Treść orzeczenia I C 293/23 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

I C 293/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Sieradzu z 2024-04-26

Sygnatura akt I C 293/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

Protokolant: Justyna Łużyńska

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2024 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa M. W. i S. P.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o zapłatę ewentualnie o zapłatę ewentualnie o ustalenie ewentualnie o ustalenie

1. odmawia odrzucenia pozwu,

2. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki M. W. kwotę 86.994,99 zł (osiemdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt cztery złote dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

3. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki M. W. kwotę 65.253,30 CHF (sześćdziesiąt pięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt trzy franki szwajcarskie trzydzieści centymów) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od kwoty 39.878,99 CHF (trzydzieści dziewięć tysięcy osiemset siedemdziesiąt osiem franków szwajcarskich dziewięćdziesiąt dziewięć centymów) od dnia 15 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 25.374,31 CHF (dwadzieścia pięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt cztery franki szwajcarskie trzydzieści jeden centymów) od dnia 20 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty,

4. ustala, że nie istnieje pomiędzy stronami stosunek prawny wynikający z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawartej w dniu 22 stycznia 2008 r. pomiędzy M. W. (wcześniej W. – P.) i S. P. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W.,

5. w pozostałym zakresie powództwo oddala,

6. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki M. W. kwotę 11.317,00 (jedenaście tysięcy trzysta siedemnaście) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 10.800,00 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

7. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powoda S. P. kwotę 11.317,00 (jedenaście tysięcy trzysta siedemnaście) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 10.800,00 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 293/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 9 czerwca 2023 r. skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. powodowie M. W. i S. P. wnosili o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 86.994,99 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 lutego 2022 r. do dnia zapłaty i kwoty 65.253,30 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 39.878,99 CHF od dnia 15 lutego 2022 r. do dnia zapłaty i od kwoty 25.374,31 CHF od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu rat kapitałowo – odsetkowych zapłaconych przez powódkę na rzecz pozwanego w okresie od dnia 28 stycznia 2008 r. do dnia 27 lutego 2023 r. w związku z udzielonym kredytem na cele mieszkaniowe EKSTRALOKUM nr (...) na podstawie umowy z dnia 21 stycznia 2008 r. zawartej pomiędzy powodami i poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. oraz o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 21 stycznia 2008 r. zawartej pomiędzy powodami i poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W.. Ewentualnie w przypadku nie uwzględnienia powyższego roszczenia wnosili o zasądzenie od pozwanego na powódki kwoty 128.318,02 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem nadpłaty w spłacie kredytu w związku z bezskutecznością klauzul abuzywnych dotyczących ustalenia kursu CHF w okresie od dnia 28 stycznia 2008 r. do dnia 27 lutego 2023 r. Ewentualnie w razie nie uwzględnienia powyższych roszczeń wnosili oni o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 2.684,88 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem nienależnie pobranej opłaty za usługę kantorową w okresie od dnia 28 stycznia 2008 r. do dnia 27 lutego 2023 r. Ewentualnie w razie nie uwzględnienia powyższych roszczeń wnosili oni o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 21 stycznia 2008 r. zawartej pomiędzy powodami i poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. a ewentualnie o stwierdzenie, że postanowienia § 2 ust 1, § 2 ust. 2, § 4 ust. 1 a i § 9 ust. 2 umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 21 stycznia 2008 r. zawartej pomiędzy powodami i poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Jednocześnie wnosili oni o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z nich kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz kwoty 17,00 zł tytułem zwrotu uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa ewentualnie łącznie ewentualnie solidarnie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotnej stawki minimalnej wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz kwoty 34,00 zł tytułem zwrotu uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(pozew- k.3-38)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o odrzucenie pozwu w sytuacji gdyby powodowie byli uczestnikami postępowania grupowego przeciwko pozwanemu toczącego się w sprawie sygn. akt I C 976/17 Sądu Okręgowego we Wrocławiu a merytorycznie wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kosztów procesu według norm przepisanych. Z ostrożności procesowej na wypadek stwierdzenia przez Sąd, że umowa jest nieważna podnosił ewentualny zarzut potrącenia wierzytelności dochodzonej przez powodów w przedmiotowej sprawie z wzajemną wierzytelnością pozwanego o zwrot kwoty udzielonego powodom kredytu to jest kwoty 360.000,00 zł do wysokości wierzytelności niższej. Ponadto z ostrożności procesowej podnosił ewentualny zarzut zatrzymania kwoty 360.000,00 zł stanowiącej roszczenie pozwanego wobec powodów o zwrot kwoty udzielonego powodom kredytu i kwoty 143.527,58 zł stanowiącej roszczenie pozwanego o zwrot kosztów usługi finansowej.

(odpowiedź na pozew- k.115-151)

Na rozprawie w dniu 27 października 2023 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa.

(protokół rozprawy z dnia 27 października 2023 r. na płycie CD 00:05:23 – 00:05:58- koperta k.307)

Na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2024 r. pełnomocnik powodów popierał powództwo a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa.

