Treść orzeczenia I C 274/25 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

I C 274/25 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Sieradzu z 2025-10-10

Sygnatura akt I C 274/25

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2025 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

Protokolant: Iwona Bartel

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2025 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa M. D. i K. D. (1)

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K.

o zapłatę

1. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. łącznie na rzecz powodów M. D. i K. D. (1) kwotę 69.156,26 (sześćdziesiąt dziewięć tysięcy sto pięćdziesiąt sześć złotych dwadzieścia sześć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 stycznia 2025 r. do dnia zapłaty,

2. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. łącznie na rzecz powodów M. D. i K. D. (1) ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 80.000,00 (osiemdziesiąt tysięcy) złotych za okres od dnia 8 stycznia 2025 r. do dnia 28 lipca 2025 r.,

3. w pozostałym zakresie powództwo oddala,

4. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. na rzecz powódki M. D. kwotę 238,56 (dwieście trzydzieści osiem złotych pięćdziesiąt sześć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu,

5. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. na rzecz powoda K. D. (1) kwotę 238,56 (dwieście trzydzieści osiem złotych pięćdziesiąt sześć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 274/25

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19 lutego 2025 r. wniesionym do Sądu Okręgowego w Sieradzu powodowie M. D. i K. D. (2) wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. łącznie na ich rzecz kwoty 149.156,26 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 stycznia 2025 r. do dnia zapłaty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z nieważnością zawartej przez strony umowy pożyczki nr (...) z dnia 11 września 2008 r. i zapłatą świadczeń nienależnych od dnia zawarcia umowy do dnia 25 września 2015 r. Wnosili też oni o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w trzykrotnej wysokości według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

(pozew- k.3-20)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podnosił on zarzut przedawnienia roszczenia powodów.

(odpowiedź na pozew- k.44-73)

W piśmie procesowym z dnia 6 sierpnia 2025 r. pozwany podniósł ewentualny to jest na wypadek uznania przez Sąd nieważności umowy zarzut potrącenia wierzytelności pozwanego o zapłatę kwoty 80.640,00 zł stanowiącej kapitał kredytu udzielonego powodom z wierzytelnością powodów dochodzoną w niniejszej sprawie.

(pismo procesowe pozwanego- k.177-180)

Na rozprawie w dniu 3 października 2025 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa i podtrzymywał zgłoszony zarzut potrącenia.

(protokół rozprawy z dnia 3 października 2025 r. na płycie CD 00:04:07 – 00:36:59- koperta k.209)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W 2008 r. będący małżonkami pozostającymi w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej powodowie M. D. i K. D. (1) potrzebowali środków finansowych na remont domu. Potrzebna im była na ten cel kwota około 80.000,00 zł i by ją uzyskać postanowili oni zaciągnąć pożyczkę. Nie sprawdzali oni oferty pożyczkowej innych banków i od razu udali się po pożyczkę do pozwanego banku. Pracownik banku nie przedstawiał powodom oferty zawarcia umowy pożyczki złotówkowej i od razu zaproponował im zawarcie umowy pożyczki indeksowanej kursem franka szwajcarskiego i poinformował ich, że taka pożyczka jest korzystniejsza niż pożyczka złotówkowa, gdyż ma niższe raty spłaty a ponadto do zawarcia umowy pożyczki złotówkowej powodowie mogą nie mieć zdolności pożyczkowej. Od razu przedstawił im też ofertę pożyczki denominowanej kursem franka szwajcarskiego. Informował on też powodów, że waluta ta jest stabilna a jej kursy mogą się minimalnie wahać w górę czy w dół. Nie była im przez niego przedstawiona informacja historyczna wskazująca, jak w poprzednich latach kształtował się kurs tej waluty. Nie przedstawiono im również symulacji jak zmieni się ich zobowiązanie, gdy kurs franka szwajcarskiego wzrośnie. Nie byli też oni informowani w jaki sposób bank tworzy własne tabele kursowe.

(zeznania powodów: M. D.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 3 października 2025 r. 00:31:33 – 00:33:30 w zw. z 00:04:53 – 00:16:18- koperta k.209, K. D. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 3 października 2025 r. 00:33:30 – 00:34:05 w zw. z 00:16:28 – 00:29:44- koperta k.209)

Powodowie w dniu 23 lipca 2008 r. złożyli na druku bankowym wniosek, w którym wnioskowali o przyznanie im pożyczki hipotecznej w kwocie 80.000,00 zł indeksowanej kursem w CHF na okres 5 lat. Jako prawne zabezpieczenie spłaty pożyczki zaproponowali hipotekę na nieruchomości położonej w S., dla której urządzona jest księga wieczysta KW nr (...). W dacie składania wniosku o pożyczkę powód prowadził działalność gospodarczą w postaci zakładu dziewiarsko – konfekcyjnego a powódka nie prowadziła działalności gospodarczej i współpracowała z prowadzącym działalność gospodarczą powodem. Działalność gospodarczą powód prowadził w innym miejscu niż położona była nieruchomość, na której powodowie zamieszkiwali.

Powodowie składając wniosek o pożyczkę złożyli też przygotowane przez bank i podpisane przez nich oświadczenie, z którego wynikało, że dokonali wyboru oferty pożyczki w złotych indeksowanej do waluty obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z pożyczkami indeksowanymi do waluty obcej oraz, że zostali poinformowani przez pracownika banku o ryzyku i skutkach wynikających ze zmiennej stopy procentowej oraz zmiany kursów i że są w pełni świadomi ich ponoszenia oraz tego, że każda zmiana kursu walutowego oraz stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zaciągniętej przez nich pożyczki oraz wpłynie na wysokość rat kapitałowo – odsetkowych. Ponadto oświadczyli oni, że pracownik banku poinformował ich o kosztach obsługi kredytu w wypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego oraz zmiany stopy procentowej to jest o możliwości wzrostu raty kapitałowo – odsetkowej. Oświadczyli oni też, że wskazane informacje zostały im przedstawione w postaci symulacji wysokości rat kredytu.

