Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Majkowski

Protokolant : Weronika Wróblewska

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2022 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K. (1) i Ż. K.

przeciwko P. K.

o ochronę dóbr osobistych i zadośćuczynienie

1.  nakazuje pozwanemu P. K., w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszego wyroku, usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych powódki K. K. (1) poprzez wysłanie do powódki K. K. (1) na adres wskazany w pozwie, listu poleconego, zawierającego własnoręcznie podpisane i opatrzone aktualną datą oświadczenie, zredagowane pismem komputerowym, czcionką nie mniejszą niż 12 pt, typ A. albo (...) N. R. o następującej treści: „ Ja P. K. przepraszam Panią K. K. (1) za użycie przeze mnie w opinii o uczniu z dnia 5 czerwca 2018 r. kierowanej do Sądu Rejonowego w Łasku III Wydział Rodzinny i Nieletnich sformułowań, że Ż. K. i K. K. (1) są niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie i w związku z tym stanowią zagrożenie dla małoletniego O. H. oraz, że Ż. K. i K. K. (1) stanowią toksyczną rodzinę oraz brak im podstawowych wartości i zwykłej przyzwoitości. ”

2.  nakazuje pozwanemu P. K., w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszego wyroku, usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych powódki Ż. K. poprzez wysłanie do powódki Ż. K. na adres wskazany w pozwie, listu poleconego, zawierającego własnoręcznie podpisane i opatrzone aktualną datą oświadczenie, zredagowane pismem komputerowym, czcionką nie mniejszą niż 12 pt, typ A. albo (...) N. R. o następującej treści: „ Ja P. K. przepraszam Panią K. K. (1) za użycie przeze mnie w opinii o uczniu z dnia 5 czerwca 2018 r. kierowanej do Sądu Rejonowego w Łasku III Wydział Rodzinny i Nieletnich sformułowań, że Ż. K. i K. K. (1) są niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie i w związku z tym stanowią zagrożenie dla małoletniego O. H. oraz, że Ż. K. i K. K. (1) stanowią toksyczną rodzinę oraz brak im podstawowych wartości i zwykłej przyzwoitości. ”

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

4.  nie obciąża pozwanego P. K. kosztami procesu.

Sygn. akt I C 214/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 czerwca 2020 r. (data wpływu) powodowie Ż. K. oraz K. K. (1) wnieśli do Sądu Okręgowego w Sieradzu przeciwko P. K. – nauczycielowi Szkoły Podstawowej im. J. P. II o zasądzenie od pozwanego:

a)  5000 zł na rzecz Ż. K. z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z naruszeniem dobra osobistego powódki w postaci czci i dobrego imienia poprzez zawarcie w piśmie – opinia o uczniu z 5 czerwca 2018 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku pomawiających, obraźliwych i naruszających cześć oraz dobre imię powódki stwierdzeń „(…) babka i biologiczna matka są niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie i swoim zachowaniem bardzo krzywdzą O.” oraz „powinna być pobawiona praw rodzicielskich, gdyż jest niezrównoważona emocjonalnie i psychicznie. Matka O. p. Ż. K. i babka p. K. K. (1) powinny otrzymać nakaz sądowy o przebadanie w poradni psychiatrycznej, gdyż stanowią poważne zagrożenie wychowawcze wobec małoletniego chłopca”;

b)  5000 zł na rzecz Ż. K. z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z naruszeniem dobra osobistego w postaci czci i dobrego imienia powódki poprzez zawarcie w piśmie – opinia o uczniu z dnia 5 czerwca 2018 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku pomawiającego, obraźliwego i naruszającego cześć oraz dobre imię powódki stwierdzenia „jest rodzina bardzo toksyczna, nie jest żadnym wzorem dla O., brak podstawowych wartości i zwykłej przyzwoitości”;