(protokół rozprawy z dnia 19 kwietnia 2024 r. na płycie CD 00:03:34 – 00:20:46- koperta k.307)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W 2008 r. będący wówczas małżonkami pozostający w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej powodowie M. W. (wówczas W. – P.) i S. P. potrzebowali środków finansowych w kwocie 360.000,00 zł na zakup i remont mieszkania. W celu ich pozyskania postanowili oni zaciągnąć kredyt. Powód sprawdzał ofertę kredytową różnych banków, jednak wybrał (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W., którego następcą prawnym jest pozwany, gdyż bank ten miał najkorzystniejszą ofertę. W banku tym nie przedstawiono mu oferty kredytu złotówkowego a przedstawiona mu została jedynie oferta zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego. Pracownik banku poinformował powoda, iż tego rodzaju kredyt jest korzystniejszy, gdyż ma niższą ratę. Informował go też, że frank szwajcarski jest najkorzystniejszą walutą. Nie przedstawiał mu jednak informacji historycznej wskazującej jak w poprzednich latach kształtował się kurs tej waluty. Przedstawiał mu symulację jak zmieni się zobowiązanie, gdy kurs franka szwajcarskiego wzrośnie, z której wynikało, że nawet przy wzroście kursu franka szwajcarskiego rata kredytu będzie niższa niż rata kredytu złotówkowego. Pracownik banku nie informował go w jaki sposób bank tworzy własne tabele kursowe. Powód chciał negocjować warunki umowy, chciał żeby była niższa rata i niższe oprocentowanie kredytu ale dowiedział się, że nie można negocjować umowy. Informacje przekazane przez pracownika banku powód przekazał powódce.

(zeznania powodów: M. W.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 19 kwietnia 2024 r. 00:09:46 – 00:16:35 w zw. z protokołem rozprawy na płycie CD z dnia 27 października 2023 r. 00:06:09 – 00:18:35- koperta k.307, S. P.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 19 kwietnia 2024 r. 00:16:35 – 00:17:12 w zw. z protokołem rozprawy na płycie CD z dnia 27 października 2023 r. 00:18:35 – 00:30:36- koperta k.307, kserokopia informacji- k.161-164)

Oboje powodowie byli w banku w dniu 7 stycznia 2008 r. złożyć wniosek kredytowy. Podczas tej wizyty pracownik banku nie przedstawiał powódce oferty zawarcia umowy kredytu złotówkowego i nie udzielał jej żadnych informacji na temat waluty franka szwajcarskiego. Nie pokazywał jej też informacji historycznej wskazującej jak w poprzednich latach zmieniał się kurs tej waluty. Nie przedstawiał jej także symulacji jak zmieni się zobowiązanie, gdy kurs franka szwajcarskiego wzrośnie. Nie udzielał jej też informacji w jaki sposób bank tworzy własne tabele kursowe. Powodowie złożyli na druku bankowym wniosek o kredyt, w którym wnioskowali o kredyt na zakup lokalu w wysokości 360.000,00 zł w walucie CHF spłacany w równych ratach kapitałowo – odsetkowych na okres 30 lat. Jako prawne zabezpieczenie spłaty kredytu zaproponowali hipotekę na nieruchomości będącej przedmiotem kredytowania wraz z cesją na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych a do czasu ustanowienia hipoteki – podwyższenie marży ryzyka. W czasie składania wniosku kredytowego powód pracował jako doradca finansowy w (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. a powódka pracowała jako handlowiec. W druku wniosku kredytowego zawarte było oświadczenie, że kredytobiorcy zostali poinformowani o ryzyku stopy procentowej wynikającym z zaciągnięcia kredytu oprocentowanego w oparciu o zmienną stopę procentową i że są świadomi jego ponoszenia oraz że zostali poinformowani o ryzyku kursowym wynikającym z zaciągnięcia kredytu w złotych denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej i że mają pełną świadomość jego ponoszenia.

Na kolejnym spotkaniu umowa była podpisywana. Gdy powodowie przybyli do banku w celu zawarcia umowy, była już ona przygotowana do podpisania. Powodowie nie czytali dokładnie umowy przed podpisaniem a jedynie ją przejrzeli.