(kserokopia oświadczenia-k.93)

Umowę pożyczki powodowie po raz pierwszy zobaczyli bezpośrednio przed jej podpisaniem. Gdy powodowie przybyli do banku w celu zwarcia umowy, była już ona przygotowana do podpisu. Powodowie czytali umowę przed podpisaniem i wydawało im się, że ją rozumieją.

W dniu 11 września 2008 r. powodowie zawarli z pozwanym umowę pożyczki hipotecznej w złotych indeksowanej kursem CHF nr (...). Zgodnie z § 1 ust. 1 tej umowy bank udzielił im pożyczki w złotych indeksowanej kursem CHF w wysokości 80.640,00 zł z czego kwota 640,00 zł miała pokryć prowizję należną bankowi a pożyczkobiorcy zaciągnęli pożyczkę i zobowiązali się do do jej wykorzystania zgodnie z warunkami niniejszej umowy. Równowartość kwoty pożyczki w walucie CHF miała zostać określona na podstawie gotówkowego kursu kupna CHF banku z dnia wypłaty (uruchomienia) pożyczki (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej banku – tabela A w tym dniu) i zostać podana w harmonogramie spłat. Jak wynikało z § 1 ust. 2 umowy umowa była zawarta na okres od 11 września 2008 r. do 25 października 2015 r. W myśl § 2 ust. 1 i 2 umowy od kwoty udzielonej pożyczki bank pobierał jednorazową bezzwrotną prowizję (opłatę przygotowawczą) w wysokości 0,80 % równowartości kwoty pożyczki to jest 640,00 zł a zapłata prowizji z tytułu udzielonej pożyczki nastąpić miała poprzez potrącenie jej przez bank z kwoty i w dniu uruchomienia pożyczki. Zgodnie z § 2 ust. 3 umowy pożyczka miała zostać uruchomiona jednorazowo po potrąceniu kwoty prowizji bezgotówkowo na wskazany rachunek bankowy. Jak wynikało z § 2 ust. 4 umowy pożyczka miała zostać uruchomiona w złotych a jej równowartość w walucie CHF miała zostać ustalona według kursu kupna określonego w § 1 ust. 1 umowy w dniu uruchomienia pożyczki. Zgodnie z § 2 ust. 5 umowy uruchomienie pożyczki miało nastąpić najpóźniej w ciągu 10 dni kalendarzowych po otrzymaniu przez bank wniosku o uruchomienie pożyczki zgodnie z załącznikiem nr 1 do umowy, przedstawieniu dokumentów potwierdzających złożenie i opłacenie w sądzie wniosku o wpis zabezpieczeń opisanych w § 6 ust. 1 pkt a umowy, przedłożeniu w banku dokumentów potwierdzających złożenie i opłacenie w sądzie wniosku o zmianę nr działki ze (...), zmianę nazwy ulicy z (...)na W., zmianę powierzchni działki z 899 m^{(

2)} na 893 m^{(

2 )}oraz zmianę sposobu użytkowania działki w związku z postawionym budynkiem oraz przedłożeniu w banku dokumentów potwierdzających złożenie w sądzie wniosku o wpis hipoteki na rzecz pozwanego do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, opłacenie tego wniosku oraz podatku od czynności cywilnoprawnych od wpisu hipoteki oraz przedłożeniu innych dokumentów lub spełnieniu innych warunków, o ile umowa wyraźnie to przewiduje.

Zabezpieczeniem spłaty pożyczki w myśl § 6 ust. 1 umowy była hipoteka kaucyjna do kwoty 120.960,00 zł wpisana na pierwszym miejscu na rzecz banku na nieruchomości stanowiącej własność powodów położonej w S. oznaczonej numerem działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Sieradzu prowadzi księgę wieczysta KW nr (...).

(kserokopia umowy- k.25-30)

W myśl § 4 ust. 1 umowy pożyczkobiorcy zobowiązali się do spłaty pożyczki wraz z odsetkami oraz innymi zobowiązaniami wynikającymi z umowy pożyczki a pożyczka, odsetki oraz inne zobowiązania wyrażone w CHF miały być spłacane w złotych jako równowartość raty CHF przeliczonej według gotówkowego kursu sprzedaży CHF banku z dnia wymagalnej spłaty raty (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej banku – tabela A, w tym dniu). Inne zobowiązania wynikające z umowy wyrażone w złotych miały być płatne w złotych. Zmiana kursu walutowego miała mieć wpływ na wysokość rat kapitałowo – odsetkowych oraz na wartość pożyczki. W przypadku zwiększenia kursu walutowego, raty kapitałowo – odsetkowe miały ulec zwiększeniu natomiast w przypadku obniżenia kursu walutowego raty kapitałowo – odsetkowe miały ulec zmniejszeniu. Wartość pożyczki miała wzrosnąć w przypadku wzrostu kursu walutowego lub zmaleć w przypadku spadku kursu walutowego. Zgodnie z § 4 ust. 5 umowy pożyczka wraz z odsetkami spłacana miała być w 84 ratach kapitałowo – odsetkowych licząc od terminu spłaty pierwszej raty kapitałowo – odsetkowej. W myśl § 4 ust. 7 umowy pożyczka miała być spłacana poprzez wpłaty dokonywane przelewem lub gotówką na rachunek banku wskazany w umowie.

(kserokopia umowy- k.25-30)

W wykonaniu umowy pozwany po potrąceniu prowizji wypłacił powodom w dniu 16 września 2008 r. kwotę 80.000,00 zł.

W dniu 3 listopada 2008 r. powodowie zawarli aneks nr (...) do umowy pożyczki, na mocy którego zmienili § 4 pkt 7 umowy.

(kserokopia aneksu- k.98)

Powodowie na poczet spłaty pożyczki wpłacili pozwanemu kwotę 149.156,26 zł. Pożyczka została spłacona w całości.

