Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Robert Pabin

Protokolant: Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2023 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. (1) i J. K. (2)

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą we W.

o zapłatę i ustalenie

ustala, że pomiędzy J. K. (1) i J. K. (2) oraz (...) Bank S.A. z siedzibą we W. nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy pożyczki nr (...) zawartej w dniu 15 maja 2006 roku, w związku z nieważnością tej umowy ex tunc;

zasądza od (...) Bank S.A. z siedzibą we W. łącznie na rzecz J. K. (1) i J. K. (2) 129.947,37 zł (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy dziewięćset czterdzieści siedem złotych trzydzieści siedem groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie naliczanymi od dnia 23 marca 2022 roku do dnia zapłaty;

zasądza od (...) Bank S.A. z siedzibą we W. łącznie na rzecz J. K. (1) i J. K. (2) 6.434 zł (sześć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu w tym 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt IC 224/23

UZASADNIENIE

W ostatecznie skonkretyzowanym żądaniu procesowym wynikającym z pozwu z dnia 02 maja 2023r. skierowanym przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą we W. powodowie J. K. (2) i J. K. (1) wnieśli o:

zasądzenie od pozwanej spółki na rzecz powodów łącznie kwoty 129.947,37 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 marca 2022 r. do dnia zapłaty - tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez bank rat kredytu w okresie od 28 czerwca 2006 r. do 08 czerwca 2021 r. w związku z nieważnością zawartej w dniu 15 maja 2006r. umowy o pożyczkę hipoteczną nr (...)

stwierdzenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego z umowy pożyczki nr (...) z dnia 15 maja 2006 r.,

ewentualnie w przypadku uznania, że umowa jest ważna

zasądzenie od strony pozwanej łącznie na rzecz powodów 32.503,19 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 marca 2022 r. do dnia zapłaty- tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez bank kwot w okresie od 28 czerwca 2006r. do 01 lipca 2021r. włącznie jako nadpłaty w umowy o pożyczkę, w związku z tym, że w umowie znajdują się niedozwolone postanowienia umowne.

Powodowie wnieśli także, o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych w tym kosztów opłat skarbowych od pełnomocnictw i kosztów zastępstwa prawnego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

Uzasadniając swoje stanowisko strona powodowa stwierdziła, że zawarta przez nią z pozwanym bankiem umowa pożyczki miała charakter pożyczki bankowej złotowej indeksowanej do waluty obcej. Umowa została oparta na wzorach opracowanych wyłącznie przez bank, a negocjowanie jego ewentualnie odmiennych warunków było niemożliwe. Jako walutę pożyczki wskazano frank szwajcarski ( (...)). Tym nie mniej została ona wypłacona w złotówkach i w złotówkach miały być także spłacane raty kapitałowo – odsetkowe wyrażone w (...). Umowa zawierała klauzule indeksacyjne w oparciu o które świadczenie każdej ze stron wyrażone w (...) miało być przeliczane na odpowiednią ilość PLN według tabeli kursów obowiązującej w banku. Świadczenie banku polegające na wypłacie pożyczki miało być przeliczone z (...) na PLN według kursu kupna tej waluty wynikającego z tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu uruchomienia środków. Określona w ten sposób na dzień wypłaty kwota wyrażona w (...) miała być wraz z odsetkami i kosztami spłacona przez powodów w ratach kapitałowo – odsetkowych. Spłata rat wyrażonych w (...) miała następować w PLN po ich uprzednim przeliczeniu według kursu sprzedaży (...) zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w banku w dniu spłaty. Zdaniem strony powodowej, powiązanie wysokości świadczeń stron z Tabelą kursów walut ustalaną jednostronnie przez bank sprawia, że zawarte w umowie klauzule indeksacyjne mają charakter niedozwolonych klauzul abuzywnych i nie wiążą pożyczkobiorców jako konsumentów. Przy czym, w zależności od dokonanej przez sąd oceny prawnej skutków stwierdzonej w umowie wadliwości jej konsekwencją winna być albo istniejąca od początku nieważność umowy – co uzasadnia roszczenie o zwrot nienależnie uiszczonych przez powodów rat, albo występująca w umowie bezskuteczność części jej postanowień – co uzasadnia roszczenie ewentualne o zwrot nienależnie pobranych przez bank kwot stanowiących nadpłatę, albowiem zobowiązanie pożyczkobiorców wyliczone przy pominięciu kwestionowanych postanowień jest niższe od zobowiązania wynikającego z umowy zawierającej te postanowienia.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od strony powodowej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa. Pozwany przyznał, fakt zawarcia ze stroną powodową wskazanej w pozwie umowy pożyczki złotowej indeksowanej kursem (...). Tym nie mniej, bank zakwestionował powództwo zarówno co do zasady, jak i co do wysokości obszernie uzasadniając swoje stanowisko. Stanowczo zaprzeczył, że kwestionowane przez stronę powodową postanowienia stanowiły klauzule abuzywne. Podniósł, że pożyczkobiorca przy podpisaniu umowy miał świadomość ryzyka kursowego i na nie się godził, w tym na możliwość wzrostu raty kapitałowo – odsetkowej oraz całego zadłużenia.

Niezależnie od merytorycznego zakwestionowania powództwa pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł zarzuty (k.54):

- usiłowania nadużycia prawa podmiotowego przez powoda (art. 5 k.c.);

- potrącenia wierzytelności dochodzonej przez stronę powodową w kwocie 129.947,37 zł wraz ze wszelkimi odsetkami od tejże, dotyczącą zwrotu kwot uiszczonych na rzecz pozwanego z następującymi wierzytelnościami przysługującymi pozwanemu: 80.000,00 zł tj. wierzytelnością dotyczącą zwrotu kapitału udostępnionego pożyczkobiorcom i 39.858,91 zł tj. wierzytelnością dotycząca wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału.

Zarzut potrącenia został zgłoszony jako ewentualny - na wypadek uwzględnienia powództwa i uznania umowy pożyczki za nieważną.

Na rozprawie, powodowie poinformowani przez sąd o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności i abuzywności umowy kredytu będącej przedmiotem niniejszej sprawy, stosownie do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w tym m. in. wyroku z 29 kwietnia 2021 roku, sygn. C 19/20, jak również uchwały Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21 oświadczyli, że mają świadomość konsekwencji stwierdzenia nieważności i abuzywności umowy oraz związanych z tym możliwymi roszczeniami banku oraz w pełni je akceptują. Ich zdaniem stwierdzenie nieważności umowy jest dla nich najkorzystniejszym wyjściem z łączącego ich z bankiem stosunku prawnego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

J. K. (1) i J. K. (2) planowali modernizację swojego gospodarstwa rolnego oraz zakup potrzebnych im w gospodarstwie maszyn. W umowie cel pożyczki został określony jako dowolny nie związany z prowadzoną przez pożyczkobiorcę działalnością gospodarczą. Z uwagi na brak wystarczającej ilości środków finansowych zdecydowali się zaciągnąć na ten cel pożyczkę. Potrzebowali około 80.000,00 zł. W celu jego uzyskania udali się do przedstawiciela kredytowego, który zaproponował im wzięcie pożyczki we frankach szwajcarskich jako najbardziej korzystnej pod względem finansowym. Przedstawiciel zaproponował powodom ofertę (...) Bank S.A. z siedzibą we W.. Podczas wizyt przedstawiciela Banku u państwa K. przedstawiono im propozycję zawarcia umowy pożyczki indeksowanej do kursu franka szwajcarskiego ( (...)). Przedstawiciel Banku poinformował małżeństwo, że oferowany przez niego kredyt jest najkorzystniejszą ofertą na rynku kredytowym. Ponadto zapewniał on, że oprocentowanie pożyczki indeksowanej kursem frankowym jest znacznie korzystniejsze aniżeli zawarcie pożyczki złotówkowej na oczekiwaną prze nich kwotę. Zdaniem pracownika banku, umowa w (...) była dla powodów była najkorzystniejszą możliwą ofertą finansową. Dzięki niższemu oprocentowaniu powodowie mieli większą zdolność kredytową co przekładało się na możliwość uzyskania potrzebnej im kwoty pożyczki. Powodowie zostali poinformowani, że wysokość pożyczki i spłacanych rat będzie powiązana z kursem (...) tym nie mniej byli oni zapewniani, że waluta ta jest bezpieczna a jej kurs stabilny. Powodowie nie zostali poinformowani o mechanizmie funkcjonowania pożyczki indeksowanej, a także o wynikających z niej ryzykach. Mimo, że pracownik banku poinformował ich, że kurs (...) wpłynie na wysokość raty zapewniał, że zmiany kursów nie są duże. Powodowie zostali poinformowani, że kurs waluty będzie powiązany z kursem stosowanym przez NBP. Tym nie mniej pożyczkobiorcom nie wyjaśniono dokładnie sposobu ustalania tego kursu przez bank. Nie przedstawiono im także historycznych kursów franka szwajcarskiego z ostatnich kilkudziesięciu lat względem złotówki lub dolara amerykańskiego, ani też żadnych symulacji wskazujących na to, jak będzie kształtować się wysokość kapitału kredytu i rat w sytuacji znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Nie mieli oni możliwości negocjowania umowy w zakresie mechanizmu indeksacji, gdyż dostali informację, że warunki kredytu nie mogą być zmienione. Pożyczkobiorcy byli zapewniani, że kurs franka jest bardzo stabilny, a pożyczki udzielane w tej walucie są bardzo popularne i bezpieczne. Kierując się zaufaniem do informacji uzyskanych od profesjonalnego pracownika, powodowie zdecydowali się zawrzeć przedmiotową umowę pożyczki. Spłaty pożyczki dokonywali J. K. (1) i J. K. (2) z majątku wspólnego.