W dniu 22 stycznia 2008 r. powodowie zawarli z (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...). Zgodnie z § 2 ust. 1 tej umowy bank udzielił im kredytu w kwocie 360.000,00 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 360 miesięcy od dnia 21 stycznia 2008 r. do dnia 25 stycznia 2038 r. Okres wykorzystania kredytu miał wynosić 0 miesięcy, okres karencji w spłacie 0 miesięcy a okres spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami 360 miesięcy. W myśl § 2 ust. 2 tej umowy kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu. W myśl § 3 ust. 1 umowy kredyt przeznaczony był na zakup lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w Ł. oraz na remont. W myśl § 4 ust. 1 umowy uruchomienie kredytu miało nastąpić jednorazowo w terminie od dnia 25 stycznia 2008 r. w formie przelewu na rachunek sprzedającego wskazany w umowie i rachunek kredytobiorców wskazany w umowie. Stosownie do postanowień § 4 ust. 1a umowy kredyt wykorzystywany miał być w złotych przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu. Zgodnie z § 4 ust. 2 tej umowy uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu warunków określonych w § 2 pkt 1, 2, 4, 5a, 6 i 7 Ogólnych Warunków Kredytowania oraz po spełnieniu przez kredytobiorców warunków w postaci złożenia przez kredytobiorców dyspozycji wypłaty kredytu, ustanowieniu prawnych zabezpieczeń w formie cesji na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia przedmiotowego lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych i podpisaniu przez kredytobiorców deklaracji uczestnictwa w umowie ubezpieczenia na życie.

Jak wynikało z § 6 ust. 2 umowy bank pobierał od kredytobiorców prowizję z tytułu ryzyka udzielenia kredytu z brakującą wartością zabezpieczenia nie później niż w momencie uruchomienia kredytu w kwocie 3.780,00 zł.

(kserokopia umowy kredytu- k.67-69)

Zgodnie z § 8 ust. 1 umowy oprocentowanie kredytu miało być zmienne i ustalone na trzymiesięczne okresy odsetkowe i stanowiło sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży banku w wysokości 1,80 punktów procentowych. Zgodnie z § 8 ust. 2 umowy w dniu zawarcia umowy oprocentowanie wynosiło 4,56 % w stosunku rocznym. W myśl § 8 ust. 5 umowy podstawą do ustalenia oprocentowania miała być stawka odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3 – miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku publikowana na stronie (...) serwisu (...) lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym o godzinie 11.00 czasu „londyńskiego” z dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania zmiany.

(kserokopia umowy kredytu- k.67-69)

Zabezpieczeniem spłaty kredytu, odsetek a także innych związanych z kredytem należności w myśl § 10 ust. 1 umowy była hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 720.000,00 zł ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...), dla którego Sad Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi założy księgę wieczystą, cesja na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia budowy domu jednorodzinnego od ognia i innych zdarzeń losowych i cesja na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych.

(kserokopia umowy kredytu- k.67-69)

W myśl § 9 ust. 2 umowy po okresie wykorzystania kredytu kredytobiorcy mieli spłacać kredyt wraz z odsetkami w 360 ratach miesięcznych w dniu 25 każdego miesiąca począwszy od 25 lutego 2008 r. Spłata rat kapitałowo – odsetkowych miała być dokonywana w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych w złotych zależała od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w banku w dniu spłaty a tym samym zmiana wysokości wyżej wymienionego kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorców kredytu. Zgodnie z § 9 ust. 3 umowy miesięczne raty kapitałowo – odsetkowe ustalone zostały w równej wysokości. Zgodnie z § 9 ust. 4 umowy kredytobiorcy umocowali bank do obciążania/składania dyspozycji przelewu środków z rachunku prowadzonego w banku kwotą wymagalnych zobowiązań wynikających z umowy.

(kserokopia umowy kredytu- k.67-69)

W wykonaniu umowy kredytodawca wypłacił powodom w dniu 28 stycznia 2008 r. kwotę 360.000,00 zł. Kredyt stanowił równowartość 163.740,56 CHF.

(kserokopia zaświadczenia- k.78-82)

W dniu 24 lutego 2012 r. powodowie (...) Bank Spółka Akcyjna w W. zawarli aneks do umowy kredytu, na mocy którego postanowili, że raty kredytu, które powodowie będą spłacać po zawarciu aneksu do umowy, przeliczane będą zgodnie z zasadami ustalania kursów walut wskazanymi w § 9a umowy, który dodany został tym aneksem. Jak wynikało z § 9a ust. 1 dodanego do umowy bank miał ustalać obowiązujące w banku kursy kupna i sprzedaży dewiz w oparciu o kurs bazowy i marżę banku. W myśl § 9a ust. 2 dodanego do umowy kurs bazowy powiększony o marżę banku wyznaczać miał kurs sprzedaży dewiz natomiast kurs bazowy pomniejszony o marżę banku wyznaczać miał kurs kupna dewiz. Zgodnie z § 9a ust. 3 dodanym do umowy kurs bazowy ustalany miał być przez bank na podstawie aktualnej rynkowej ceny kupna i sprzedaży dewiz. Wyznaczony przez bank kurs bazowy można wyliczyć na podstawie wzoru: kurs bazowy = (kurs sprzedaży dewiz banku + kurs kupna dewiz banku) : 2. Jak wynikało z § 9a ust. 4 dodanego do umowy marża banku wykorzystywana dla ustalenia wysokości kursu kupna oraz sprzedaży dewiz wyliczana miała być w oparciu o ustalony przez bank procentowy spread walutowy i kurs bazowy według poniższego wzoru: marża banku = procentowy spread walutowy * kurs bazowy. W myśl § 9a ust. 5 dodanego do umowy procentowy spread walutowy można wyliczyć na podstawie poniższego wzoru: procentowy spread walutowy = (kurs sprzedaży dewiz banku – kurs kupna dewiz banku) : kurs bazowy * 100. Zgodnie z § 9a ust. 8 dodanym do umowy kursy dewiz miały ulegać zmianie co najmniej dwa razy w ciągu dnia roboczego. Z § 9b ust. 1 dodanego do umowy wynikało, że spłata należności w walucie CHF będzie następowała ze wskazanego w umowie rachunku i spłata należności określonych w złotych będzie następowała ze wskazanego w umowie rachunku.