c)  5000 zł na rzecz K. K. (1) z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z naruszeniem dobra osobistego w postaci czci i dobrego imienia powódki poprzez zawarcie w piśmie – opinia o uczniu z dnia 5 czerwca 2018 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku pomawiających, obraźliwych i naruszających cześć oraz dobre imię powódki stwierdzeń: „babka i biologiczna matka są niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie i swoim zachowaniem bardzo krzywdzą O.” oraz „matka O. p. Ż. K. i babka p. K. K. (1) powinny otrzymać nakaz sądowy o przebadanie w poradni psychiatrycznej, gdyż stanowią poważne zagrożenie wychowawcze wobec małoletniego chłopca;

d)  5000 zł na rzecz K. K. (1) z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenie pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z naruszeniem dobra osobistego powódki w postaci czci i dobrego imienia poprzez zawarcie w piśmie – opinia o uczniu z dnia 5 czerwca 2018 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku pomawiającego, obraźliwego i naruszającego cześć oraz dobre imię powódki stwierdzenia „jest rodzina bardzo toksyczna, nie jest żadnym wzorem dla O., brak podstawowych wartości i zwykłej przyzwoitości”.

Powodowie wnieśli nadto o zobowiązanie pozwanego P. K. do pisemnych przeprosin powódek za pomawiające i obraźliwe stwierdzenia, które naruszają ich dobra osobiste w postaci czci i dobrego imienia, zawarte w piśmie – opinia o uczniu z 5 czerwca 2018 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku w postaci wskazywania, że:

- Ż. K. i K. K. (1) są niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie i w związku z tym stanowią zagrożenie dla małoletniego O. H.,

- Ż. K. i K. K. (1) stanowią toksyczną rodzinę oraz brak im podstawowych wartości i zwykłej przyzwoitości.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie kosztów postępowania od pozwanego według norm przepisanych.

Pismem z dnia 01 lutego 2021 r. pełnomocnik powódek wniósł dodatkowo o zasądzenie od pozwanego P. K. 5.000,00 zł na rzecz Ż. K. z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu tegoż pisma do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku z naruszeniem dobra osobistego powódki w postaci czci i dobrego imienia poprzez zawarcie w piśmie – opinia o uczniu z 5 czerwca 2018 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku pomawiających powódkę i niezgodnych z prawą okoliczności, iż w dniu 5 czerwca 2018 r. powódka była zdrowa, nie pracowała, na co wskazuje jego twierdzenie, iż „jest to czteroosobowa rodzina ludzi młodych i zdrowych, z której żadna osoba nie pracuje” podczas, gdy w dniu 5 czerwca 2018 r. Ż. K. była niezdolna do pracy z uwagi na stan zaawansowanej ciąży zagrożonej poronieniem.

W odpowiedzi na pozew oraz stanowiskach zajętych na rozprawach, pełnomocnik pozwanego wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Sąd Rejonowy w Łasku III Wydział Rodzinny prowadził postępowanie pod sygn. akt III Nkd 81/18 z udziałem nieletnich M. H., I. W. (1), J. W., A. W. (1), P. F., D. W., D. H. oraz T. W. (1), I. W. (2), T. W. (2), A. W. (2), B. H., P. H., K. W. (1), K. W. (2), E. C., E. F., M. W. (1), M. W. (2) i Prokuratury Rejonowej w Poddębicach w przedmiocie ustalenia, czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletnich, polegające na tym, że w latach 2017-2018 znęcali się psychicznie i fizycznie nad O. H. na terenie Szkoły Podstawowej im. J. P. (...) w Z., gm. Z. i poza szkołą.

(bezsporne)

W toku tego postępowania na zlecenie Sądu pozwany P. K., będący wychowawcą ucznia O. H. sporządził dokument zatytułowany „opinia o uczniu”. W treści w której znalazły się m. in. następujące sformułowania w odniesieniu do powódki Ż. K. oraz powódki K. K. (1):

- „babka [K. K. (1) – przyp. autor uzasadnienia ] i biologiczna matka [Ż. K. – przyp. autor uzasadnienia ] są niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie i swoim zachowaniem bardzo krzywdzą O.”; „powinna [Ż. K. – przyp. autor uzasadnienia ] być pozbawiona praw rodzicielskich, gdyż jest niezrównoważona emocjonalnie i psychicznie. Matka O. p. Ż. K. i babka p. K. K. (1) powinny otrzymać nakaz sądowy o przebadanie w poradni psychiatrycznej, gdyż stanowią bardzo poważne zagrożenie wychowawcze wobec małoletniego chłopca;

- „jest to rodzina toksyczna, nie jest żadnym wzorem dla O., brak podstawowych wartości i zwykłej przyzwoitości”;

- „jest to czteroosobowa rodzina ludzi młodych i zdrowych, z której żadna osoba nie pracuje”.