Dowód: Dowód: zeznania powoda J. K. (1) (ReCourt z 05.09.2023r. od 00:04:05 do 00:43:13, zeznania powódki J. K. (2) (ReCourt z 05.09.2023 od 00:43:13 do 00:58:51).

W dniu 15 maja 2006 roku J. K. (2) i J. K. (1) zawarli z (...) Bank S.A. z siedzibą we W. umowę pożyczki hipotecznej nominowanej do (...) nr (...). Integralną część umowy stanowił regulamin udzielania kredytów/pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A. (§ 13 ust. 3 umowy). Pożyczka została udzielona na okres 240 miesięcy na kwotę 82.338,41 zł waloryzowaną (indeksowaną) w walucie (...). Kwota pożyczki indeksowanej w (...) lub jego transza miała zostać określona według kursu kupna (...) obowiązującego w banku w dniu uruchomienia całości pożyczki lub poszczególnych transz tj. tzw. „tabeli kursów banku” (§ 2 ust 1 umowy). Celem pożyczki było sfinansowanie dowolnego celu nie związanego z prowadzoną przez pożyczkobiorców działalnością gospodarczą oraz sfinansowanie kosztów około kredytowych w tym prowizji i składek ubezpieczeniowych (§ 1 ust. 1 umowy i § 3 ust. 1 umowy). Pożyczka miała zostać uruchomiona w 1 transzy w drodze przelewu środków. Transza miała zostać wypłacona w okresie 1 miesiąca licząc od dnia zawarcia umowy, po spełnieniu przez pożyczkobiorców określonych warunków w tym ustanowieniu prawnych zabezpieczeń i udokumentowaniu wniesienia wkładu własnego (§ 3 ust. 1 i 3 umowy). Wypłata pożyczki miała nastąpić w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłacanej kwoty (transzy) na (...) według kursu kupna (...) obowiązującego w banku w dniu wypłaty środków (§3 ust. 2 umowy). Zabezpieczeniem spłaty pożyczki były hipoteka kaucyjna, weksel in blanco oraz cesja praw z polisy ubezpieczeniowej (§11 ust 1). Bank miał pobrać od pożyczkobiorców prowizję za udzielenie kredytu w wysokości 1.646,77 zł która miała zostać pokryta z kwoty udzielonej im pożyczki (§ 2 ust. 3 i § 3 ust. 1 pkt a). Oprocentowanie pożyczki było zmienne, ustalane na 6 miesięczne okresy odsetkowe i równe sumie stopy bazowej odpowiadającej stawce LIBOR 6M i stałej marży banku w wysokości 4,00% w stosunku rocznym i na dzień zawarcia umowy wynosiło 5,57 % w stosunku rocznym (§2 ust. 2, 4 i 5 oraz § 4 umowy). Pożyczka miała być spłacona w 240 równych ratach kapitało odsetkowych w terminie do 01 dnia każdego miesiąca (§5 ust. 1 umowy). Wysokość rat miał zostać ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconej pożyczki na (...) stosownie do postanowień umowy (§5 ust. 3 umowy). Spłata rat kapitałowo – odsetkowych miała być dokonywana w PLN na wskazany w umowie rachunek pożyczki, po uprzednim przeliczeniu tych rat według kursu sprzedaży dewiz dla (...) (zgodnie z „Tabelą kursów”) obowiązującego w banku w dniu wpływu środków do banku (§ 5 ust. 5 umowy).

Dowód: umowa pożyczki (k.24-26); regulamin pożyczki (k. 27-30).

Podpisując umowę pożyczkobiorcy złożyli oświadczenie, że przed zawarciem niniejszej umowy doręczono im Regulamin udzielania pożyczek hipotecznych oraz informacyjny egzemplarz umowy. Potwierdzili oni w tym oświadczeniu fakt zapoznania się z tymi dokumentami i zgodzili się na przestrzeganie jej postanowień. Pożyczkobiorcy podpisali także oświadczenia o poinformowaniu ich o ryzyku kursowym, w szczególności że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty pożyczki oraz wzrost wartości całego zadłużenia.

Dowód: umowa pożyczki (k. 25v).

Integralną część umowy stanowił regulamin udzielania kredytów pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A. Regulamin nie zawierał jednak oni definicji przywoływanej w umowie „Tabeli kursów” walut, ani też wyjaśnienia sposobu ustalania przez bank kursu (...) do ustalania bieżącego salda zadłużenia z tytułu umowy pożyczki oraz przeliczania świadczeń stron spełnianych w PLN.

Dowód: regulamin pożyczki (k.27-30).

Po zawarciu umowy strony przystąpiły do jej wykonywania. Bank przelał powodom w 25 maja 2006 r. kwotę pożyczki w wysokości 82.338,4 zł w jednej transzy a powodowie przystąpili do spłaty rat kredytu. W okresie od dnia 28 czerwca 2006r. do 08 czerwca 2021r. roku powodowie J. K. (1) i J. K. (2) w poczet umowy kredytu uiścili bankowi łącznie z majątku wspólnego kwotę 129.947,37 zł.

Dowód: zaświadczenie banku (k.33-35v).

J. K. (1) i J. K. (2) zawarli 30 września 2020 roku aneks nr (...) do umowy pożyczki hipotecznej nominowanej do (...) nr (...) z dnia 15.05.2006 r., w którym to strony zmieniły termin spłaty zobowiązania niewymagalnego i wymagalnego w formie prolongaty spłaty zobowiązania niewymagalnego 2 rat kapitałowo-odsetkowych od raty 171 płatnej na dzień 01.09.2020 r. do raty 172 płatnej na dzień 01.10.2020 r. W okresie prolongaty kwota prolongowanego kapitału miała zostać rozłożona na raty w pozostałym do spłaty okresie kredytowania a kwota prolongowanych odsetek zostanie doliczona do pierwszej raty po okresie prolongaty. Prolongata spłaty zobowiązania wymagalnego od raty nr 167 płatnej na dzień 01.05.2020 r. do raty 170 płatnej na dzień 01.08.2020 r. Kwota prolongowanego kapitału zostanie rozłożona na raty w pozostałych do spłaty okresie kredytowania, kwota prolongowanych odsetek zostanie rozłożona na niewymaganych ratach odsetkowych z pominięciem ostatniej raty.

Dowód: aneks nr (...) do umowy pożyczki (k. 31).

W piśmie z dnia 21 lutego 2022r. powodowie zażądali od pozwanego zwrotu kwoty 129.947,37 zł tytułem wpłat dokonanych nienależnie w poczet zawartej z bankiem umowy pożyczki z uwagi na jej nieważność – w terminie 30 dni od dnia otrzymania pisma, pod rygorem skierowania sprawy na drogę sądową. Wezwanie okazało się bezskuteczne.