W okresie od 28 stycznia 2008 r. do 27 lutego 2023 r. na poczet spłaty kredytu powodowie dokonali wpłat 86.995,00 zł i 65.253,30 zł. Początkowo kredyt spłacany był z środków pochodzących z majątku wspólnego powodów. Po tym jak powodowie w dniu 17 października 2012 r. zawarli umowę ustanawiającą między nimi rozdzielność majątkową kredyt spłacała wyłącznie powódka.

Pismem z dnia 26 stycznia 2022 r. powodowie wezwali pozwanego do zwrotu wszystkich kwot zapłaconych przez nich na rzecz banku w związku z umową kredytu jako kwot nienależnych to jest kwoty 146.028,50 zł i kwoty 39.878,99 CHF w terminie 7 dni z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty. W piśmie tym poinformowali oni powoda, że są członkami grupy postępowania grupowego prowadzonego przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu pod sygn. akt I C 976/17. Pismem z dnia 1 marca 2022 r. pozwany poinformował powodów, że nie znajduje podstaw do uwzględnienia ich roszczeń.

(kserokopia pisma- k.83, kserokopia dowodu nadania pisma- k.84, wydruk śledzenia przesyłki- k.85-86, kserokopia odpowiedzi- k.87)

W dniu 15 maja 2023 r. powodowie skierowali do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty, w którym wnosili o zapłatę na ich rzecz kwoty 86.994,99 zł tytułem rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych w toku wykonywania nieważnej umowy w okresie od 28 stycznia 2008 r. do 27 lutego 2023 r. w walucie PLN i kwoty 65.253,30 CHF tytułem rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych w toku wykonywania nieważnej umowy w okresie od 28 stycznia 2008 r. do 27 lutego 2023 r. w walucie CHF.

(kserokopia wezwania- k.88)

W dniu 20 kwietnia 2023 r. powodowie zawarli umowę cesji wierzytelności, na mocy której powód przeniósł na powódkę przysługującą mu wierzytelność wobec pozwanego o zwrot połowy rat kredytu uiszczonych w okresie kiedy strony pozostawały w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.

(kserokopia umowy- k.98-99)

Powodowie oświadczyli, że mają świadomość, iż w przypadku ustalenia nieważności umowy kredytu pozwany może żądać od nich zwrotu kapitału i wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz, że mając tę świadomość chcą aby Sąd stwierdził nieważność umowy kredytu.

Powodowie byli członkami grupy w postępowaniu grupowym prowadzonym przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu w sprawie sygn. akt I C 976/17 przeciwko pozwanemu. W dniu 16 marca 2023 r. złożyli oni oświadczenie, że występują z tej grupy. Oświadczenie to dotarło do Sądu w dniu 24 marca 2023 r.

(kserokopia postanowienia- k.287-296, kserokopia oświadczenia- k.301, kserokopia książki nadawczej- k.302, wydruk śledzenia przesyłki- k.303, kserokopia pisma- k.304)

Ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o zeznania powodów a także w oparciu o powołane wyżej dokumenty, których treści strony nie kwestionowały a pozostałe złożone dokumenty Sąd pominął, jako że nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki w tej części, w której podawała ona, że w czasie zawarcia umowy pracowała ona w (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.. Jej zeznania w tym zakresie pozostają w sprzeczności z treścią wniosku kredytowego oraz oświadczeniem złożonym do akt, z którego wynika, iż pracowała ona w tej firmie w 2011 r. a więc już po zawarciu umowy kredytu.

Sąd pominął zeznania świadków M. M. i I. K., ponieważ nie brały one udziału w procesie zwarcia umowy kredytu przez powodów i wobec tego ich zeznania nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd pominął taż dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości finansowej na fakty wskazane w pozwie uznając, iż nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd pominął również dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości na fakty wskazane w odpowiedzi na pozew uznając, iż także i one nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powodowie domagali się w pierwszej kolejności ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 22 stycznia 2008 r. zawartej przez nich z poprzednikiem prawnym pozwanego. Ponadto wnosili oni o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 86.949,99 zł i 65.253,30 CHF, stanowiącej sumę świadczeń nienależnych pobranych przez pozwanego w wykonaniu tej umowy z tytułu rat kapitałowo – odsetkowych w okresie od 28 stycznia 2008 r. do 27 lutego 2023 r.