(opinia o uczniu k. 13-14)

Funkcjonowanie O. H. w środowisku klasowym było przedmiotem częstych interwencji ze strony matki dziecka – powódki Ż. K., oraz babci – K. K. (1), która czasowo stanowiła rodzinę zastępczą dla O. H.. Na skutek działań powódek, wiele razy w Szkole Podstawowej im. J. P. II w Z. były podejmowane interwencje Policji wobec doniesień powódek, iż O. H. jest bity przez innych uczniów, czy też w jeszcze inny sposób funkcjonuje nieprawidłowo w szkole. Sytuacje te były przedmiotem licznych działań nauczycieli i dyrekcji szkoły. Powódki uczestniczyły również w mediacji zorganizowanej przez Poradnię (...) w P.. K. K. (1) również usilnie prosiła o udostępnienie jej nagrań z monitoringu, na których miały znajdować się zapisy sytuacji z udziałem O. H..

(bezsporne, notatki k. 88-122v oraz k. 161-170; pisma k. 137-158, 180-182)

Kuratorium (...) w Ł. w dniu 10 listopada 2017 r. przeprowadziło kontrolę doraźną w zakresie prawidłowości sprawowanego nadzoru pedagogicznego przez dyrektora szkoły oraz zapewnienia bezpiecznych warunków pobytu i nauki uczniom. Kontrola ta wykazała, że w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego dyrektor sprawował opiekę nad uczniami, stwarzał warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego. Szkoła współpracowała z prawnymi opiekunami ucznia, dawała wskazówki dotyczące pracy wychowawczej z uczniem w domu oraz zachęcała do udziału ucznia w życiu klasy i szkoły.

(pismo z Kuratorium (...) k. 127-128)

Kiedy powód sporządzał opinię będącą podstawą pozwu, O. H. miał 10 lat, był uczeniem 4. klasy Szkoły Podstawowej w Z., gdzie uczęszczał od początku swojej edukacji. Powódka Ż. K. poczuła się dotknięta określeniem zawartym w sporządzonej przez pozwanego opinii, iż jest ona niezrównoważona, a nadto, iż powód określił jej rodzinę jako toksyczną. Opinia, którą wyraził pozwany nie wywarła wpływu na życie osobiste powódki Ż. K.. Osoby trzecie nigdy nie rozmawiały z powódką na temat tej opinii. W ocenie powódki wskutek tej opinii nie ucierpiał w żaden sposób O. H.. Powódka natomiast bała się, że tak zredagowana opinia może być wzięta pod uwagę na niekorzyść dla powódki, na skutek czego bała się, że Sąd zabierze jej dziecko, lub że będzie podlegać odpowiedzialności karnej za bicie dziecka.

(zeznania powódki Ż. K. z 28 stycznia 2021 r., nagr. 00:02:29-00:30:08, k. 185-186)

Ż. K. urodziła się w (...) r., posiada wykształcenie wyższe. Nigdy nie leczyła się psychiatrycznie, nie stwierdzono u niej choroby psychicznej. O. H. urodziła jako osoba niepełnoletnia, wobec czego matka K. K. (1) była dla niego rodziną zastępczą do grudnia 2017 r. W dacie sporządzania opinii mieszkała razem z matką, ojcem (który nadużywał alkoholu i był karany) oraz synem, wówczas nie pracowała i była w ciąży. Ż. K. interesowała się wynikami w nauce i zachowaniem dziecka w szkole. Była w stałym, częstym i bezpośrednim kontakcie z wychowawcą. W dacie sporządzania opinii ojciec powódki Ż. K. nie nadużywał już alkoholu z powodu choroby.