Dowód: reklamacja (k.38-40), odpowiedź na reklamację (k. 41-42v).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzony w aktach sprawy nieosobowy materiał dowodowy w postaci dokumentów prywatnych i urzędowych przedłożonych przez strony, które wobec braku dowodów przeciwnych sąd w całości uznał za wiarygodne. Z tych samych względów jako wiarygodne sąd uznał zeznania przesłuchanych w sprawie powodów.

Sąd pominął wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Było to konsekwencją uznania, iż okoliczności, których stwierdzenia miały służyć wnioskowane dowody, są irrelewantne dla wyniku postępowania w kontekście zgłoszonego roszczenia. Na kanwie niniejszej sprawy zasadniczy spór pomiędzy stronami dotyczył bowiem kwestii materialnoprawnych i koncentrował się na ocenie postanowień umownych stosowanych przez pozwanego, przez pryzmat ich zgodności z przepisami prawa chroniącymi konsumentów, a zakazujących m. in. stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umów stosowanych przez przedsiębiorców.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Powództwo jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Poza sporem między stronami pozostawał fakt, zawarcia pomiędzy powodami a prawnym bankiem umowy pożyczki mocą której bank udostępnił powodom kwotę w wysokości 82.338,41zł zwaloryzowaną kursem (...). Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy w/w umowa jest ważna i nadal wiąże strony.

Należy przy tym podkreślić, że powodowie posiadają w rozumieniu art. 189 k.p.c. interes prawny w żądaniu ustaleniu istnienia lub nieistnienia kwestionowanego stosunku prawnego albowiem zgodnie z treścią umowy ma ekspirować dopiero w 2026 roku. Tak więc, niezależnie od tego czy i jaka część świadczenia została już przez powodów spełniona w poczet umowy, podnoszone przez nich zastrzeżenia co do istnienia między stronami stosunku prawnego z umowy pożyczki, uzasadniają podjęcie przez sąd rozstrzygnięcia w trybie art. 189 k.p.c. w celu definitywnego rozstrzygnięcia między stronami sporu o to czy po stronie powodów nadal istnieje obowiązek spłaty raty pożyczki, czy też obowiązku takiego nie ma z uwagi na nieważność umowy.

W złożonych pismach procesowych strony szeroko uzasadniały prezentowane stanowiska. Należy jednak stwierdzić, iż w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby ani obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 roku, II UKN 282/98, Legalis nr 44600). Celem uzasadnienia wyroku nie jest bowiem polemika ze stanowiskami i poglądami stron, ale wyjaśnienie motywów rozstrzygnięcia. Dopuszczalne jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 roku, VI ACa 1651/15, Legalis nr 1733044). Służyć to będzie także czytelności uzasadnienia i wywodu Sądu.

Zgodnie z treścią art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający zobowiązuje się przenieść na rzecz biorącego określoną ilość pieniędzy (…) a biorący zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy (…). Przy czym nie ulega wątpliwości, że podmiotami uprawnionymi do udzielania pożyczek są banki. Zgodnie z art. 78 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2020 roku, poz. 1896 ze zm.), do pożyczek pieniężnych zawieranych przez banki stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu.

W efekcie należy stwierdzić, że samo wprowadzenie do umowy pożyczki bankowej postanowień dotyczących jej waloryzacji do waluty obcej mieści się, co do zasady, w granicach swobody umów i nie stanowi naruszenia przepisów ustawy. Mieściło się także w tych granicach także w dacie zawarcia ww. umowy. Należy przyjąć, że umowa pożyczki bankowej indeksowanej lub denominowanej kursem waluty obcej, podobnie jak umowa kredytu indeksowanego lub denominowanego mieściła się w konstrukcji ogólnej umowy pożyczki bankowej i stanowiła jej możliwy wariant ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 roku, I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134; wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, LEX 2771344).

Kredyt indeksowany kursem waluty obcej to kredyt udzielany w walucie polskiej, przy czym na dany dzień (najczęściej dzień uruchomienia kredytu), kwota kapitału kredytu (lub jej część) przeliczana jest na walutę obcą (według bieżącego kursu wymiany waluty), która to kwota stanowi następnie podstawę ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych. Wysokość kolejnych rat kapitałowo-odsetkowych określana jest zatem w walucie obcej, ale ich spłata dokonywana jest w walucie polskiej, po przeliczeniu według kursu wymiany walut na dany dzień (najczęściej na dzień spłaty). Taki sam charakter prawny miała umowa pożyczki zawarta przez strony w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu, zawarta przez strony umowa, od strony konstrukcyjnej zawierała wszystkie elementy wymagane przepisami prawa i nie naruszała art. 358 ¹ k.c. W orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego utrwalony jest bowiem pogląd o dopuszczalności umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w tym do franka szwajcarskiego (patrz wyroki Sądu Najwyższego z: z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14). Tego rodzaju umowa zawiera w sobie element losowości związany z przyjęciem jako miernika waloryzacji - wartości waluty obecnej, której przyszły kurs względem złotówki, w chwili jej zawierania był nieznany. Tym nie mniej, należy podkreślić, że sam fakt niemożności ustalenia w chwili zawierania umowy rozmiaru przyszłego świadczenia kredytobiorcy nie skutkuje nieważnością tej umowy w świetle art. 58 k.c. czy też w świetle art. 69 ust 1 prawa bankowego. Immanentną cechą wszelkich umów zawierających klauzule waloryzacyjne jest bowiem to, że w chwili ich zawierania niemożliwie jest określenie rozmiaru świadczenia, które strony zobligowane będą spełnić w celu wykonania zobowiązania. Podobnie elementem losowości dotknięte są postanowienia w zakresie świadczeń odsetkowych o ile kredyty oprocentowany jest zmienną stopą procentową. Także bowiem w tym przypadku kredytobiorca nie wie dokładnie w chwili zawierania umowy, jakie dokładnie świadczenie będzie zobligowany spełnić w celu wykonania zobowiązania. Nie oznacza to jednak, że tego rodzaju umowy są sprzeczne z prawem. Kredytobiorca, mając bowiem świadomość powiązania wysokości swoich przyszłych świadczeń z kursem waluty obcej, godzi się na ryzyko z tym związane i decydując się na zawarcie umowy ryzyko to sanuje w ramach swobody zawierania umów określonej w art. 353 1 k.c. Powyższe rozważania w pełni należy odnieść do umowy pożyczki bankowej indeksowanej kursem waluty obcej.

Co do zasady, nie można więc uznać, że zawarcie kwestionowanej umowy pozostaje sprzeczne z właściwością (naturą) stosunku zobowiązaniowego i stanowiło przekroczenie zasady swobody umów określonej w art. 353 ¹ kc a więc naruszało ustawę i skutkowało nieważnością ww. umowy z mocy art. 58 § 1 kc.

Powyższe, nie oznacza jednak, że sama konstrukcja zawartego w umowie mechanizmu waloryzacyjnego nie jest wadliwa i nie narusza prawa.

Niezależnie zatem od poczynionych wyżej ustaleń, Sąd zobligowany był dokonać oceny kwestionowanych postanowień § 3 ust.2 § 5 ust. 3, 4 i 5 umowy przez pryzmat przepisów chroniących konsumenta przed wprowadzaniem przez przedsiębiorców nieuczciwych warunków do wzorca umowy.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z powyższego wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, jeśli spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne: klauzule umowne zostały zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. Natomiast kontrola abuzywności postanowień umowy jest niedopuszczalna, gdy postanowienia umowne zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz postanowienia umowne określają główne świadczenia stron i są sformułowane w sposób jednoznaczny.

Przy czym pojęcia „postanowienia umownego” nie należy utożsamiać z pojęciem jednostki redakcyjnej wyodrębnionej w dokumencie zawierającym treść umowy. Postanowienie umowne to bowiem każde uzgodnione między stronami – a zatem wyrażone językowo w ramach oświadczenia woli - rozstrzygnięcie, dotyczące dającej się wyodrębnić, normatywnie relewantnej kwestii (por. J. Gudowski, Kodeks cywilny. Komentarz Tom 3, wyrok SN z 21.02.2013r w sprawie ICSK 408/12, LEX nr 1350221).