Pozwany wnosił w pierwszej kolejności o odrzucenie pozwu w sytuacji gdyby powodowie byli uczestnikami postępowania grupowego toczącego się przeciwko pozwanemu w sprawie sygn. akt I C 976/17 Sądu Okręgowego we Wrocławiu.

Jak wynika z art. 199 § 1 pkt 2 kpc Sąd odrzuca pozew jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku. Jak ustalił Sąd powodowie byli uczestnikami postępowania grupowego toczącego się przeciwko pozwanemu w sprawie sygn. akt I C 976/17 Sądu Okręgowego we Wrocławiu ale przed wszczęciem postępowania w przedmiotowej sprawie złożyli oświadczenie, że występują z grupy.

Ponieważ zatem pomiędzy stronami nie toczy się sprawa o to samo roszczenie, Sąd odmówił odrzucenia pozwu.

Jak wynika z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że interes prawny w rozumieniu tego przepisu istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. Niepewność ta musi mieć charakter obiektywny, to jest istnieć na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Dlatego też nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, czy sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CK 395/05).

W ocenie Sądu powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 22 stycznia 2008 r., niezależnie od losów równolegle zgłaszanego żądania zapłaty. Podpisanie przez strony umowy kredytu wygenerowało bowiem długoterminowy stosunek prawny, który zgodnie z jego treścią nie został dotychczas wykonany. Ewentualne uwzględnienie roszczenia powódki o zwrot dokonanych przez powodów do tej pory świadczeń na rzecz pozwanego na podstawie tej umowy nie ureguluje w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Wniosek przeciwny byłby zasadny tylko przy przyjęciu, że prawomocne orzeczenie sądu wiąże nie tylko w zakresie sentencji, ale również motywów rozstrzygnięcia, co do czego nie ma jednak zgody w orzecznictwie i doktrynie. Stwierdzenie natomiast nieważności umowy przesądza nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń ale także rozstrzyga w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania w przyszłości wynikających z umowy świadczeń, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Orzeczenie stwierdzające nieważność umowy niweczy jej skutki ex tunc i z uwagi na związanie zarówno stron, jak i innych sądów jego treścią z mocy art. 365 § 1 kpc, jako swoisty prejudykat, ma istotne znaczenie dla dalszych czynności stron w związku ze spłacaniem kredytu przez powodów. (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 października 2018 roku, sygn. I ACa 623/17) Orzeczenie ustalające znosi zatem wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umów. To zaś przesądza o wykazaniu przez powodów posiadania przez nich interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy kredytu.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 2488) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika, że umowa kredytu jest umową nazwaną. Wynikająca z ustawy definicja tej umowy wskazuje, że jest ona umową dwustronnie zobowiązującą. Z jednej strony, bank zobowiązany jest do oddania do dyspozycji drugiej strony kwoty kredytu, a jednocześnie staje się uprawniony do uzyskania spłaty oddanej do dyspozycji kredytobiorcy kwoty. Z drugiej strony, kredytobiorca ma prawo domagać się od banku wypłaty kredytu, a potem obciąża go obowiązek zwrotu oddanej do jego dyspozycji kwoty. Wobec nałożenia na kredytobiorcę obowiązku zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku, umowa kredytu jest odpłatna. Jest też umową konsensualną, to znaczy dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być też określone zasady spłaty sumy kredytu.

W chwili zawarcia umowy kredytu przez powodów prawo bankowe nie przewidywało literalnie możliwości udzielania kredytów denominowanych i indeksowanych. Dopiero ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 165, poz. 984), która weszła w życie w dniu 26 sierpnia 2011 r., dodano w art. 69 ust. 2 pkt 4 a, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa o kredyt powinna określać szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo – odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ponadto ustawą tą do art. 69 dodano ust. 3, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo – odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Choć ustawa prawo bankowe w chwili zawarcia umowy przez powodów i poprzednika prawnego pozwanego literalnie nie przewidywała możliwości udzielania kredytów indeksowanych, nie budzi wątpliwości Sądu dopuszczalność konstruowania w tym czasie zarówno umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej, w których wysokość kwoty kredytu wyrażonej w złotych jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty obcej w dniu wydania, jak i umów kredytu denominowanego w walucie obcej, w których wartość kwoty kredytu jest wyrażona w walucie obcej, ale jest uruchamiana w złotych po przyjętym kursie przeliczeniowym. Zastosowanie bowiem konstrukcji przeliczeń pomiędzy walutą krajową i walutami zagranicznymi w celu ustalenia wysokości świadczeń, do których obowiązany jest kredytobiorca w ramach realizacji obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu i zapłaty odsetek nie narusza istoty umowy kredytu. Nadal zachowana jest zasada, zgodnie z którą bank udostępnia kredytobiorcy kapitał kredytu, kredytobiorca go wykorzystuje i zobowiązany jest do zwrotu. Zastosowanie przeliczeń oznacza jedynie modyfikację wysokości świadczeń, do których zobowiązane będą strony, ale nie ingeruje w ogólną konstrukcję umowy. Zabieg taki mieści się w granicach swobody umów (art. 353¹ kc). W przypadku umów kredytu indeksowanego miała miejsce modyfikacja istniejącej umowy nazwanej – umowy kredytu, która doprowadziła do wykształcenia się w obrocie pewnego rodzaju tych umów, cechujących się określonymi zasadami ustalania świadczeń stron. Wykształcenie się w praktyce umów o określonych cechach doprowadziło następnie do ich częściowej regulacji ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw.