Powódka K. K. (1) będąca biologiczną babcią O. H., w dacie sporządzania opinii była również jego rodziną zastępczą. Interesowała się dzieckiem i miała kontakt ze Szkołą Podstawową w Z.. Zarówno jedna jak i druga powódka w przeszłości nie były skonfliktowane z pozwanym. W dacie sporządzania opinii w domu powódek nie było interwencji Policji, awantur ani kłótni, nie toczyli oni również wówczas żadnych procesów sądowych. Poza nadużywającym alkoholu byłym mężem K. K. (1), w rodzinie tej nie ma osób uzależnionych. D. K. był w dacie sporządzania opinii uczestnikiem studiów doktoranckich na Uniwersytecie (...) oraz słuchaczem Krajowej(...).

(zeznania powódki Ż. K. z 28 stycznia 2021 r., nagr. 00:02:29-00:30:08, k. 185-186; opinia o uczniu k. 21-22v; kserokopie k. 197-205 zaświadczenie k. 206; zeznania powódki K. K. (1) z 28 stycznia 2021 r. nagr. 00:30:08-00:55:07 oraz z dnia 30 maja 2022 r. nagr. 00:03:16-00:43:50 k. 286v-287)

P. K. jest nauczycielem w Szkole Podstawowej w Z.. Od roku 2018 r., kiedy to O. H. chodził do 4. klasy, był on również wychowawcą chłopca. Na okres ten przypadło pogorszenie zachowania się O. H., oraz eskalacja zdarzeń, które powodowały interwencje powódek. Obecnie pozwany pracuje również dodatkowo w Szkole w K., gdzie uczy O. H. fizyki.

Pozwany opinię z dnia 5 czerwca 2018 r. sporządził na podstawie własnych obserwacji jako wychowawca klasy. Wiedzę, co do spóźnień i zwolnień dziecka oraz zwolnień z lekcji, pozwany czerpał z dziennika szkolnego znajdującego się w szkole. Pozwanemu nie podobało się zachowanie powódek polegające na tym, że przyjeżdżały do szkoły w trakcie lekcji i zabierały O. nie powiadamiając o tym nauczycieli. Opis zachowania dziecka pozwany poczynił w oparciu o obserwacje własne oraz rozmowy z nauczycielami pracującymi w szkole. Pozwany zwracał uwagę na nieodpowiednie zachowanie O. H. w szkole, takie jak wylewanie mydła w płynie do toalety czy brudzenie ławek klasowych.

To, że powódka Ż. K. jest niezrównoważona emocjonalnie i psychicznie pozwany stwierdził na podstawie rozmów z nią. P. K. jest magistrem inżynierem zarządzania i marketingu oraz posiada wykształcenie pedagogiczne. Pisząc nieprzychylną powódce Ż. K. opinie pozwany opierał się nadto na zachowaniu, jakiego dopuszczała się powódka gdy przybywała do szkoły w Z.. W ocenie pozwanego obie powódki uczyły dziecko kłamania i manipulowania, a ich telefony do szkoły miały charakter nękający. W ocenie P. K. O. H. był jedynie kreowany na ofiarę złego traktowania ze strony rówieśników, podczas gdy w istocie okłamywał pracowników szkoły na polecenie Ż. K., aby uzyskać odszkodowanie od szkoły. Pozwany opinię na temat K. K. (1) wyrobił sobie na podstawie obserwacji jej zachowania – miała ona szarpać cudze dzieci w szkole, straszyć je sądem i Policją – oraz rozmów telefonicznych z tą powódką.

