdyż mogły doprowadzić i ostatecznie doprowadziły, gdy porównamy wysokość udzielonego kredytu, wysokość spłaconego kredytu i wysokość zadłużenia, do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli do nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między stronami. Ponadto naruszyły one dobre obyczaje, ponieważ doszło do wykorzystania przewagi kontraktowej banku, który dokonując wcześniej fachowej oceny ryzyka kursowego zabezpieczył swoje interesy, a nie interesy powodów, których informowano jedynie o stabilności franka szwajcarskiego.

W tym miejscu należy wskazać, że bank nie wykonał także swoich obowiązków w zakresie poinformowania powodów o ryzyku kursowym. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by powodowie mieli pełną wiedzę co do konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Przedkontraktowy obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający powodom, że zaciągnięcie takiego kredytu jest bardzo ryzykowne a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynikało, by taki obowiązek informacyjny został przez bank wykonany w sposób ponadstandardowy, dający powodom pełne rozeznanie w tym zakresie. Ponadto, rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z tego rodzaju kredytami okazało się całkowicie nietrafione.

Dysproporcja praw i obowiązków stron na niekorzyść powodów jako słabszej strony stosunku zobowiązaniowego jest nieusprawiedliwiona a brak równowagi kontraktowej występuje w stopniu, który rażąco narusza interes majątkowy konsumentów, zobowiązując ich do spłaty zaciągniętego kredytu w wysokości arbitralnie ustalonej przez bank. Jednostronna swoboda kształtowania przez bank sytuacji finansowej powodów uniemożliwiała przy tym sprawdzenie zasadności i prawidłowości decyzji banku, co również narusza prawo powodów do uzyskania pełnej i rzetelnej informacji o czynnikach kształtujących ich obowiązki. Naruszony jest zatem również ich interes pozamajątkowy w postaci niepewności co do okoliczności wpływających na wysokość ich zobowiązania.

To, że powodowie dokonali wyboru kredytu indeksowanego do waluty CHF i oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego, nie oznacza bowiem, że wyrazili zgodę na regulowanie w ramach umowy kredytu swoich praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami czy też, że wyrazili zgodę na rażące naruszenie ich interesów.

Wobec niejednoznacznych postanowień umowy określających główne świadczenia stron nie sposób jest również przyjąć, że powodowie zawarli umowę kredytu pozostając w pełni świadomi co do wynikających z niej obciążeń a tym samym, że byli w pełni rozeznani co do ryzyka jakie na siebie przyjmują. Udzielenia powodom przed zawarciem umowy wyczerpujących informacji w zakresie ryzyka kursowego nie udowodnił również pozwany, do czego zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodowego określoną w art. 6 kc był obowiązany. Brak jest też dowodu na to, by powodowie zostali pouczeni o zasadach konstruowania przez bank tabel kursowych stanowiących podstawę określenia kursu waluty na potrzeby ustalenia wysokości ich zobowiązania i wysokości rat kredytu oraz aby zostali poinformowani o tym jakie będą konsekwencje wysokiego (tj. wykraczającego poza normalne, typowe wahania) wzrostu wartości waluty, do jakiej kredyt jest indeksowany, którego to wzrostu, z uwagi na długi okres na jaki został zaciągnięty kredyt, nie można przecież było wykluczyć.

Powyższe prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw aby przyjąć, iż w chwili zawierania umowy kredytowej powodowie mogli mieć pełne rozeznanie co do tego jak duże jest ryzyko zmiany kursu waluty na przyszłość na przestrzeni wielu lat obowiązywania umowy kredytowej i jakie to będzie miało dla nich skutki ekonomiczne.

Przechodząc do oceny skutków uznania postanowień zawartych w umowie za niedozwolone postanowienia umowne, należy mieć na uwadze, że co do zasady uznanie postanowień umowy za niedozwolone nie powinno powodować upadku całej umowy, gdyż jak stanowi art. 385 ¹ § 2 kc jeżeli postanowienia umowy nie wiążą konsumenta zgodnie z § 1 tego artykułu, strony są umową związane w pozostałym zakresie.

Utrzymanie w mocy umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej nie będzie możliwe zwłaszcza wówczas gdy uznanie zawartych w niej postanowień za klauzule abuzywne doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnicy kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. Skoro zaś klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, to obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy wydaje się w tych okolicznościach niepewna.