Przenosząc powyższe rozważania na rozpoznawaną sprawę należy stwierdzić, że przedmiotowa umowa została zawarta przez przedsiębiorcę (bank) z konsumentem. Pozwany nie wykazał, że powodowie zawarli umowę kredytu jako przedsiębiorcy, gdyż na tę okoliczność nie przedstawił żadnego dowodu. Zgodnie z umową pożyczka udzielona została na potrzeby nie związane z działalnością gospodarczą powodów, a zatem nie występowali oni jako przedsiębiorcy. Zakupione przez powodów maszyny służyły im wprawdzie do celów związanych z prowadzonym gospodarstwem rolnym tym nie mniej gospodarstwo to stanowiło nie tylko źródło ich dochodu lecz także zaspokajało potrzeby prywatne powodów jako rolników. Ponadto nieustalona część pieniędzy z pożyczki przeznaczona została na potrzeby konsumpcyjne powodów, nie związane z gospodarstwem. W tym stanie rzeczy Sad uznał, że mając na względzie celu pożyczki określony w umowie powodowie występowali w niej w roli konsumentów albowiem z woli stron pożyczka nie została udzielona w związku z działalnością gospodarczą lub zawodową pożyczkobiorców. (...) przeznaczenie kredytu nie wynikało także z celu określonego w umowie. W tym stanie rzeczy należało uznać, że powodowie byli konsumentami w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.

Kwestionowane postanowienia umowy dotyczące indeksacji nie zostały z pożyczkobiorcami uzgodnione indywidualnie. Zostały one bowiem zawarte we wzorcu umownym opracowanym przez bank.

Niewątpliwe strona powodowa posiadała w chwili zawierania umowy status konsumenta, w rozumieniu art. 22 ¹ kc, a postanowienia umowy, dotyczące jej praw i obowiązków, podlegają na podstawie ocenie przez pryzmat art. 385 ¹ -385 ³ kc. Zgodnie z art. 22 ¹ kc za konsumenta uważa się bowiem osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył.

Przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron, wynikających z umowy, na niekorzyść konsumenta. Ocena rzetelności określonego postanowienia wzorca umownego może być dokonana za pomocą tzw. testu przyzwoitości, polegającego na zbadaniu, czy postanowienie wzorca jest sprzeczne z ogólnym wzorcem zachowania przedsiębiorców wobec konsumentów oraz jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone; jeżeli bez tego postanowienia znalazłby się on - na podstawie ogólnych przepisów- w lepszej sytuacji, należy uznać je za nieuczciwe ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2015 roku, I CSK 945/14, LEX nr 1927753).

W niniejszej sprawie strony zawarły umowę w której pojawiły się postanowienia umowy rażąco naruszające równowagę kontraktową między stronami. Postanowienia te przewidywały bowiem waloryzowanie świadczeń spełnianych przez bank i wyrażonych w PLN kursem waluty (...), której wartość w dniu świadczenia miała być ustalana zgodnie z „Tabela kursów” opracowywaną przez bank i obowiązującą w tym banku. Przy czym ani umowa ani regulamin nie określały sposobu tworzenia przez bank (...) kursów”. W efekcie analiza przywołanych wyżej postanowień umownych dotyczących waloryzacji świadczeń banku prowadzi do konkluzji, że nie odwołują się one do ustalanych w sposób neutralny kursów (...) czy jakichś obiektywnych, zewnętrznych wskaźników czy czynników, na które żadna ze stron nie ma wpływu. Zasady ustalania kursów wypłaty kredytu zostały natomiast przekazane do wyłącznych uprawnień pozwanego, nie określając bliżej kryteriów ustalania ich wysokości.

W ocenie Sądu takie ukształtowanie postanowień umownych, sprawia, że bank mógł jednostronnie i arbitralnie zmodyfikować wskaźniki, według których obliczana została wysokość wypłaconego kredytu wyrażona w (...) a przez to także kapitału do spłaty jak i poszczególnych rat pożyczki. Waloryzacja kwoty wypłaconej pożyczki na podstawie przedmiotowej umowy odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego i to uprawnienie banku do określania wysokości kursów (...) na gruncie zawartej umowy nie doznaje formalnie żadnych określonych ograniczeń. Jakiekolwiek ograniczenie w tym zakresie nie wynika także z żadnych przepisów prawa.

Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela stanowisko, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 roku, I CSK 1049/14, OSNC 2016, Nr 11, poz. 134, z dnia 1 marca 2017 roku, IV CSK 285/16, LEX nr 2308321, z dnia 19 września 2018 roku, I CNP 39/17, LEX nr 2559417, z dnia 24 października 2018 roku, II CSK 632/17, LEX nr 2567917, z dnia 13 grudnia 2018 roku, V CSK 559/17, LEX nr 2618543, z dnia 27 lutego 2019 roku, II CSK 19/18, LEX nr 2626330, z dnia 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 roku, I CSK 242/18, LEX nr 2690299, z dnia 29 października 2019 roku, IV CSK 309/18, OSNC 2020/7-8/64).

Natura umowy i kreowanego przez nią stosunku prawnego sprowadza się bowiem do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron. Ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Zgoda obydwu stron jest oczywistym wymogiem tak przy zawarciu umowy, jak i przy zmianach jej treści, stąd też nawet przy najdalej idących ułatwieniach w realizacji inicjatywy zmian pozostawiona jest drugiej stronie możliwość odmowy zgody na zmiany. W tym stanie rzeczy za sprzeczne z dobrym obyczajem należy uznać pozostawienie tylko jednej stronie możliwości dowolnej zmiany kształtu zobowiązań ciążących na drugiej stronie. Sprzeczność ta występuje szczególnie wyraźnie zwłaszcza przy umowach, zawieranych nie w oparciu o indywidualne pertraktacje, ale w oparciu o regulamin wydany przez profesjonalistę, skoro jest oczywiste, że zawsze jest on zainteresowany w najkorzystniejszym dla siebie ukształtowaniu regulacji masowo zawieranych umów (tak Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 22 maja 1991 roku, III CZP 15/91, OSNC 1992/1/1).

W niniejszej sprawie treść klauzul zawartych w umowie nie wskazuje według jakiego, obiektywnego kursu, ma nastąpić przeliczanie kwoty wypłacanej pożyczki. O ile bowiem w przypadku spłaty rat pożyczki strony odwołały się do obiektywnego kursu sprzedaży (...) obowiązującego w NBP (§5 ust. 3,4 i 5) o tyle w przypadku wypłaty pożyczki umowa nie zawiera warunków ustalania przez bank kursów wymiany walut odnoszących się do uruchomienia pożyczki. Na podstawie zawartych w umowie postanowień strona powodowa nie była więc w stanie zweryfikować, jak pozwany kształtował kursy wymiany walut i jakimi zasadami się kierował ustalając kurs wypłaty pożyczki. Nie była również w stanie określić ostatecznego kosztu pożyczki oraz konsekwencji finansowych związanych ze stosowaniem klauzul waloryzacyjnych. Strona powodowa nie została poinformowana w jaki sposób tworzone są tabele kursów banku, jak przedstawiało się historyczne kształtowanie waluty (...) względem złotego, euro czy dolara amerykańskiego, a także tego, że raty pożyczkowe czy też saldo pożyczki mogą drastycznie wzrosnąć. Nie przedstawiono jej symulacji porównawczej pokazującej kształtowanie się zarówno wysokości salda zadłużenia, jak i wysokości miesięcznej raty pożyczki, w przypadku odpowiednio kredytu w PLN i (...), w sytuacji znaczącej zmiany kursu i aprecjacji franka szwajcarskiego.