Zgodnie z art. 4 powołanej wyżej ustawy w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4 a w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Wskazany przepis wprost potwierdza zatem stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą prawo bankowe do umów zawartych przed tą nowelizacją. W tej sytuacji nielogicznym byłoby uznanie, że wyrażona w nim norma nie ma zastosowania, gdyż wcześniej zawarte umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego są nieważne jako niedopuszczalne w dacie ich zawierania.

Zgodnie z art. 385¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisu tego wynika zatem, że aby uznać postanowienie umowne za niedozwolone powinny zostać spełnione następujące przesłanki:

- postanowienie nie było indywidualnie uzgodnione (nie było negocjowane),

- postanowienie nie dotyczy sformułowanych jednoznacznie głównych świadczeń stron,

- w wyniku zawarcia w umowie tego postanowienia prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

- doszło tym samym do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Zgodnie z art. 385² kc oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawało, że powodowie zawierając umowy kredytu działali jako konsumenci. Sąd nie miał też wątpliwości, że kredytobiorcy nie mieli wpływu na kształt postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych zawartych w § 2 ust. 2, § 4 ust. 1a i § 9 ust. 2 umowy. Od ich decyzji zależało czy zawrzeć umowę, w jakiej wysokości chcieliby zaciągnąć kredyt i na jaki okres. Pozwany nie wykazał natomiast, że kredytobiorcy indywidualnie uzgodnili wyżej wskazane postanowienia dotyczące klauzuli waloryzacyjnej, w tym sposób ustalenia wysokości kursu waluty po jakim miał być przeliczony kredyt do wypłaty oraz wysokość rat. W tym miejscu zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 385¹ § 4 kc ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Pojęcie postanowień określających główne świadczenia stron kojarzone jest ze świadczeniami charakteryzującymi daną umowę, określającymi jej istotę, czyli tzw. essentialia negotii, rozumiane jako cechy, według których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności Ocena powinna być dokonywana w odniesieniu do konkretnej umowy z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności.

Zdaniem Sądu głównego świadczenia stron, w przypadku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, dotyczą również klauzule indeksacyjne określające kurs wymiany waluty obcej w jakiej ustalane jest zobowiązanie kredytobiorcy i przeliczana jest wysokość podlegającej spłacie w PLN raty kredytu. Decydują one bowiem o wysokości głównych świadczeń kredytobiorcy oraz o wysokości tzw. spreadu walutowego, stanowiącego de facto element wynagrodzenia banku za udzielony kredyt.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że klauzule indeksacyjne zawarte w § 2 ust. 2, § 4 ust. 1a i § 9 ust. 2 umowy dotyczą głównych świadczeń stron umowy. Rozważenia zatem wymagało czy powyższe postanowienia umowne zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co zgodnie z art. 385¹ § 1 kc wykluczałoby ich kontrolę pod kątem nieuczciwego charakteru w obrocie z konsumentami.

W ocenie Sądu zapisy § 2 umowy stanowiące, że „kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w CHF lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu” oraz § 4 ust. 1a umowy stanowiące, że „kredyt wykorzystywany jest w złotych przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu” są postanowieniami, które naruszają wymóg przejrzystości materialnej umowy co do wyrażonej w walucie CHF wartości udzielonego kredytu. Na podstawie tych postanowień umowy nie można bowiem określić kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości udzielonego kredytu w walucie obcej jako walucie rozliczeniowej. Ustalenie tej kwoty zależało bowiem od dwóch niewiadomych – kursu wymiany waluty i momentu jego ustalenia. Kurs wymiany waluty ma bowiem określać tabela kursowa banku, będąca aktem wewnętrznym, jednostronnym przedsiębiorcy, nieweryfikowalnym jeżeli chodzi o zasady ustalania wysokości kursu CHF. Brak jest nadto możliwości wskazania w sposób pewny momentu ustalenia tego kursu skoro jak wynika z § 4 ust. 2 umowy uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu warunków określonych w § 2 ust. 1, 2, 4, 5a, 6 i 7 Ogólnych Warunków Kredytowania oraz po spełnieniu przez kredytobiorców warunków wskazanych w § 4 ust. 2 umowy.