(zeznania pozwanego P. K. z 28 stycznia 2021 r., nagr. 00:55:07-01:59:16 k. 186-187 oraz z 30 maja 2022 r. nagr. 00:43:50-01:20:09 k. 287-287v)

Zdanie dotyczące toksyczności rodziny i złej opinii w środowisku pozwany wyrobił sobie w oparciu o własne obserwacje i opinie rodziców uczniów ze szkoły w Z.. którzy również skarżyli się na ponadprzeciętną aktywność powódek w zakresie skarg na funkcjonowanie szkoły w Z. oraz jej uczniów. Pozwany nie miał pewnych informacji co do tego, czy osoby z rodziny powódki pracują, czy nie. Wniosek o tym, iż K., Ż., M. i D. K. nie pracują wysnuł na podstawie własnych domysłów oraz opinii społecznej.

(zeznania pozwanego P. K. z 28 stycznia 2021 r., nagr. 00:55:07-01:59:16 k. 186-187 oraz z 30 maja 2022 r. nagr. 00:43:50-01:20:09 k. 287-287v; zeznania świadka M. S. z 29 kwietnia 2021 r., nagr. 00:01:16-00:19:56 k. 226v; zeznania świadka I. W. (2) z 29 kwietnia 2021 r., nagr. 00:19:56-00:48:05 k. 226v-227; zeznania świadka K. W. (1) z 29 kwietnia 2021 r., nagr. 00:48:05-01:20:44 k. 227-227v; zeznania świadka A. W. (2) z 29 kwietnia 2021 r., nagr. 01:20:44-01:43:04 k. 227v-228)

Również pracownicy szkoły podstawowej w Z. kojarzyli powódki jako osoby często przychodzące do szkoły w sprawie O. H.

(zeznania świadka A. B. z 11 marca 2021 r., nagr. 00:10:25-00:40:00 k. 215v-216; zeznania świadka M. B. z 11 marca 2021 r., nagr. 00:40:00-01:08:45 k. 216-216v; zeznania świadka E. K. z 11 marca 2021 r., nagr. 01:08:45-01:44:59 k. 216v-217; zeznania świadka K. N. z 11 marca 2021 r., nagr. 01:44:59-02:38:42 k. 217-217v)

Sąd Rejonowy w Łasku przywrócił władzę rodzicielską Ż. K., zaś postępowanie w sprawie III Nkd 81/18 zakończyło się wydaniem postanowienia, zgodnie z którym na podstawie art. 21 § 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich postanowiono nie wszczynać postępowania wobec nieletnich.

(bezsporne)

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o materiał dowodowy zebrany w sprawie w postaci zeznań świadków, zeznań powodów i pozwanego oraz dokumentów urzędowych zgromadzonych w aktach sprawy. W istocie stan faktyczny w niniejszej sprawie, zwłaszcza w zakresie treści oraz motywów sporządzenia przez P. K. opinii z 5 czerwca 2018 r. pozostawał niesporny. Sam pozwany wskazał zresztą w toku swoich ostatnich zeznań, że sporządziłby tę opinię również i mając wiedzę o konsekwencjach w postaci niniejszego procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Zgodnie z art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Zgodnie zaś z art. 24 § 2 k.c. jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Przesłankami do ochrony dóbr osobistych są zatem: istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra, bezprawność zagrożenia lub naruszenia. Pierwsze dwie przesłanki musi udowodnić powód dochodzący ochrony, co do trzeciej ustawa ustanawia domniemanie bezprawności.

W niniejszej sprawie strona powodowa wskazywała jako naruszone przez działanie pozwanego dobra osobiste w postaci czci oraz dobrego imienia. Bez wątpienia zarówno cześć, jak i dobre imię stanowią dobra osobiste każdego człowieka. Do takiego wniosku należy dojść już po lekturze art. 23 k.c. Przyjmuje się, że cześć człowieka obejmuje dwa aspekty:

1.  godność osobistą (cześć wewnętrzną), czyli dobrostan wynikający z poczucia własnej wartości, oraz

2.  dobre imię (cześć zewnętrzną), czyli pozytywne wyobrażenie otoczenia o danej osobie.