W ocenie Sądu utrzymanie w mocy łączącej strony umowy kredytu indeksowanego do waluty CHF bez uznanych za niedozwolone postanowień regulujących mechanizm indeksacji jest niemożliwe, gdyż prowadziłoby do zmiany charakteru prawnego tego stosunku obligacyjnego. Wyeliminowane zostałoby bowiem pośrednio z tej umowy ryzyko kursowe związane z indeksacją przedmiotu kredytu do waluty obcej to jest CHF, determinujące zastosowanie w dalszym ciągu obowiązującego postanowienia o oprocentowaniu kredytu określanego według stopy międzybankowej tej waluty tj. LIBOR. Pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających przecież główne świadczenia stron umowy, zdaniem Sądu, stanowiłoby naruszenie art. 353 ¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej. O zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji jest przekształcenie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umów kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

Wyeliminowanie z umowy zapisów regulujących mechanizm indeksacji nie pozwala na utrzymanie w mocy tak ukształtowanego stosunku prawnego jako sprzecznego z naturą (charakterem prawnym) zobowiązania, które strony chciały wykreować. Umowę w tak okrojonym kształcie uznać należy za nieważną. Nie można bowiem zastąpić zawartych w niej niedozwolonych postanowień przepisami o charakterze dyspozytywnym.

Mając na uwadze powyższe Sąd ustalił, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF zawarta w dniu 3 sierpnia 2007 r. pomiędzy A. T. i P. T. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w K. jest nieważna.

W tym miejscu zauważyć należy, że choć powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego aneks do umowy, w którym uznali swoje zobowiązanie wynikające z umowy kredytu, to nie oznacza to, że tym samym zaakceptowali niedozwolone postanowienia umowne znajdujące się w umowie kredytu, zwłaszcza że w czasie gdy składali to oświadczenie nie mieli oni jeszcze wiedzy, że takie postanowienia w umowie się znajdują. Oświadczenie o uznaniu długu złożone przez powodów nie spowodowało zatem powstania zobowiązania ani nie sanowało nieważności umowy kredytu zawartej w dniu 3 sierpnia 2007 r.

Powodowie dochodzili w przedmiotowym procesie ustalenia nieważności umowy i zasądzenia kwot stanowiących świadczenie nienależne. Pozew w zakresie zgłoszonego w nim przez powodów żądania zapłaty został prawomocnie odrzucony a zatem powodów należy uważać za wygrywających sprawę jedynie w zakresie roszczenia o ustalenie nieważności umowy, które to roszczenie zostało uwzględnione.

Biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu, Sąd ustalił, że powodowie wygrali sprawę w 38% (stosunek w jakim wartość żądania ustalenia nieważności umowy pozostaje do wartości całego żądania, to jest 158.368,11 zł do 419.163,02 zł).

Zgodnie z art. 100 kpc w takiej też proporcji Sąd rozdzielił koszty procesu.

Na poniesione przez powodów koszty procesu złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 1.000,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powodów w kwocie 10.800,00 zł ustalone stosownie do treści § 2 pkt 7 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.), opłaty skarbowe od pełnomocnictw w kwocie 34,00 zł i wynagrodzenie pełnomocnika powodów w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 5.400,00 zł ustalone stosownie do treści § 10 ust. 2 pkt 2 powołanego wyżej rozporządzenia. Sąd uznał jednocześnie, iż nakład pracy pełnomocnika powodów sprowadzający się do sporządzenia pozwu, odpowiedzi na zażalenie pozwanego oraz udziału w jednej rozprawie nie uzasadniał przyznania mu wynagrodzenia w wyższej niż stawka minimalna kwocie. W sumie powodowie ponieśli koszty procesu w wysokości 17.234,00 zł. Sąd uznał jednocześnie, iż nakład pracy pełnomocnika powodów sprowadzający się do sporządzenia pozwu, odpowiedzi na zażalenie oraz udziału w jednej rozprawie nie uzasadniał przyznania mu wynagrodzenia w wyższej niż stawka minimalna kwocie.

Poniesione przez pozwanego koszty procesu to wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w kwocie 10.800,00 zł ustalone stosownie do treści § 2 pkt 7 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł, opłata od zażalenia w kwocie 30,00 zł i wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 5.400,00 zł. W sumie pozwany poniósł koszty procesu w wysokości 16.247,00 zł.

Łącznie zatem koszty postępowania poniesione przez strony wyniosły 33.481,00 zł. Powodowie powinni ponieść 62 % tych kosztów a więc kwotę 20.758,22 zł. Ponieważ ponieśli oni niższe koszty w łącznej kwocie 17.234,00 zł Sąd zasądził na rzecz pozwanego od każdego z powodów kwoty po 1.762,11 zł tytułem częściowego zwrotu poniesionych przez niego kosztów procesu.