Należy podkreślić, że w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, iż podpisując umowę kredytu denominowaną w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w wypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Ponadto, przedsiębiorca musi przedstawić możliwe zmiany kursów wymiany walut i ryzyko związane z zawarciem takiej umowy ( vide: wyrok z dnia 10 czerwca 2021 roku, C-776/19, Legalis nr 2581726). Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (tak wskazał m.in. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 18 listopada 2021 roku, sygn. C 212/20). Powyższe rozważania w pełni należy odnieść do umowy pożyczki bankowej denominowanej kursem waluty obcej. Kwestionowana umowa w żadnym wypadku nie dawała stronie powodowej takich możliwości

Wysokość świadczenia pożyczkobiorców została określona w ten sposób, że kwotę pożyczki wyrażoną w PLN przeliczano na franki szwajcarskie, po kursie kupna wskazanym przez bank w tabeli, uzyskując równowartość pożyczki wyrażoną w walucie obcej. Następnie – już bezpośrednio w celu określenia każdej kolejnej raty – przeliczano wskazywaną przez bank kwotę w (...) na złotówki po kursach sprzedaży tej waluty ustalanych przez NBP w jego tabeli kursów.

Należy podkreślić, że umowa pożyczki nie przewidywała żadnych ograniczeń w określaniu przez bank kursów kupna franka szwajcarskiego w tabeli. Z umowy nie wynikało, że kurs kupna banku ma być rynkowy, sprawiedliwy, czy rozsądny. Przepisy prawa także nie nakładały na bank jakichkolwiek ograniczeń w tym zakresie. Prawo nie zakazywało pożyczkodawcy tworzenia dowolnej ilości tabel kursów walut obcych i zamieszczania w nich kursów uznanych za właściwe przez bank. Z umowy nie wynikało również, aby kurs waluty wpisywany do tabeli kursów obowiązującej w pozwanym banku w dniu przeliczania całej kwoty kredytu na (...) musiał przybrać wartość rynkową albo jakąkolwiek wartość możliwą do ustalenia i przewidzenia przez drugą stronę umowy. Umowa i regulamin nie przewidywały żadnych kryteriów, wedle których miałby być ustalony kurs kupna w tabeli. Żadne ograniczenia swobody kształtowania kursu nie wynikały z umowy, zatem stosowanie jakichkolwiek praktyk w określaniu kursu waluty było swobodną decyzją pozwanego jako pożyczkodawcy i w każdej chwili mogło być dowolnie zmienione.

Wszystkie ww. okoliczności powodują, że zastosowana przez bank konstrukcja mechanizmu waloryzacyjnego, choć prawnie dopuszczalna w tych konkretnie okolicznościach rażąco naruszała interesy pożyczkobiorcy.

Sytuacji tej nie zmieniał fakt informowania pożyczkobiorcy o istniejącym ryzyku kursowym związanym z ww. umową. W ocenie Sądu powodowie nie zostali jednak nigdy prawidłowo poinformowani o realnej skali tego ryzyka, a w szczególności tego, że wzrost kursu będzie rzutować na saldo całego kapitału pożyczki. Z pewnością nie mogą o tym świadczyć lakoniczne stwierdzenia zawarte w oświadczeniu podpisanym przez pożyczkobiorców przy zawarciu umowy. Nigdy nie zaprezentowano im bowiem szczegółowej symulacji która wskazywałaby, jakie kwoty będą musieli uiszczać na rzecz banku w przypadku istotnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego.

Zatem nie ulega wątpliwości, iż sprzeczne z dobrym obyczajem było narażenie pożyczkobiorcy na nieograniczone ryzyko kursowe, bez należytego uprzedniego uświadomienia go co rzeczywistych konsekwencji znacznego wzrostu kursu waluty. Tymczasem strona pozwana powinna była to zrobić – choćby uwzględniając sytuację w innych państwach w których powszechne były już wcześniej podobne kredyty walutowe (np. Włochy, Australia, Wielka Brytania) czy też stałą aprecjację franka szwajcarskiego do innych walut światowych od kilkudziesięciu lat, wyraźnie widoczną na wykresach historycznych kursów. Z pewnością strona pozwana jako profesjonalista musiała też wiedzieć, iż ówcześnie względnie niski kurs (...) był związany m.in. z działaniami administracyjnymi banku centralnego Szwajcarii przed tzw. „czarnym czwartkiem” 15 stycznia 2015 roku.

Tego rodzaju informacji nie udzielono pożyczkobiorcom. Przeciwnie – zapewniano ich, że (...) to waluta bardzo stabilna i odporna na gwałtowne wahania kursów. Nadmiernie wyeksponowano więc rzekome zyski dla pożyczkobiorcy wynikające z pozornie niskiego oprocentowania, zupełnie bagatelizując gigantyczne ryzyko kursowe. W istocie wykorzystano zaufanie i dobrą wiarę konsumenta, przedstawiając mu jedynie fragment bardzo złożonego stosunku prawnego. (...) się jedynie na niskiej ówcześnie racie – a to był jedynie pewien element bardzo złożonej relacji prawnej, który w ciągu kilku lat uległ drastycznej zmianie na niekorzyść strony powodowej.

W ocenie Sądu sposób prezentacji pożyczki indeksowanego do (...) przez bank był skierowany na przekonanie pożyczkobiorcy, że jest to oferta bardzo korzystna, a frank szwajcarski jest walutą stabilną. W chwili zawarcia umowy bank dysponował lub musiał dysponować wiedzą o dysproporcji świadczeń na niekorzyść kontrahenta. Sytuacja taka jest równoznaczna z nadużyciem silniejszej pozycji kontraktowej przez bank w celu zastrzeżenia wygórowanych korzyści, co wykracza poza zakreślone przez ustawodawcę granice swobody kontraktowej i świadczy o naruszeniu zasad współżycia społecznego (tak wskazał m. in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 marca 2018 roku, IV CSK 250/17, Legalis nr 1807246). Ostatecznie przedstawienie propozycji pożyczkowej w sposób niepełny i niekompletny mimo tego, że skutkowało podpisaniem przez powodów przedmiotowej umowy pożyczki, w ocenie Sądu, wpłynęło na to, że nie była to świadoma, racjonalna i przemyślana decyzja.

Nie świadczy o powyższym złożenie przez pożyczkobiorców podpisu pod informacją o zapoznaniu się z ryzykiem związanym ze zmianą kursu walut. Przedstawianie oferty kredytu indeksowanego do jednej z walut światowych jako korzystnej dla konsumenta, w sytuacji gdy umowa nie zawiera jakichkolwiek mechanizmów ograniczających nadmierne ryzyko walutowe, musi być ocenione jako nielojalne działanie banku, obliczone w istocie na to, że w wieloletnim okresie kredytowania wzrost kursu (...) zapewni bankowi znacznie wyższe wynagrodzenie od wartości wskazywanych konsumentowi na etapie negocjowania i zawierania umowy kredytu.

Podkreślenia wymaga, że konstrukcja umowy była narzucona przez bank według wzorca, zaś strona powodowa mogła umowę jedynie zaakceptować, gdyż w przeciwnym razie nie uzyskałby pożyczki. Tym sposobem bank, wprowadzając klauzule waloryzacyjne dotyczące wypłaty pożyczki oparte o kursy walut wskazane w sporządzanych przez niego tabelach, przypisał sobie prawo do jednostronnego ustalenia zarówno wysokości całego zobowiązania pożyczkobiorców jak i wysokości poszczególnych rat pożyczki indeksowanej do waluty (...). Zasadnicze znaczenie miał także fakt, że waloryzacja kwoty pożyczki udzielanej na podstawie przedmiotowej umowy o pożyczkę hipoteczną odbywała się w oparciu o tabele kursowe sporządzane wyłącznie przez pozwanego, bez jakiegokolwiek udziału drugiej strony umowy. Nie budziło także wątpliwości Sądu, że obciążenie strony powodowej praktycznie nieograniczonym ryzykiem kursowym, godziło w sposób drastyczny w jej interesy ekonomiczne. Dlatego powszechnie przyjmuje się, że tego rodzaju klauzule waloryzacyjne stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 1 kc ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2020 roku, V ACa 143/20, Legalis nr 2493839, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12 marca 2020 roku, I ACa 257/19, Legalis nr 2331056), konsekwencją czego jest konieczność uznania umowy za nieważną (podobnie uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, Legalis nr 2277328; Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 listopada 2019 roku, I ACa 674/18, Legalis nr 2288617, w wyroku z 4 września 2020 roku, V ACa 44/19, Legalis nr 2502627, z dnia 13 listopada 2019 roku, I ACa 268/19, 2282846; z dnia 23 października 2019 roku, V ACa 567/18, Legalis nr 2271446, z dnia 29 stycznia 2020 roku, I ACa 67/19, Legalis nr 2292747 oraz Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 lutego 2020 roku, I ACa 635/19, OSA 2020/2/5.).