Odnosi się do wszystkich dziedzin życia – sfery osobistej, zawodowej i społecznej, a jej naruszenie może polegać zarówno na zarzucie ujemnie ocenianego postępowania w życiu osobistym i rodzinnym, jak i na zarzucie podważającym wartość osoby jako pracownika, działacza społecznego, organizatora itp. Naruszenie tego dobra może nastąpić w mowie, na piśmie, jak i w inny sposób, np. za pomocą zachowania, obraźliwych gestów itp.; ze względu na zakres uczestnictwa osób trzecich można wyróżnić naruszenie czci w kontakcie pomiędzy naruszycielem a pokrzywdzonym (np. zniewaga „w cztery oczy” – tu dochodzi przeważnie do naruszenia godności osobistej), jak i przy udziale bądź potencjalnym udziale osób trzecich (w obecności innych osób, na zgromadzeniach, a także za pośrednictwem mediów). Naruszenie czci zwykle wynika z treści wypowiedzi, może jednak wiązać się także z jej formie. Wypowiedzi godzące w cześć dzieli się w doktrynie na:

1.  opisowe, które przedstawiają fakty i mogą podlegać weryfikacji jako prawdziwe bądź fałszywe, oraz

2.  wypowiedzi oceniające, które nie podlegają tego typu obiektywnej ocenie, lecz są dopuszczalne w granicach rzeczowej i konstruktywnej krytyki, która to przesłanka wyłącza bezprawność naruszenia; w granicach etycznych i zwyczajowych usprawiedliwia je także charakter satyryczny.

Ocena, czy doszło do naruszenia czci, wymaga uwzględnienia nie tylko znaczenia użytych słów, lecz także całego kontekstu sytuacyjnego. Ogólne kryterium oceny, odwołujące się do osądów formułowanych przez ludzi rozsądnych i uczciwych, może ulec złagodzeniu poprzez dopuszczenie bardziej ostrych sformułowań i ocen dotyczących postępowania osób pełniących funkcje publiczne. Przykładem naruszenia czci może być jednoznaczna sugestia co do nagannego moralnie postępowania, przypisanie zachowaniu osoby bardziej negatywnego zabarwienia, niż to miało miejsce w rzeczywistości, celowe i świadome złożenie fałszywego zawiadomienia o niepopełnionym przestępstwie (A. Sylwestrzak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, Warszawa 2022, art. 23.)

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie doszło do naruszenia czci powódek rozumianej jako godność osobista. Nie budzi bowiem wątpliwości Sądu, iż sposób zredagowania opinii o uczniu O. H. z dnia 5 czerwca 2018 r. naruszył dobra osobiste zarówno powódki Ż. K., jak i K. K. (1). Pozwany użył w jej treści sformułowań daleko wykraczających poza strefę znanych mu faktów z życia ucznia, ale również poza strefę dozwolonej krytyki i swobodnej oceny. Zrozumiałym jest, iż już z samej natury jakiejkolwiek „opinii” wynika, że jej treść stanowić będzie zbiór subiektywnych spostrzeżeń co do opiniowanego, w tym przypadku co do ucznia O. H.. W przypadku jednak opinii zredagowanej przez pozwanego, spostrzeżenia te przestały mieć już charakter merytoryczny. Zamiarem pozwanego redagującego taką opinię nie było uwypuklenie jakichkolwiek faktów z przebiegu nauczania O. H., lecz jedynie krytyka środowiska domowego ucznia, w szczególności Ż. i K. K. (1).