Powodowie w 2024 r. przesłali swoją umowę prawnikowi do analizy pod kątem zawierania przez nią postanowień niedozwolonych i dowiedzieli się wówczas, że są w niej zawarte takie postanowienia.

W piśmie z dnia 18 grudnia 2024 r. pełnomocnik powodów skierował do pozwanego wezwanie do zapłaty, w którym wezwał go do zapłaty na rzecz powodów kwoty 149.156,26 zł tytułem świadczeń nienależnych spełnionych przez nich w związku z wykonaniem umowy pożyczki w terminie 7 dni od odebrania wezwania. Wezwanie to pozwany otrzymał w dniu 31 grudnia 2025 r. i w piśmie z dnia 9 stycznia 2025 r. odmówił zapłaty żądanej kwoty.

(kserokopia wezwania do zapłaty- k.33-34, kserokopia pełnomocnictwa- k.34v, wydruk śledzenia przesyłki- k.35, kserokopia pisma pozwanego- k.36-38)

Pismem z dnia 16 lipca 2025 r. pełnomocnik pozwanego wezwał powodów do zapłaty na rzecz pozwanego w terminie 7 dni od doręczenia wezwania kwoty 80.640,00 zł tytułem zwrotu kapitału pożyczki wypłaconej na podstawie umowę pożyczki hipotecznej w złotych indeksowanej kursem CHF nr (...). Pismo zawierające wezwania do zapłaty doręczone zostały powodom w dniu 22 lipca 2025 r.

(kserokopia wezwania do zapłaty- k.182, kserokopia pełnomocnictwa- k.183, kserokopie dowodów nadań pism- k.188-189, wydruki śledzenia przesyłek- k.196-199)

Pismem z dnia 24 lipca 2025 r. pełnomocnik pozwanego upoważniony do składania w jego imieniu oświadczeń materialnoprawnych złożył powodom oświadczenie o potrąceniu wierzytelności pozwanego w wysokości 80.640,00 zł o zapłatę kwoty kapitału pożyczki z wzajemną wierzytelnością powodów dochodzoną w przedmiotowej sprawie w kwocie 149.156,26 zł. Oświadczenia te zostały doręczone powodom w dniu 31 lipca 2025 r.

(kserokopia oświadczenia- k.185, kserokopia pełnomocnictwa- k.186, kserokopie dowodów nadań pism- k.190-191, wydruki śledzenia przesyłek- k.192-195)

Powodowie oświadczyli na rozprawie, że mają świadomość, iż w przypadku przesłankowego stwierdzenia nieważności umowy pożyczki pozwany może żądać od nich zwrotu kapitału i wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz, że mając tę świadomość chcą aby Sąd stwierdził nieważność umowy pożyczki.

(bezsporne, zeznania powodów: M. D.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 3 października 2025 r. 00:31:33 – 00:33:30 w zw. z 00:04:53 – 00:16:18- koperta k.209, K. D. (1)- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 3 października 2025 r. 00:33:30 – 00:34:05 w zw. z 00:16:28 – 00:29:44- koperta k.209)

Ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o zeznania powodów oraz w oparciu o powołane wyżej dokumenty, których treści strony nie kwestionowały a pozostałe złożone dokumenty Sąd pominął, jako że nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Przy ustaniu stanu faktycznego Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów na fakty wskazane w odpowiedzi na pozew uznając, iż nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego łącznie na ich rzecz kwoty 149.156,26 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia się pozwanego w związku z nieważnością umowy pożyczki nr (...) z dnia 11 września 2008 r. i pobraniem na jej podstawie świadczeń nienależnych.

Ponieważ powodowie żądali zwrotu uiszczonych przez nich na rzecz pozwanego świadczeń wynikających z umowy pożyczki, dla rozstrzygnięcia o ich żądaniu należało przesłankowo ustalić czy umowa ta była umową ważną.

Zgodnie z art. 720 § 1 kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Pożyczka udzielona powodom była pożyczką indeksowaną, która nie została ustawowo zdefiniowana. W świetle utrwalonego poglądu orzecznictwa i doktryny, nie budzi wątpliwości, iż w czasie zawarcia spornej umowy dopuszczalne było konstruowanie zarówno umów pożyczek indeksowanych (waloryzowanych) do waluty obcej, w których wysokość kwoty pożyczki wyrażonej w złotych jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty obcej w dniu wydania, jak i umów pożyczek denominowanych w walucie obcej, w których wartość kwoty pożyczki jest wyrażona w walucie obcej, ale jest uruchamiana w złotych po przyjętym kursie przeliczeniowym. Zastosowanie bowiem konstrukcji przeliczeń pomiędzy walutą krajową i walutami zagranicznymi w celu ustalenia wysokości świadczeń, do których obowiązany jest pożyczkobiorca w ramach realizacji obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanej pożyczki i zapłaty odsetek nie narusza istoty umowy pożyczki. Nadal zachowana jest zasada, zgodnie z którą pożyczkodawca udostępnia pożyczkobiorcy kapitał pożyczki, pożyczkobiorca go wykorzystuje i zobowiązany jest do zwrotu. Zastosowanie przeliczeń oznacza jedynie modyfikację wysokości świadczeń, do których zobowiązane będą strony, ale nie ingeruje w ogólną konstrukcję umowy. Zabieg taki mieści się w granicach swobody umów (art. 353¹ kc). W przypadku umów pożyczek indeksowanych miała miejsce modyfikacja istniejącej umowy nazwanej – umowy pożyczki, która doprowadziła do wykształcenia się w obrocie pewnego rodzaju tych umów, cechujących się określonymi zasadami ustalania świadczeń stron.