Przywołane wyżej postanowienia umowne w części odwołującej się do Tabeli kursowych banku jako miernika waloryzacji waluty wypełniają w oczywisty sposób znamiona niedozwolonych postanowień umownych w myśl art. 385 ¹ kc oraz art. 385 ³ pkt 8 kc. W efekcie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia w tej części – tj. dotyczącej posłużenia się Tabelą kursów pozwanego nie wiążą stron, choć strony pozostają związane umową w pozostałej części (art. 385 ¹ § 2 k.c.). Powyższe powoduje, że zawarte w umowie klauzule waloryzacyjne dotyczące wypłaty kredytu muszą zostać pozbawione miernika waloryzacji (tzw. klauzuli kursowej), którego nie można zastąpić przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego, zasady słuszności czy też normy o charakterze generalnym. Brak podstaw do zastąpienia niedozwolonego postanowienia umownego przepisem art. 358 § 1 i 2 k.c. przewidującym możliwość spełniania w walucie polskiej świadczeń wyrażonych w walucie obcej według średniego kursu NBP. Po pierwsze bowiem, wskazany przepis dotyczy zobowiązań wyrażonych w walucie obcej, gdy tymczasem nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie zobowiązania kredytobiorców były wyrażone w PLN a nie w (...) zaś (...) był jedynie miernikiem waloryzacji zobowiązania stron. W walucie obcej wyrażane było saldo kredytu (zwaloryzowana wartość świadczenia). W efekcie pożyczkobiorca nie miał prawa żądać od banku świadczenia w walucie obcej. Po drugie, przepis o którym mowa wprowadzony został do Kodeksu cywilnego od dnia 24 stycznia 2009r. a więc nie obowiązywał w dacie zawarcia przedmiotowej umowy. W tym stanie rzeczy wyeliminowanie z przepisów § 3 ust.2 umowy Tabel kursowych jako mierników waloryzacji (pominięcie klauzuli kursowej), przy braku podstaw prawnych do zastąpienia ich innym kursem waluty sprawia, że wprowadzone do umowy klauzule waloryzacyjne stają się niewykonalne, albowiem nie zawierają określenia kursu wymiany waluty na złotówki. Pozbawienie klauzuli waloryzacyjnej miernika waloryzacji powoduje, że w swej treści staje się ona sprzeczna z naturą tego stosunku prawnego (art. 353 ¹ k.c.) naruszając zasadę swobody kontraktowej, co powoduje nieważność tej klauzuli w całości w świetle art. 58 § 1 k.c.

Następczym skutkiem wyeliminowania klauzuli waloryzacyjnej która nie może być zastąpiona żadnymi innymi przepisami czy warunkami umowy, jest niemożność ustalenia wysokości świadczenia banku na rzecz pożyczkobiorcy, a przez to kwoty zobowiązania pożyczkobiorcy. Ponieważ nie ma możliwości ustalenia kwoty pożyczki w (...) nie wiadomo ile złotówek pożyczkobiorca powinien świadczyć w celu wykonania zobowiązania tj. zwrotu pożyczki przeliczonej na (...).

Nie ulega przy tym wątpliwości, że kwestionowane postanowienia umowy pożyczki, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron („główny przedmiot umowy” w rozumieniu dyrektywy 93/13). Klauzule waloryzacyjne stanowią essentialia negotii umowy pożyczki indeksowanej. Wobec tego, jako postanowienia określające główne świadczenia stron, mogą być oceniane pod kątem ich nieuczciwego charakteru tylko wówczas, jeżeli nie zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

W ocenie Sądu analizowane postanowienia umowy nie zostały sporządzone prostym językiem i są rozproszone w wielu miejscach umowy, co zdecydowanie utrudnia ich odczytywanie. Zgodzić się należy z utrwalonym już w judykaturze i piśmiennictwie poglądem, wedle którego wyrażenie warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem ma zapewnić konsumentowi podjęcie świadomej i rozważnej decyzji w kwestii zawarcia umowy. Z pewnością świadomości decyzyjnej konsumenta zawierającego umowę pożyczki nie sprzyja odsyłanie do aktów prawnych czy załączników (np. tabel kursowych) nieujętych w umowie, czy wręcz zastrzeżenie ich zredagowania w przyszłości, np. harmonogramu spłat ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 maja 2019 roku, I ACa 47/19, LEX nr 2712200).

Jak wynika z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 20 września 2017 roku (C – 186/16, Legalis nr 1665691), art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiały językiem oznacza, że w przypadku umów kredytowych instytucje finansowe muszą zapewnić pożyczkobiorcom informacje wystarczające do podjęcia świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ten oznacza, że (…) musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku waluty obcej (…), ale również oszacować – potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.

W świetle powyższego orzeczenia należy przyjąć, że nie jest wystarczające powiadomienie konsumenta o tym, że udzielony mu pożyczka będzie indeksowany według określonego miernika wartości (w tym wypadku do waluty obcej). Niewystarczające jest również poinformowanie klienta o tym, że wartość pożyczki i wysokość rat będzie się wahać w zależności od kursu waluty, gdyż przeciętny uczestnik rynku posiada świadomość, że kurs waluty zmienia się w czasie. Jednak staranność banku powinna polegać na rzetelnym przedstawieniu konsumentowi skutków zmiany kursów dla zaciągniętego przez niego zobowiązania pożyczkowego, w szczególności zmiany nie tylko wysokości raty, ale również salda pożyczki.

W razie sporu o ważność umowy pożyczki bankowej denominowanej (indeksowanego) do obcej waluty, w której treści znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, teoretycznie są trzy możliwości jej rozstrzygnięcia. Pierwsza, to stwierdzenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, zwłaszcza ze względu na brak (odpadnięcie) któregoś z koniecznych składników (essentialia negotii) umowy nazwanej pożyczki bankowej. Druga to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzą żadne dodatkowe postanowienia. Trzecia, to ewentualne przyjęcie, że umowa jest ważna i jej uzupełnienie przez Sąd przez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu waloryzacji (podobnie uznał Sąd Najwyższy w wyroku dnia 2 czerwca 2021 roku, I (...) 55/21, Legalis nr 2584569).

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa pożyczki jest nieważna z tego względu, że abuzywne są jej postanowienia określające mechanizm waloryzacji. Bez tych postanowień umowa nie może dalej wiązać gdyż brak jest zasadniczych jej elementów, tj. określenia świadczenia banku. Nie może więc znaleźć zastosowania art. 385 ¹ § 2 kc czy też art. 6 ust. 1 in fine dyrektywy nr 93/13.

Skutkiem uznania za niedozwolone postanowień umownych dotyczących zasad ustalania kursów walut, jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Postanowienia takie przestają wiązać już od chwili zawarcia umowy. Oznacza to, że nie stanowią elementu treści stosunku prawnego i nie mogą być uwzględniane przy rozpoznawaniu spraw związanych z jego realizacją. W rezultacie konieczne jest przyjęcie, że łączący strony stosunek umowny nie przewiduje zastosowania mechanizmu indeksacji w kształcie określonym pierwotną umową: pozostaje sformułowanie o indeksacji (klauzula walutowa) i przeliczeniu świadczenia banku bez precyzyjnego wskazania sposobu określania kursów (klauzuli kursowej). W szczególności nie jest możliwe zastosowanie do świadczenia banku średniego kursu NBP i marży banku, gdyż jest to rozwiązanie zupełnie nie wynikające z oświadczeń woli stron (podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb. dod. (...)).