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie bez wątpienia dał podstawy do ustalenia, że zarówno Ż. K. jak i K. K. (1) są osobami, które zwłaszcza w dacie wydania feralnej opinii bardzo często kontaktowały się ze szkołą, Policją oraz innymi instytucjami. Niestrudzenie powódki podejmowały działania, celem których było wykazanie potencjalnych zaniedbań ze strony szkoły, jak również nagannego zachowania innych uczniów w stosunku do O. H., przy jednoczesnym negowaniu karygodności zachowań samego O.. Być może, tego typu działalność powódek była przedmiotem niezadowolenia ze strony personelu szkoły, rodziców innych dzieci oraz angażowanych instytucji. Taka bowiem aktywność skutkuje koniecznością ustosunkowywania się do pism, sporządzania notatek, odbywania spotkań i tłumaczenia zagadnień z zakresu funkcjonowania szkoły. Sami zresztą rodzice innych uczniów chodzących wraz z O. do Szkoły Podstawowej w Z. relacjonowali, że powódki są osobami konfliktowymi, wobec których trzeba być bardzo ostrożnym, ażeby nie narazić się z ich strony na skargę czy wytoczenie postępowania. Nawet gdyby przyjąć taką optykę, to i tak w żaden sposób postępowanie P. K. nie przystaje do standardów, jakimi winien kierować się nauczyciel – wychowawca redagujący opinię o swoim uczniu. W treści tej opinii czytamy bowiem, iż „babka [K. K. (1) – przyp. autor] i biologiczna matka [Ż. K. – przyp. autor.] są niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie i swoim zachowaniem bardzo krzywdzą O.”. W ocenie Sądu taka ocena jest niesprawiedliwa i może być postrzegana jako krzywdząca dla powódek. Co ważne, pozwany nawet mając negatywny stosunek do działań powódek nie powinien silić się na dokonywanie diagnozy, jakoby powódki były „niezrównoważone emocjonalnie i psychicznie”. Pozwany nie ma przecież wykształcenia, które uprawniałoby go do postawiania tego typu diagnozy, nie dysponował również jakimkolwiek materiałem (np. dokumentacją medyczną) która uprawniałaby go do formułowania takich twierdzeń. W ocenie Sądu Okręgowego, sformułowanie takie miało na celu jedynie negatywne uzewnętrznienie swoich odczuć względem powódek, które doprowadziło finalnie do obrażenia ich. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż w kontekście w jakim użył tego sformułowania pozwany, nie miał on na celu rzeczywistego poddania pod wątpliwość stanu zdrowia psychicznego powódek, lecz jedynie chciał w sposób przesadnie stanowczy odnieść się do ich sposobu funkcjonowania. Takie sformułowanie wykracza jednak poza granice akceptowalnej krytyki i przyzwoitości, na którą sam powołuje się zresztą pozwany.

Podobne uwagi odnieść trzeba do sformułowania, że Ż. K. i K. K. (1) „stanowią toksyczną rodzinę oraz brak im podstawowych wartości i zwykłej przyzwoitości”. Powód nie dysponował szczegółowymi informacjami co do rodziny O. H., jak również co do sposobu przekazywania młodemu człowiekowi wartości w tej rodzinie. Sformułowanie, iż rodzina Państwa K. miałaby być „toksyczna” – szczególnie wobec celu, w jakim opinia miała być wydana (na użytek postępowania przed Sądem Rodzinnym) – nie stanowi nic innego jak sformułowania o charakterze wyłącznie złośliwym i pozbawionym merytoryki. Po pierwsze bowiem, nie ulega wątpliwości iż określenie czegoś jako „toksyczne”, w szczególności w odniesieniu się do osób, niesie w sobie ładunek zdecydowanie pejoratywny. Po drugie – z tak przedstawionej Sądowi Rodzinnemu informacji (iż rodzina jest „toksyczna”) nie wynika absolutnie żadne merytoryczna treść. Autor nie rozwinął bowiem czym miałaby objawiać się ów „toksyczność”, raz jak właściwie pozwany ją rozumie. Powyższe prowadzi do niebudzącego wątpliwości wniosku, iż celem pozwanego nie była merytoryczna krytyka (nawet uzasadniona) zachowań powódek. W konsekwencji, pozwany naruszył dobra osobiste powódek powyższymi sformułowaniami zawartymi w opinii. W tym zakresie zatem żądanie udzielania ochrony prawnej powódek jest uzasadnione.

Powyższych uwag nie można odnieść do twierdzenia, jakoby dobra osobiste powódek zostały naruszone również na skutek sformułowania pozwanego, iż - „jest to czteroosobowa rodzina ludzi młodych i zdrowych, z której żadna osoba nie pracuje”.