Zgodnie z art. 385¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisu tego wynika zatem, że aby uznać postanowienie umowne za niedozwolone powinny zostać spełnione następujące przesłanki:

- postanowienie nie było indywidualnie uzgodnione (nie było negocjowane),

- postanowienie nie dotyczy sformułowanych jednoznacznie głównych świadczeń stron,

- w wyniku zawarcia w umowie tego postanowienia prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

- doszło tym samym do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Zgodnie z art. 385² kc oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Zgodnie z art. 22¹ kc za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż powódka w chwili zawarcia umowy pożyczki nie prowadziła działalności gospodarczej i zawierała ją jako konsumentka. Bezsporne było też, iż powód prowadził wówczas działalność gospodarczą. Nie oznacza to jednak, iż powód nie mógł w tym czasie zawierać umów w charakterze konsumenta. W ocenie Sądu zawierając umowę pożyczki powód działał właśnie jako konsument. Powód potrzebował pożyczki na remont domu a więc na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Cel na jaki wykorzystana została pożyczka nie był więc związany z działalnością gospodarczą prowadzoną przez powoda. Nie ulega też wątpliwości w kontekście twierdzeń powoda korespondujących z wydrukiem z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, iż działalności gospodarczej nie prowadził w domu remontowanym za pieniądze uzyskane z pożyczki. Skoro zatem i powodowi przysługiwał status konsumenta przy zawarciu umowy pożyczki, umowę można badać pod kątem zawierania przez nią niedozwolonych postanowień umownych.

Sąd nie miał wątpliwości, że pożyczkobiorcy nie mieli wpływu na kształt postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych zawartych w § 1 ust. 1 i § 4 ust. 1 umowy. Od ich decyzji zależało czy zawrzeć umowę, w jakiej wysokości chcieliby zaciągnąć pożyczkę i na jaki okres. Pozwany nie wykazał natomiast, że pożyczkobiorcy indywidualnie uzgodnili wyżej wskazane postanowienia dotyczące klauzuli waloryzacyjnej, w tym sposób ustalenia wysokości kursów waluty po jakich miały być przeliczone pożyczka do wypłaty oraz wysokość rat. W tym miejscu zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 385¹ § 4 kc ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Pojęcie postanowień określających główne świadczenia stron kojarzone jest ze świadczeniami charakteryzującymi daną umowę, określającymi jej istotę, czyli tzw. essentialia negotii, rozumiane jako cechy, według których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności. Ocena powinna być dokonywana w odniesieniu do konkretnej umowy z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności.

Zdaniem Sądu głównego świadczenia stron, w przypadku umowy pożyczki indeksowanej do waluty obcej, dotyczą również klauzule indeksacyjne określające kurs wymiany waluty obcej w jakiej ustalane jest zobowiązanie pożyczkobiorców i przeliczana jest wysokość podlegającej spłacie w PLN raty pożyczki. Decydują one bowiem o wysokości głównych świadczeń pożyczkobiorców oraz o wysokości tzw. spreadu walutowego, stanowiącego de facto element wynagrodzenia banku za udzieloną pożyczkę.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że klauzule indeksacyjne zawarte w § 1 ust. 1 i § 4 ust. 1 umowy dotyczą głównych świadczeń stron umowy. Rozważenia zatem wymagało czy powyższe postanowienia umowne zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co zgodnie z art. 385¹ § 1 kc wykluczałoby ich kontrolę pod kątem nieuczciwego charakteru w obrocie z konsumentami.

W ocenie Sądu zapisy § 1 ust. 1 umowy stanowiące, że „bank udziela pożyczkobiorcom na ich wniosek pożyczki w złotych indeksowanej kursem CHF w wysokości 80.640,00 zł. Równowartość wskazanej kwoty w walucie CHF zostanie określona na podstawie gotówkowego kursu kupna CHF banku z dnia wypłaty (uruchomienia) pożyczki (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej banku – tabela A w tym dniu) i zostanie podana w harmonogramie spłat. Pożyczkobiorcy zaciągają pożyczkę i zobowiązują się do jej wykorzystania zgodnie z warunkami niniejszej umowy” są postanowieniami, które naruszają wymóg przejrzystości materialnej umowy co do wyrażonej w walucie CHF wartości udzielonej pożyczki. Na podstawie tych postanowień umowy nie można bowiem określić kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości udzielonej pożyczki w walucie obcej jako walucie rozliczeniowej. Ustalenie tej kwoty zależało bowiem od dwóch niewiadomych – kursu wymiany waluty i momentu jego ustalenia. Kurs wymiany waluty ma bowiem określać tabela kursowa banku, będąca aktem wewnętrznym, jednostronnym przedsiębiorcy, nieweryfikowalnym jeżeli chodzi o zasady ustalania wysokości kursu CHF. Zgodnie przy tym z § 2 ust. 4 umowy równowartość pożyczki w walucie CHF miała zostać ustalona według kursu kupna określonego w § 1 ust. 1 umowy w dniu uruchomienia pożyczki. W oparciu o takie zapisy umowy nie sposób jest uznać, że całkowity koszt zaciąganego przez powodów jako konsumentów zobowiązania został określony w sposób jednoznaczny.

Także zapis § 4 ust. 1 umowy stanowiący, że „pożyczkobiorcy zobowiązują się do spłaty pożyczki wraz z odsetkami oraz innymi zobowiązaniami wynikającymi z umowy pożyczki. Pożyczka, odsetki oraz inne zobowiązania wyrażone w CHF będą spłacane w złotych jako równowartość raty CHF przeliczonej według gotówkowego kursu sprzedaży CHF banku z dnia wymagalnej spłaty raty (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej banku – tabela A, w tym dniu)” jest postanowieniem, które narusza wymóg przejrzystości materialnej umowy. W tym przypadku nie sposób jest określić wysokości świadczeń powodów, gdyż zostały one uzależnione od pozostających poza umową tabel kursowych ustalanych przez pożyczkodawcę w oparciu o niewyjaśnione kryteria.

To te właśnie zapisy nie określają w sposób prosty i zrozumiały głównych świadczeń stron umowy.