W konsekwencji nie jest możliwe ustalenie wysokości świadczenia banku i zobowiązania pożyczkobiorcy wyrażonego w (...), tj. ustalenia wysokości kwoty w PLN, która podlega zwrotowi na rzecz banku i w przeliczeniu na (...) która stanowi podstawę naliczenia odsetek należnych od pożyczkobiorców. Wobec nieuzgodnienia przez strony wysokości podstawowego świadczenia choćby jednej ze stron, umowę należy uznać za nieważną. Dlatego należy w pełni podzielić stanowisko, iż pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających główne świadczenia stron umowy, stanowiłoby naruszenie art. 353 ¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy pożyczki indeksowanej kursem waluty obcej (tak uznał m. in. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 4 września 2020 roku, V ACa 44/19, LEX nr 3102217). Dalsze utrzymanie umowy pożyczki, po wyeliminowaniu klauzul zakwestionowanych przez pożyczkobiorców, nie jest możliwe, dlatego trzeba przyjąć upadek całej umowy ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb.dod. (...); wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 listopada 2019 roku, I ACa 268/19, Legalis nr 2282846).

Za trafnością takiej argumentacji przemawia także orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z którego wynika zakaz uzupełniania powstałej w ten sposób luki w umowie przepisami dyspozytywnymi – w szczególności pozwalającym na zastosowanie kursu średniego NBP ( vide: wyrok z dnia 3 października 2019 roku, C-260/18, Legalis nr 2230278; oraz z dnia 29 kwietnia 2021 roku, C-19/20, Legalis nr 2562735). Stanowiska tego nie zmienia wyrok z 2 września 2021 roku (sygn. C-932/19, Legalis nr 2606025) m.in. z tego powodu, że w Polsce nie wprowadzono ustawowego kursu wymiany walut w umowach kredytów.

Sąd podziela przy tym stanowisko, iż konsument może wyrazić swą zgodę na niedozwolone postanowienie zarówno w toku sporu przed sądem, jak i pozasądowo, jednakże w obu przypadkach będzie to skuteczne tylko wtedy, gdy został wyczerpująco poinformowany o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą definitywna nieskuteczność (nieważność) tego postanowienia. W przedmiotowej sprawie powodowie poinformowani o możliwych konsekwencjach prawnych stwierdzenia nieważności umowy odmówili zgody na jej dalsze obowiązywanie, co spowodowało trwałą bezskuteczność (nieważność) ww. umowy ( vide: uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899).

Należy też wskazać, iż ustawą z 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Nr 165, poz. 984), zwaną potocznie ustawą „antyspreadową”, do Prawa bankowego został wprowadzony m.in. art. 69 ust. 2 pkt 4a, zgodnie z którym umowa kredytu powinna określać, w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Z treści przywołanego przepisu wynika, że obligował on strony umów o kredyt do zastosowania omawianej wyżej zasady określania w umowie wysokości świadczeń obu stron, ewentualnie wskazywania podstawy do ich obliczenia, która to zasada wynika z natury każdej umowy i była już zapisana w dotychczasowych przepisach Kodeksu cywilnego. W zakresie ustalania kursów walut wymaga ona, aby umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska zawierała szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Powyższe rozważania w pełni należy odnieść do umowy pożyczki bankowej denominowanej kursem waluty obcej.

Wyartykułowanie we wspomnianej nowelizacji opisanego wyżej obowiązku, który i tak wynikał z przepisów ogólnych dotyczących zobowiązań, nie skutkowało sanowaniem wadliwości umów o pożyczkę indeksowaną lub denominowaną wcześniej, ani później zawartych z naruszeniem konieczności określenia w umowie świadczeń obu stron. Potwierdzała ona jedynie, niebudząca zresztą większych wątpliwości, dopuszczalność zawierania umów o pożyczkę denominowaną lub indeksowaną do waluty obcej. Wspomniana nowelizacja dotyczyła tylko jednego z elementów umowy pożyczki, a mianowicie zasad określania sposobu i terminu ustalania kursów waluty, do której pożyczka jest indeksowany. Innych elementów tej umowy wspomniana zmiana przepisów nie dotyczyła i z tego względu nie mogła wpłynąć na ważność/nieważność żadnej konkretnej umowy jako całości. Za poglądem, że wejście w życie ustawy antyspreadowej nie spowodowało, że zamieszczone w umowie kredytowej/pożyczkowej klauzule waloryzacyjne, nieokreślające szczegółowo sposobu ustalania kursu waluty waloryzacji, przestały być abuzywne, opowiedział się m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z 11 grudnia 2019 roku (sygn. akt V CSK 382/18, LEX 2771344) oraz Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 14 grudnia 2017 roku (sygn. akt I ACa 447/17, Legalis nr 1713633).

Z powyższych względów na podstawie art. 189 k.p.c. Sąd orzekł, jak w pkt 1 wyroku.

W związku z nieważnością umowy pożyczki, strony mogą na podstawie art. 405 - 410 kc, żądać wzajemnie zwrotu spełnionych świadczeń. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Sądu Najwyższego jeżeli umowa kredytu/pożyczki stała się trwale bezskuteczna (nieważna), świadczenia spełnione na jej podstawie powinny być postrzegane jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 kc ( vide: uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 roku, I CSK 242/18, Legalis nr 1966950 i z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb. dod. (...), uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, III CZP 11/20, Legalis nr 2532281).

Zgodnie z art. 405 kc, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl zaś art. 410 § 1 i 2 kc, przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W wykonaniu nieważnej umowy J. K. (1) i J. K. (2) uiścili na rzecz banku w okresie od dnia 28.06.2008 roku do 08.06.2021 roku łącznie 129.947,37 zł. Kwoty te pochodziły z majątku wspólnego J. i J. K. (2) będących małżonkami, którzy to jako powodowie faktycznie użytkowali zakupione maszyny rolnicze i wspólnie pożyczkę spłacali. Tak więc realizując własne przysługujące im prawo mogą od banku domagać się zwrotu spełnionego świadczenia – łącznie tj. do majątku wspólnego z którego w/w sumy zostały wydatkowane

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 410 § 2 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz J. K. (2) i J. K. (1) łącznie 129.947,37 zł.

Odsetki Sąd zasądził na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 359 k.c. Żądana kwota stała się wymagalna z dniem następnym po złożeniu przez pozwanego odpowiedzi na reklamację tj. 23.03.2022 r. (k. 41).

Z tych względów sąd orzekł jak w pkt 2.

Za nieskuteczny Sąd uznał podniesiony przez pozwanego zarzut ewentualny potrącenia z kwoty dochodzonej pozwem 129.947,37 zł własnej wierzytelności w kwocie 82.338,41 zł stanowiącej sumę wypłaconej pożyczki. Zgodnie bowiem z treścią art. 2031 § 1 k.p.c. podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego. W realiach rozpoznawanej należy stwierdzić, że wierzytelność banku nie wynika z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność powoda. Z uwagi bowiem na nieważność umowy ex tunc między stronami nie istnieje żaden stosunek prawny a roszczenia stron w ramach dwóch odrębnych kondykcji mogą być dochodzone niezależnie od siebie z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Należy także stwierdzić, że wierzytelność pozwanego nie ma charakteru niespornego i nie została uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego. Co więcej, zarzut potrącenia jako czynność materialnoprawna prowadząca do umorzenia zobowiązania, powinien być zgłoszony w sposób jednoznaczny i bezwarunkowy, a nie ewentualny. Ponadto, wierzytelność zgłoszona przez bank do potrącenia nawet przy założeniu jej istnienia, była na chwilę zgłoszenia zarzutu – niewymagalna. Bank nie wzywał zgodnie z art. 455 kc pożyczkobiorców do zwrotu świadczenia wynikającego z nieważnej umowy pożyczki. Tymczasem sąd podziela stanowisko wyrażane w orzecznictwie zgodnie z którym „żeby możliwe było złożenie skutecznie oświadczenia o potrąceniu to wierzytelności muszą spełniać określone wymogi wskazane w art. 498 k.c. (wzajemność, jednorodzajowość, wymagalność oraz zaskarżalność). Natomiast doręczenie wezwania do zapłaty nie jest rzeczywiście warunkiem bezpośrednio samego złożenia oświadczenia o potrąceniu, ale w pewnych warunkach jest niezbędnym warunkiem wymagalności wierzytelności, która z kolei jest przesłanką dopuszczalności potrącenia. Dopiero, gdy wierzytelność przedstawiana do potrącenia jest wymagalna oświadczenie o potrąceniu wywoła skutek w postaci umorzenia wierzytelności. Nie wywołuje żadnego skutku złożenie oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności. Oznacza to, że potrącający powinien złożyć oświadczenie po ziszczeniu się tej przesłanki, a jeżeli dokonał tego we wcześniejszym czasie musi złożyć ponowne oświadczenie. Należy podkreślić, że zgodnie z treścią art. 499 kc oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Zastrzeżenie retroaktywności oświadczenia o potrąceniu oznacza, że w chwili jego składania wierzytelności muszą posiadać cechy umożliwiające ich potrącenie, aby ów wsteczny skutek prawny wywołać. W efekcie potrącane wierzytelności umarzają się z mocą wsteczną w dacie w której spełniały przesłankę umorzenia określoną w art. 498 § 1 kc tj. w dacie w której obie uzyskały atrybut wymagalności. Brak wymagalności którejkolwiek z nich w chwili składania oświadczenia o potrąceniu sprawia, że oświadczenie to jest nieskuteczne albowiem nie ma możliwości osiągnięcia skutku określonego w art. 499 kc tj. umorzenia z datą wsteczną od chwili gdy stał się to możliwe. Wskazane połączenie w tym zarzucie elementów procesowych i materialnoprawnych przemawia za przyjęciem, że brak jednego z elementów powoduje bezskuteczność podjętej czynności, a możliwość jej konwalidowania, jako jednostronnej czynności prawnej, jest wyłączona” (por. Wyrok SA w Katowicach z dnia 15 kwietnia 2021r. w sprawie VAGa 557/18.