Po pierwsze bowiem, pozwany nie posłużył się w tym zakresie sformułowaniem, które ma być z założenia pejoratywne. Pozwany opisał pewien fakt, albowiem prawdą jest, że zarówno powódki, jak i D. K. (studiujący wówczas i odbywający aplikację prokuratorską), jak i M. K. – niezależnie od przyczyn – nie byli osobami pracującymi. Nawet, jeśli pozwany nie dysponował szczegółowymi informacjami o statucie członków rodziny K. na rynku pracy, to w opinii mógł zawrzeć informacje, które znane były mu z rozmów z innymi osobami oraz własnej obserwacji. Nie było bowiem rolą pozwanego dokonywać szczegółowych ustaleń, co do tego czy i w jakim charakterze pracują lub nie powodowie i członkowie jej rodziny. Nawet gdyby w tym zakresie pozwany pomylił się (np. z braku dostatecznych informacji) to nie determinowałby to jeszcze przyjęcia, iż doszło z jego strony do naruszenia czci i dobrego imienia powódek. Z tych względów, niezasadne było żądanie strony powodowej w zakresie ochrony dóbr osobistych, osadzające się na twierdzeniu, iż sformułowanie - „jest to czteroosobowa rodzina ludzi młodych i zdrowych, z której żadna osoba nie pracuje” takowe dobra narusza. W ocenie Sądu Okręgowego, w realiach niniejszej sprawy, oraz kontekście sytuacyjnym wydawanej opinii, to akurat sformułowanie nie naruszało dóbr osobistych powódek.

Powyższe determinuje rozstrzygnięcie, podług którego pozwany powinien przeprosić K. K. (1) oraz Ż. K. w sposób określony w punktach 1. i 2. wyroku.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Nie może umknąć bowiem uwadze stron, iż chociaż bezsprzecznie doszło w wyżej wskazanym zakresie do naruszenia dóbr osobistych przez pozwanego, tak jednak skutki naruszenia tych dóbr są niewielkie. Powódki z tego tytułu nie doświadczyły jakiejkolwiek krzywdy, uzasadniającej zasądzenie na ich rzecz zadośćuczynienia. Warto zauważyć, że słowa pozwanego naruszające cześć powódek zostały sformułowane na potrzeby postępowania o sygn. III Nkd 81/18 toczącego się przed Sądem Rejonowym w Łasku. Nie zostały poczynione w żaden sposób publicznie, zaś adresatem tych słów był jedynie Sąd Rodzinny rozpoznający sprawę. Jak wskazują same powódki, nie miały one żadnych nieprzyjemnych doświadczeń ze strony osób trzecich na kanwie tak wydanej opinii przez wychowawcę O.. De facto więc, słowa tej opinii miały dotrzeć jedynie do Sądu oraz osób mających wgląd w akta sprawy III Nkd 81/18. Opinię tę czytała jedynie nadto jedna osoba – nieżyjąca już Dyrektor Szkoły Podstawowej w Z. - T. J..

Co więcej, warto zauważyć, że choć opinia ta w niekorzystnym świetle stawiała powódki jako osoby sprawujące opiekę nad O. H., tak jednak nie spowodowała żadnych negatywnych konsekwencji prawnych dla powódek w kontekście opieki nad chłopcem – powódka Ż. K. odzyskała pełne prawa rodzicielskich, zaś treść tak sporządzonej opinii nie stanęła temu w żaden sposób na przeszkodzie.

W ocenie Sądu powyższe względy prowadzą do wniosku, iż strona powodowa nie wykazała jakiejkolwiek krzywdy, mającej być zrekompensowaną w drodze żądanej kwoty pieniężnej. Z tych względów, orzeczono jak w punkcie 3. wyroku.

W punkcie 4. wyroku Sąd postanowił nie obciążać pozwanego P. K. kosztami procesu, za tak ukształtowanym rozstrzygnięciem przemawia fakt, że powództwo skierowane przeciwko niemu zostało uwzględnione jedynie w części, a nadto pozwany jest w złej sytuacji finansowej, uzasadniającym m. in. ustanowienie mu pełnomocnika z urzędu, ponieważ nie był on w stanie samodzielnie ponieść kosztów obrońcy z wyboru.