Reasumując stwierdzić należy, że analiza powyższych zapisów umowy nie pozwala przyjąć, iż zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem jak wymaga tego art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG lub, że zgodnie z art. 385¹ § 1 kc zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie sposób jest przyjąć, aby w oparciu o nie przeciętny konsument mógł ustalić lub zweryfikować wysokość swojego zobowiązania, w tym obciążającej go raty spłaty pożyczki czyli aby miał pełną świadomość i pełne rozeznanie co do wysokości obciążających go świadczeń. Tym samym zakwestionowane klauzule mogły podlegać kontroli w ramach systemu ochrony konsumentów przed stosowaniem nieuczciwych warunków umowy przez przedsiębiorców.

Niejednoznaczność postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych pozwalała badać czy postanowienia te nie były abuzywne. Należało zatem ustalić czy wskazane postanowienia umowne, kształtowały prawa i obowiązki pożyczkobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy.

Dobre obyczaje to reguły postępowania niesprzeczne z etyką i moralnością. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są: niedoinformowanie drugiej strony umowy, spowodowanie jej dezorientacji, wywołanie u klienta błędnego przekonania, wykorzystanie niewiedzy klienta lub jego naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego niezgodnie z zasadą równorzędności stron. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania.

Rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce wówczas, gdy umowa przewiduje nieusprawiedliwione dysproporcje, na niekorzyść konsumenta, w rozłożeniu umownych praw i obowiązków. Chodzi o zawarcie w umowie postanowień, które szczególnie mocno godzą w interesy majątkowe konsumenta.

W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy klauzul zawartych w § 1 ust. 1, § 2 ust. 4 i § 4 ust. 1 umowy jest działaniem wbrew dobrym obyczajom. Na podstawie powyższych postanowień pożyczkodawca przyznał bowiem sobie prawo do przeliczenia zobowiązania powodów po kursie określonym w tabeli kursowej i do jednostronnego regulowania wysokości rat pożyczki waloryzowanej walutą CHF poprzez wyznaczenie w tabelach kursowych kursu sprzedaży CHF oraz wartości spreadu walutowego. Przedmiotowe postanowienia dawały pożyczkodawcy uprawnienie do określenia wysokości kursu sprzedaży i kupna CHF bez jakichkolwiek wytycznych, ram czy ograniczeń. Pozwany miał więc dowolność w kształtowaniu wysokości zobowiązania powodów, których pożyczka indeksowana była kursem CHF. Postanowienia dotyczące waloryzacji są niedozwolone również z uwagi na to, że ustalają inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń kwoty udzielonej pożyczki ze złotówek na franka szwajcarskiego i inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń przy ustalaniu wysokości wymaganej spłaty z franka szwajcarskiego na złotówki.

Takie ukształtowanie klauzuli waloryzacyjnej, zgodnie z którym bank może w sposób dowolny i niepoddający się weryfikacji ustalać kursy waluty, stanowiące narzędzie indeksacji, a tym samym wpływać na wysokość własnych korzyści i generować dodatkowe i nieprzewidziane umową koszty dla pożyczkobiorcy, rażąco narusza zasadę równowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta i dobre obyczaje (porównaj wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., VI ACa 420/11).

Klauzulą abuzywną jest postanowienie umowne zezwalające stronie (bankowi) na dowolne kształtowanie wysokości świadczenia drugiej strony. Takie postanowienie nie przestaje być niedozwolone tylko dlatego, że zostało wykorzystane ze stosunkowo niewielkim pokrzywdzeniem kontrahenta. Niedozwolony charakter klauzuli i konieczność jej wyeliminowania z umowy wynika bowiem z nieakceptowalnego oddania jednej ze stron uprawnienia do określenia wysokości świadczenia drugiej strony, niezależnie od tego czy strona zastrzegająca korzystne dla siebie świadczenie wykorzystała swą uprzywilejowaną pozycję tylko w umiarkowanym stopniu. W świetle bowiem art. 385¹ kc kontroli podlega treść umowy, a nie sposób jej wykonania czy też sposób ewentualnego wykorzystania badanego postanowienia umownego przez przedsiębiorcę, na którego korzyść postanowienie to zostało zastrzeżone. Postanowienie umowne skutkujące rażącą dysproporcją uprawnień i obowiązków kontraktowych na niekorzyść konsumenta jest abuzywne od chwili zawarcia umowy, bez względu na to czy i jak przedsiębiorca skorzysta z przewidzianych w nim uprawnień. Ocena zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami dokonywana jest na dzień zawarcia umowy. Oznacza to, że kontroli podlega samo uprawnienie do stosowania danej klauzuli a nie sposób jego wykorzystania. Z tej przyczyny wysokość kursów CHF, jakie bank przyjmował do przeliczenia salda pożyczki do wypłaty i ustalenia wysokości rat pożyczki, nie miała znaczenia dla oceny abuzywnego charakteru postanowień umowy.

Zapisy zawarte w § 1 ust. 1, § 2 ust. 4 i § 4 ust. 1 umowy, w ocenie Sądu, nie tylko kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ale też rażąco naruszają ich interesy. W ocenie Sądu powodowie po analizie wskazanych postanowień umowy nie mogli uzyskać wiedzy o wysokości ich zobowiązania w walucie CHF, która to wysokość miała się przekładać na wysokość rat pożyczki, jakie zobowiązani byli spłacać. Ponadto zapisy umowy dają pożyczkodawcy prawo do pobierania tzw. spreadu walutowego pomimo braku ku temu ekonomicznego uzasadnienia, a nadto spread ten, rzutujący na wysokość zobowiązania powodów, jest ustalany przez pożyczkodawcę w sposób jednostronny, a zatem dowolny.