Za niezasadny sąd uznał podniesiony przez pozwanego zarzut usiłowania nadużycia przez powodów prawa przy dochodzeniu roszczenia (art.5 k.c.) polegający na próbie wykorzystania przepisów dotyczących ochrony konsumentów w celu uzyskania nadmiernych korzyści, nieproporcjonalnych względem zarzucanego bankowi nieprecyzyjnego sformułowania treści umowy.

Zgodnie z treścią art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa art. 5 k.c. może być stosowany wyjątkowo tylko w takich sytuacjach, w których wykorzystywanie uprawnień wynikających z przepisów prawnych prowadziłoby do skutku nieaprobowanego w społeczeństwie, ze względu na przyjęte w społeczeństwie reguły zachowania, wyznaczane przez wartości powszechnie uznawane, których przestrzeganie spotyka się z pozytywną oceną, jest aprobowane, zaś ich naruszanie jest traktowane jako naganne, spotyka się z dezaprobatą (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 9.01.2023r. w sprawie IACa 207/22 LEX nr 3478021). Przy czym wymogiem zastosowania przez Sąd orzekający art. 5 Kc nie jest sprecyzowanie i oznaczenie naruszonej zasady współżycia społecznego (vide: Wyrok SN z dnia 8.05.2014r w sprawie VCSK 322/13 LEX nr 1491263). Stanowisko, że sąd, rozstrzygając sprawę na podstawie art. 5 k.c., powinien określić wprost zasadę współżycia, na którą się powołuje, było przyjęte we wcześniejszym orzecznictwie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1964 r., I PR 159/64, OSN 1965, Nr 1, poz. 19, z dnia z 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94, nie publ., z dnia 14 października 1998 r., II CKN 928/97, OSNC 1999, Nr 4, poz. 75). Judykatura odstąpiła od niego przyjmując, że odwołanie się do zasad współżycia społecznego oznacza odwołanie się do idei słuszności w prawie i do powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego społeczeństwa, a przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2001 r., I CKN 458/00, nie publ., z dnia 28 listopada 2001 r., IV CKN 1756/00, nie publ., z dnia 6 stycznia 2009 r., I PK 18/08, OSN 2010, nr 13-14, poz. 156, z dnia 16 czerwca 2009 r., I CSK 522/08, nie publ., z dnia 23 maja 2013 r., IV CSK 660/12, nie publ.). Należy jednak podkreślić, że artykuł 5 k.c. nie może stać na przeszkodzie dostrzeżeniu sprzeczności czynności prawnej z ustawą i zakwalifikowaniu jej z tego powodu jako nieważnej, ponieważ z powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie można podważać, ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych, które przewidują sankcję bezwzględnej nieważności czynności prawnej. W świetle kryteriów z art. 5 k.c. dopuszczalne jest natomiast kontrolowanie działań polegających na zgłaszaniu roszczeń powstałych w związku z nieważnością czynności prawnej. Jeżeli nieważna umowa spowodowała przesunięcia majątkowe pomiędzy jej stronami, to podlegają one zakwalifikowaniu jako nienależne i zwrotowi stosownie do przepisów o zwrocie nienależnego świadczenia (art. 410 k.c.). Rozliczenia te mają nastąpić pomiędzy stronami czynności i w związku z dochodzeniem tych roszczeń mogłoby dojść do podniesienia zarzutu wymagającego odwołania się do kryteriów z art. 5 k.c. Nie stanowi nadużycia prawa powołanie się na nieważność czynności, którą to nieważność sąd ma obowiązek dostrzec z urzędu (por. Wyrok SN z 27.10.2022r w sprawie IICSKP 478/22, LEX nr 2521732). Dlatego też w orzecznictwie wskazuje się, że klauzulę z art. 5 k.c. można zastosować wyłącznie wtedy, gdy stosunek prawny stanowiący źródło nadużywanego prawa podmiotowego jest ważny (popr. Wyrok SA w Krakowie dnia 8.09.2022r w sprawie IAGa 105/21, LEX nr 343179500). Przy czym w sytuacji gdy powód dochodzi roszczeń wynikających z nieważnej umowy nie można przyjąć, by takie zachowanie stanowiło nadużycie prawa (por. Wyrok SA w Katowicach z dnia 27.04.2022r w sprawie IAca 395/21 LEX nr 3368474). Ponadto, na naruszenie zasad współżycia społecznego nie może skutecznie powoływać się osoba, która sama te zasady narusza (popr. Wyrok SA w Warszawie z dnia 19.10.2022r w sprawie VAca 799/21, LEX nr 3433737).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd uznał, że żądanie pozwu w zakresie ustalenia nieistnienia między stronami stosunku prawnego w związku z nieważnością umowy pożyczki oraz zwrotu kwot bezpodstawnie otrzymanych na podstawie nieważnej umowy nie godzi w podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania pożyczkobiorców. Należy bowiem podkreślić, że nieważność czynności sąd ma obowiązek dostrzec z urzędu, zaś klauzulę z art. 5 k.c. można zastosować wyłącznie wtedy, gdy stosunek prawny stanowiący źródło nadużywanego prawa podmiotowego jest ważny. Ponadto bank, który wprowadzając do umowy zakazane, niekorzystne dla konsumentów postanowienia abuzywne, działał nielojalnie, z naruszeniem zasad współżycia społecznego nie może sam skutecznie powołać się na naruszenie przez pożyczkobiorców zasad współżycia społecznego przy dochodzeniu przez nich praw wynikających z zastosowania we wzorcu umowy klauzul abuzywnych. Uwzględnienie tego rodzaju zarzutu całkowicie niweczyłoby cel Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE. L Nr 95, str. 29) polegający na zniechęcaniu przedsiębiorców do stosowania w umowach z konsumentami klauzul abuzywnych poprzez wykreowanie negatywnych dla przedsiębiorców skutków finansowych z tytułu niezwiązania stron postanowieniami które dla konsumentów są krzywdzące.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 3 sentencji na podstawie art. 100 k.p.c. zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Pozwany przegrał sprawę w całości. Sąd uznał zatem, że obciąża go obowiązek zwrotu całości kosztów procesu poniesionych przez powodów. Sąd zasądził na rzecz J. K. (1) i J. K. (2) (łącznie - zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie, obliczone od roszczenia o zapłatę) kwotę 6.434 zł na którą to sumę złożyły się: uiszczona opłata od pozwu, opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda w osobie adwokata w wysokości 5.400 złotych. Wynagrodzenie zostało ono ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokacie, w brzmieniu obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa. Jednocześnie nakład pracy i stopień skomplikowania sprawy nie uzasadniał przyznania powodowi zwrotu kosztów zastępstwa prawnego powyżej stawki minimalnej określonej powołanym rozporządzeniem. Ponadto stosownie do art. 98 § 1 1 k.p.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.