Zgodnie więc ze wskazanymi wyżej postanowieniami łączącej strony umowy ustalenie salda zadłużenia konsumentów miało nastąpić według kursu kupna waluty CHF obowiązującego w dniu wykorzystania kredytu lub transzy przy czym okres wykorzystania kredytu wynosił 0 miesięcy. W oparciu o takie zapisy umowy nie sposób jest uznać, że całkowity koszt zaciąganego przez powodów jako konsumentów zobowiązania został określony w sposób jednoznaczny.

Także zapisy § 9 ust. 2 umowy stanowiące, że „spłata rat kapitałowo – odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu spłaty”. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w banku w dniu spłaty a tym samym zmiana wysokości wyżej wymienionego kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorców kredytu.” są postanowieniami, które naruszają wymóg przejrzystości materialnej umowy. W tym przypadku nie sposób jest określić wysokości świadczeń powodów, gdyż zostały one uzależnione od pozostających poza umową tabel kursowych ustalanych przez kredytodawcę w oparciu o niewyjaśnione kryteria.

To te właśnie zapisy nie określają w sposób prosty i zrozumiały głównych świadczeń stron umowy.

Reasumując stwierdzić należy, że analiza powyższych zapisów umów nie pozwala przyjąć, iż zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem jak wymaga tego art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG lub, że zgodnie z art. 385¹ § 1 kc zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie sposób jest przyjąć, aby w oparciu o nie przeciętny konsument mógł ustalić lub zweryfikować wysokość swojego zobowiązania, w tym obciążającej go raty spłaty kredytu czyli aby miał pełną świadomość i pełne rozeznanie co do wysokości obciążających go świadczeń. Tym samym zakwestionowane klauzule mogły podlegać kontroli w ramach systemu ochrony konsumentów przed stosowaniem nieuczciwych warunków umowy przez przedsiębiorców.

Niejednoznaczność postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych pozwalała badać czy postanowienia te nie były abuzywne. Należało zatem ustalić czy wskazane postanowienia umowne, kształtowały prawa i obowiązki kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy.

Dobre obyczaje to reguły postępowania niesprzeczne z etyką i moralnością. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są: niedoinformowanie drugiej strony umowy, spowodowanie jej dezorientacji, wywołanie u klienta błędnego przekonania, wykorzystanie niewiedzy klienta lub jego naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego niezgodnie z zasadą równorzędności stron. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania.

Rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce wówczas, gdy umowa przewiduje nieusprawiedliwione dysproporcje, na niekorzyść konsumenta, w rozłożeniu umownych praw i obowiązków. Chodzi o zawarcie w umowie postanowień, które szczególnie mocno godzą w interesy majątkowe konsumenta.

W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy klauzul zawartych w § 2 ust. 2, § 4 ust. 1a i § 9 ust. 2 jest działaniem wbrew dobrym obyczajom. Na podstawie powyższych postanowień kredytodawca przyznał bowiem sobie prawo do przeliczenia zobowiązania powodów po kursie określonym w tabeli kursowej i do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanych walutą CHF poprzez wyznaczenie w tabelach kursowych kursu sprzedaży CHF oraz wartości spreadu walutowego. Przedmiotowe postanowienia dawały kredytodawcy uprawnienie do określenia wysokości kursu sprzedaży i kupna CHF bez jakichkolwiek wytycznych, ram czy ograniczeń. Pozwany miał więc dowolność w kształtowaniu wysokości zobowiązania powodów, których kredyt indeksowany był kursem CHF. Postanowienia dotyczące waloryzacji są niedozwolone również z uwagi na to, że ustalają inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń kwoty udzielonego kredytu ze złotówek na franka szwajcarskiego i inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń przy ustalaniu wysokości wymaganej spłaty z franka szwajcarskiego na złotówki.

Takie ukształtowanie klauzuli waloryzacyjnej, zgodnie z którym bank może w sposób dowolny i niepoddający się weryfikacji ustalać kursy waluty, stanowiące narzędzie indeksacji, a tym samym wpływać na wysokość własnych korzyści i generować dodatkowe i nieprzewidziane umową koszty dla kredytobiorcy, rażąco narusza zasadę równowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta i dobre obyczaje (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., VI ACa 420/11).

Klauzulą abuzywną jest postanowienie umowne zezwalające stronie (bankowi) na dowolne kształtowanie wysokości świadczenia drugiej strony. Takie postanowienie nie przestaje być niedozwolone tylko dlatego, że zostało wykorzystane ze stosunkowo niewielkim pokrzywdzeniem kontrahenta. Niedozwolony charakter klauzuli i konieczność jej wyeliminowania z umowy wynika bowiem z nieakceptowalnego oddania jednej ze stron uprawnienia do określenia wysokości świadczenia drugiej strony, niezależnie od tego czy strona zastrzegająca korzystne dla siebie świadczenie wykorzystała swą uprzywilejowaną pozycję tylko w umiarkowanym stopniu. W świetle bowiem art. 385¹ kc kontroli podlega treść umowy, a nie sposób jej wykonania czy też sposób ewentualnego wykorzystania badanego postanowienia umownego przez przedsiębiorcę, na którego korzyść postanowienie to zostało zastrzeżone. Postanowienie umowne skutkujące rażącą dysproporcją uprawnień i obowiązków kontraktowych na niekorzyść konsumenta jest abuzywne od chwili zawarcia umowy, bez względu na to czy i jak przedsiębiorca skorzysta z przewidzianych w nim uprawnień. Ocena zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami dokonywana jest na dzień zawarcia umowy. Oznacza to, że kontroli podlega samo uprawnienie do stosowania danej klauzuli a nie sposób jego wykorzystania. Z tej przyczyny wysokość kursów CHF, jakie bank przyjmował do przeliczenia salda kredytu do wypłaty i ustalenia wysokości rat kredytu, nie miała znaczenia dla oceny abuzywnego charakteru postanowień umowy.