W przypadku pożyczek udzielanych, wypłacanych i spłacanych w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanych kursem waluty obcej nie dochodzi do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem pożyczek, a jedynie do obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości pożyczek udzielonych w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Pożyczkodawca nie ponosi zatem żadnych kosztów zakupu waluty w celu wypłaty konkretnej pożyczki udzielanej w złotych, ani kosztów jej sprzedaży na rzecz pożyczkobiorców i nie powinien oczekiwać ich zwrotu oraz dodatkowego wynagrodzenia (zysku) z tytułu takich czynności. W tym przypadku koszty i wynagrodzenie pożyczkobiorcy powinny zawierać się w ramach odsetek i ujętej w nich marży. Celem indeksacji powinno być zachowanie na przestrzeni ustalonego, długiego okresu na jaki udzielane są pożyczki, jednolitej wartości wzajemnych świadczeń stron. Stwierdzić tym samym należy, że wynikający z umowy obowiązek powodów ponoszenia kosztów spreadu walutowego stanowi nieuczciwą praktykę banku, mającą zagwarantować mu dodatkowe oprócz charakterystycznego dla umowy pożyczki oprocentowania, wynagrodzenie.

Jednocześnie sposób, w jaki pożyczkodawca zastrzegł sobie ten dodatkowy zysk mijał się z zasadą transparentności i przejrzystości umowy. W postanowieniach umownych nie zostały bowiem sprecyzowane w jakikolwiek sposób kryteria ustalania przez pożyczkodawcę kursu kupna i kursu sprzedaży CHF. Dla oceny abuzywności postanowienia, będącego współźródłem spreadu walutowego, istotne jest zaś to, czy przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o istnieniu różnicy, ogólnie obserwowanej na rynku papierów wartościowych, między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne, jakie niosło dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat pożyczki, którymi zostanie ostatecznie obciążony. Dla przeciętnego bowiem konsumenta, a więc konsumenta dobrze poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i ostrożnego istotna jest nie tylko świadomość zastosowania różnych kursów walut przy wypłacie i spłacie pożyczki oraz ich zmienności, ale także orientacja co do skali wynikającego stąd, dodatkowego obciążenia finansowego.

Z treści umowy wynika, że bank udzielając pożyczki w złotówkach ryzykował stratę jedynie kwoty, która została wypłacona powodom, co mogło nastąpić w przypadku znacznego spadku wartości waluty wskazanej jako waluta indeksacji. Natomiast w przypadku powodów ich zobowiązanie mogło osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość już na początkowym etapie (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji). Do tego mogło dojść również w czasie wykonywania zobowiązania po kilku lub kilkunastu latach. Ponadto umowa nie przewidywała instrumentów, które pozwoliłoby powodom na zmianę sposobu wykonywania umowy po wystąpieniu niekorzystnego dla nich wzrostu kursu walut.

Z tych też względów wskazane powyżej uregulowania umowy należy uznać za niedozwolone, gdyż mogły doprowadzić i ostatecznie doprowadziły, gdy porównamy wysokość udzielonej pożyczki i wysokość spłaconej pożyczki, do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli do nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między stronami. Ponadto naruszyły one dobre obyczaje, ponieważ doszło do wykorzystania przewagi kontraktowej banku, który dokonując wcześniej fachowej oceny ryzyka kursowego zabezpieczył swoje interesy, a nie interesy powodów.

W tym miejscu należy wskazać, że bank nie wykonał także swoich obowiązków w zakresie poinformowania powodów o ryzyku kursowym. Choć powodowie podpisali oświadczenia, że zostali poinformowani o ryzyku i skutkach wynikających ze zmiennej stopy procentowej oraz zmiany kursów walutowych to nie da się na ich podstawie stwierdzić, jakie konkretnie informacje zostały im udzielone w związku z tymi ryzykami. Tymczasem wprowadzenie do umowy pożyczki zawieranej na wiele lat mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowaną pożyczką, tak by powodowie mieli pełną wiedzę co do konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Przedkontraktowy obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zatem zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający powodom, że zaciągnięcie takiej pożyczki jest bardzo ryzykowne a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynikało, by taki obowiązek informacyjny został przez bank wykonany w sposób ponadstandardowy, dający powodom pełne rozeznanie w tym zakresie. Ponadto, rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z tego rodzaju pożyczkami okazało się całkowicie nietrafione.

Dysproporcja praw i obowiązków stron na niekorzyść powodów jako słabszej strony stosunku zobowiązaniowego jest nieusprawiedliwiona a brak równowagi kontraktowej występuje w stopniu, który rażąco narusza interes majątkowy konsumentów, zobowiązując ich do spłaty zaciągniętej pożyczki w wysokości arbitralnie ustalonej przez bank. Jednostronna swoboda kształtowania przez bank sytuacji finansowej powodów uniemożliwiała przy tym sprawdzenie zasadności i prawidłowości decyzji banku, co również narusza prawo powodów do uzyskania pełnej i rzetelnej informacji o czynnikach kształtujących ich obowiązki. Naruszony jest zatem również ich interes pozamajątkowy w postaci niepewności co do okoliczności wpływających na wysokość ich zobowiązania.

To, że powodowie dokonali wyboru pożyczki indeksowanej do waluty CHF, nie oznacza bowiem, że wyrazili zgodę na regulowanie w ramach umowy pożyczki swoich praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami czy też, że wyrazili zgodę na rażące naruszenie ich interesów.

Wobec niejednoznacznych postanowień umowy określających główne świadczenia stron nie sposób jest również przyjąć, że powodowie zawarli umowę pożyczki pozostając w pełni świadomymi co do wynikających z niej obciążeń a tym samym, że byli w pełni rozeznani co do ryzyka jakie na siebie przyjmują. Udzielenia powodom przed zawarciem umowy wyczerpujących informacji w zakresie ryzyka kursowego nie udowodnił również pozwany, do czego zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodowego określoną w art. 6 kc był obowiązany. Brak jest też dowodu na to, by powodowie zostali pouczeni o zasadach konstruowania przez bank tabel kursowych stanowiących podstawę określenia kursu waluty na potrzeby ustalenia wysokości ich zobowiązania i wysokości rat pożyczki oraz aby zostali poinformowani o tym jakie będą konsekwencje wysokiego (tj. wykraczającego poza normalne, typowe wahania) wzrostu wartości waluty do jakiej pożyczka jest indeksowana, którego to wzrostu, z uwagi na długi okres na jaki została zaciągnięta pożyczka, nie można przecież było wykluczyć.

Powyższe prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw aby przyjąć, iż w chwili zawierania umowy pożyczki powodowie mogli mieć pełne rozeznanie co do tego jak duże jest ryzyko zmiany kursu waluty na przyszłość na przestrzeni wielu lat obowiązywania umowy pożyczki i jakie to będzie miało dla nich skutki ekonomiczne.

Przechodząc do oceny skutków uznania postanowień zawartych w umowie za niedozwolone postanowienia umowne, należy mieć na uwadze, że co do zasady uznanie postanowień umowy za niedozwolone nie powinno powodować upadku całej umowy, gdyż jak stanowi art. 385¹ § 2 kc jeżeli postanowienia umowy nie wiążą konsumenta zgodnie z § 1 tego artykułu, strony są umową związane w pozostałym zakresie.

Utrzymanie w mocy umowy pożyczki indeksowanej do waluty obcej nie będzie możliwe zwłaszcza wówczas gdy uznanie zawartych w niej postanowień za klauzule abuzywne doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnicy kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowej pożyczki do waluty obcej. Skoro zaś klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy pożyczki, to obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy wydaje się w tych okolicznościach niepewna.

W ocenie Sądu utrzymanie w mocy łączącej strony umowy pożyczki indeksowanej do waluty CHF bez uznanych za niedozwolone postanowień regulujących mechanizm indeksacji jest niemożliwe, gdyż prowadziłoby do zmiany charakteru prawnego tego stosunku obligacyjnego. Wyeliminowane zostałoby bowiem pośrednio z tej umowy ryzyko kursowe związane z indeksacją przedmiotu pożyczki do waluty obcej to jest CHF, determinujące zastosowanie w dalszym ciągu obowiązującego postanowienia o oprocentowaniu pożyczki określanego według stopy międzybankowej tej waluty tj. LIBOR. Pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających przecież główne świadczenia stron umowy, zdaniem Sądu, stanowiłoby naruszenie art. 353¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy pożyczki indeksowanej kursem waluty obcej. O zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji jest przekształcenie pożyczki złotowej indeksowanej do waluty obcej w zwykłą (tzn. nieindeksowaną) pożyczkę złotową, oprocentowaną według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umów pożyczki indeksowanej do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

Wyeliminowanie z umowy zapisów regulujących mechanizm indeksacji nie pozwala na utrzymanie w mocy tak ukształtowanego stosunku prawnego jako sprzecznego z naturą (charakterem prawnym) zobowiązania, które strony chciały wykreować. Umowę w tak okrojonym kształcie uznać należy za nieważną. Nie można bowiem zastąpić zawartych w niej niedozwolonych postanowień przepisami o charakterze dyspozytywnym.

Mając na uwadze powyższe Sąd przesłankowo stwierdził, iż umowa pożyczki hipotecznej w złotych indeksowanej kursem CHF nr (...) zawarta w dniu 11 września 2008 r. pomiędzy powodami a pozwanym była nieważna. Powodowie powołując się bowiem na jej nieważność żądali zasądzenia na ich rzecz od pozwanego kwoty 149.156,26 zł z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z tą nieważnością umowy. Zasądzenia tej kwoty domagali się oni tytułem zwrotu spłaconych przez nich rat pożyczki.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, to jest takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 kc).

Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy pożyczki w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony tej umowy świadczenia nie miały oparcia w łączącej je umowie. Na postawie umowy pożyczki powodowie świadczyli pozwanemu kwotę 149.156,26 zł.

W piśmie procesowym z dnia 6 sierpnia 2025 r. pełnomocnik pozwanego podniósł zarzut potrącenia wierzytelności powodów dochodzonej w tej sprawie z wzajemną wierzytelnością pozwanego o zwrot kwoty udzielonej powodom pożyczki w kwocie 80.640,00 zł.

Jak wynika z art. 203¹§ 1 pkt 1 kpc podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność ta jest niesporna, stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, zatwierdzoną przez sąd ugodą zawartą przed mediatorem, lub uprawdopodobniona dokumentem potwierdzającym jej uznanie przez powoda. Zgodnie natomiast z art. 203¹§ 2 kpc pozwany może podnieść zarzut potrącenia nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna.

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż zarzut potrącenia złożony przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 6 sierpnia 2025 r. dotyczy wierzytelności pozwanego wynikającej z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność powodów dochodzona w tej sprawie. Należało zatem ustalić czy wierzytelność zgłoszona do potrącenia pozwanemu przysługuje.

Ponieważ umowa pożyczki, na podstawie której pozwany wypłacił powodom pożyczkę, uznana została za nieważną, nie ulega wątpliwości, iż pozwanemu przysługuje wobec powodów wierzytelność z tytułu ich bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie wypłaconej powodom kwoty. Zauważyć przy tym należy, iż choć kwota pożyczki ustalona została w umowie na 80.640,00 zł, to jednak faktycznie powodom nie została wypłacona ta kwota, gdyż pozwany potrącił z niej prowizję w kwocie 640,00 zł, co wynika wprost z treści umowy. Pozwanemu przysługuje zatem wobec powodów wierzytelność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia powodów w kwocie 80.000,00 zł, bo taką kwotę na podstawie umowy pożyczki pozwany wypłacił powodom.

W następnej kolejności należało ustalić czy wierzytelność pozwanego w wysokości 80.000,00 zł była wymagalna. Pozwany wykazał w przedmiotowej sprawie, że jego pełnomocnik wezwał powodów do zwrotu kapitału pożyczki w kwocie 80.000,00 zł w terminie 7 dni w pismach, które zostały doręczone powodom w dniu 22 lipca 2025 r. Zatem wierzytelność pozwanego o zwrot kapitału pożyczki stała się wymagalna w dniu 29 lipca 2025 r.

Kolejno zatem należało ustalić czy oświadczenie o potrąceniu przysługującej pozwanemu wobec powodów wierzytelności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia powodów złożone przez pozwanego było skuteczne materialnie. Oświadczenie o potrąceniu stanowi bowiem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia.

W myśl art. 498 § 1 kc gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Zgodnie z art. 498 § 2 kc wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Jak wynika zaś z art. 499 kc potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Pozwany złożył powodom oświadczenie o potrąceniu jego wierzytelności w kwocie 80.000,00 zł z wierzytelnością powodów dochodzoną w przedmiotowej sprawie w piśmie z dnia 24 lipca 2025 r. sporządzonym przez pełnomocnika, który był przez niego upoważniony do złożenia oświadczenia materialnoprawnego o potrąceniu wierzytelności przysługującej pozwanemu wobec powodów. Oświadczenie to zostało doręczone powodom w dniu 31 lipca 2025 r. a w tym czasie wierzytelność pozwanego wobec powodów była już wymagalna. Oświadczenie materialnoprawne o potrąceniu było zatem skuteczne.

Należało zatem zbadać, czy procesowy zarzut potrącenia oparty o materialnoprawne oświadczenie o potrąceniu został złożony w terminie wynikającym z art. 203¹§ 1 pkt 1 kpc. Wierzytelność pozwanego przedstawiona do potrącenia stała się wymagalna w dniu 29 lipca 2025 r. Zatem pozwany mógł skutecznie podnieść procesowy zarzut potrącenia do dnia 12 sierpnia 2025 r. Złożony przez niego procesowy zarzut potrącenia w piśmie procesowym z dnia 6 sierpnia 2025 r. był zatem skuteczny a zatem należało go uwzględnić.

Mając zatem na uwadze powyższe Sąd w związku przesłankowym uznaniem za nieważną umowy pożyczki nr (...) z dnia 11 września 2008 r. i skutecznym złożeniem przez pozwanego zarzutu potrącenia kwoty 80.000,00 zł zasądził od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwotę 69.156,26 zł.

Zwrot świadczenia nienależnego powinien nastąpić po wezwaniu dłużnika, gdyż zgodnie z art. 455 kc jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Powodowie wezwali pozwanego do zwrotu wpłaconych na poczet umowy kwot w terminie 7 dni od doręczenia mu wezwania do zapłaty, które pozwany otrzymał w dniu 31 grudnia 2024 r. a wiec roszczenie powodów stało się wymagalne w dniu 7 stycznia 2025 r. Na postawie art. 481 kc w zw. z art. 359 § 1 i 2 kc Sąd zasądził zatem od pozwanego łącznie na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej kwoty 69.156,26 zł od dnia 8 stycznia 2025 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od tej kwoty oddalił jako niezasadne.

Ponieważ wierzytelność pozwanego przedstawiona do potrącenia z wierzytelnością powodów dochodzoną w tej sprawie stała się wymagalna później Sąd zasądził też od pozwanego łącznie na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 80.000,00 zł od dnia 8 stycznia 2025 r. do dnia 28 lipca 2025 r.

W pozostałym zakresie natomiast w związku z uwzględnieniem zarzutu potrącenia Sąd oddalił powództwo jako niezasadne.

Jednocześnie Sąd stwierdził, iż, wbrew twierdzeniom pozwanego, roszczenie powodów nie było przedawnione w żadnej części. Po wydaniu wyroku TSUE z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie C-776/19 bezspornym stało się, że termin przedawnienia roszczeń wynikających z pożyczek frankowych nie może zacząć biec, dopóki pożyczkobiorca nie dowie się o wadliwości swojej umowy. W przedmiotowej sprawie należy zakładać, iż powodowie dowiedzieli się o wadliwości umowy w dniu 14 października 2024 r., kiedy udzielili pełnomocnictwa do reprezentowania ich w tej sprawie.

Powodowie dochodzili pozwem zasądzenia kwoty 149.156,26 zł. Sąd zasądził na ich rzecz kwotę 69.156,26 zł. Powodowie zatem wygrali sprawę w 46,36 % i stąd powinni oni ponieść 53,64 % kosztów procesu. Zgodnie z art. 100 kpc w takiej też proporcji Sąd rozdzielił koszty procesu.

Na poniesione przez każdego z powodów koszty procesu złożyły się 1/2 opłaty od pozwu w kwocie 1.000,00 zł, 1/2 wynagrodzenia pełnomocnika powodów w kwocie 5.400,00 zł ustalonego stosownie do treści § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.) i 1/2 opłaty skarbowej od pełnomocnictw w kwocie 34,00 zł. Każdy z powodów poniósł zatem koszty procesu w wysokości 3.217,00 zł. Sąd uznał jednocześnie, iż nakład pracy pełnomocnika powodów sprowadzający się do sporządzenia pozwu i udziału w jednej rozprawie nie uzasadniał przyznania mu wynagrodzenia w wyższej niż stawka minimalna kwocie.

Na poniesione przez pozwanego koszty procesu złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w kwocie 5.400,00 zł ustalonego stosownie do treści § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. Łącznie więc w sprawie każdego z powodów poniósł on koszty w wysokości 2.708,50 zł.

Koszty w sprawie każdego z powodów wyniosły zatem 5.925,50 zł. Każdy z powodów winien ponieść 53,64 % tych kosztów a więc kwotę 3.178,44 zł. Ponieważ każdy z powodów poniósł wyższe koszty Sąd zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty po 238,56 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu.

Dodano: 20 listopada 2025, Opublikował(a): Iwona Bartel
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Sieradzu
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Dagmara Kos
Data wytworzenia informacji: 10 października 2025