Zapisy zawarte w § 2 ust. 2 umowy, w ocenie Sądu, nie tylko kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ale też rażąco naruszają ich interesy. W ocenie Sądu powodowie po analizie wskazanych postanowień umowy nie mogli uzyskać wiedzy o wysokości ich zobowiązania w walucie CHF, która to wysokość miała się przekładać na wysokość rat kredytu, jakie zobowiązani byli spłacać. Ponadto zapisy umowy dają kredytodawcy prawo do pobierania tzw. spreadu walutowego pomimo braku ku temu ekonomicznego uzasadnienia, a nadto spread ten, rzutujący na wysokość zobowiązania powodów, jest ustalany przez kredytodawcę w sposób jednostronny, a zatem dowolny.

W przypadku kredytów udzielanych, wypłacanych i spłacanych w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanych kursem waluty obcej nie dochodzi do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytów, a jedynie do obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytów udzielonych w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Kredytodawca nie ponosi zatem żadnych kosztów zakupu waluty w celu wypłaty konkretnego kredytu udzielanego w złotych, ani kosztów jej sprzedaży na rzecz kredytobiorcy i nie powinien oczekiwać ich zwrotu oraz dodatkowego wynagrodzenia (zysku) z tytułu takich czynności. W tym przypadku koszty i wynagrodzenie kredytodawcy powinny zawierać się w ramach odsetek i ujętej w nich marży. Celem indeksacji powinno być zachowanie na przestrzeni ustalonego, długiego okresu na jaki udzielane są kredyty, jednolitej wartości wzajemnych świadczeń stron. Stwierdzić tym samym należy, że wynikający z umowy obowiązek powodów ponoszenia kosztów spreadu walutowego stanowi nieuczciwą praktykę banku, mającą zagwarantować mu dodatkowe oprócz charakterystycznego dla umowy kredytu oprocentowania, wynagrodzenie.

Jednocześnie sposób, w jaki kredytodawca zastrzegł sobie ten dodatkowy zysk mijał się z zasadą transparentności i przejrzystości umowy. W postanowieniach umownych nie zostały bowiem sprecyzowane w jakikolwiek sposób kryteria ustalania przez kredytodawcę kursu kupna i kursu sprzedaży CHF. Dla oceny abuzywności postanowienia, będącego współźródłem spreadu walutowego, istotne jest zaś to, czy przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o istnieniu różnicy, ogólnie obserwowanej na rynku papierów wartościowych, między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej, ale również oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne, jakie niosło dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat kredytu, którymi zostanie ostatecznie obciążony. Dla przeciętnego bowiem konsumenta, a więc konsumenta dobrze poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i ostrożnego istotna jest nie tylko świadomość zastosowania różnych kursów walut przy wypłacie i spłacie kredytu oraz ich zmienności, ale także orientacja co do skali wynikającego stąd, dodatkowego obciążenia finansowego.

Z treści umowy wynika, że bank udzielając kredytu w złotówkach ryzykował stratę jedynie kwoty, która została wypłacona powodom, co mogło nastąpić w przypadku znacznego spadku wartości waluty wskazanej jako waluta indeksacji. Natomiast w przypadku powodów ich zobowiązanie mogło osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość już na początkowym etapie (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji). Do tego mogło dojść również w czasie wykonywania zobowiązania po kilku lub kilkunastu latach. Ponadto umowa nie przewidywała instrumentów, które pozwoliłoby powodom na zmianę sposobu wykonywania umowy po wystąpieniu niekorzystnego dla nich wzrostu kursu walut.

Z tych też względów wskazane powyżej uregulowania umowy należy uznać za niedozwolone, gdyż mogły doprowadzić i ostatecznie doprowadziły, gdy porównamy wysokość udzielonego kredytu, wysokość spłaconego kredytu i wysokość zadłużenia, do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli do nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między stronami. Ponadto naruszyły one dobre obyczaje, ponieważ doszło do wykorzystania przewagi kontraktowej banku, który dokonując wcześniej fachowej oceny ryzyka kursowego zabezpieczył swoje interesy, a nie interesy powodów.

W tym miejscu należy wskazać, że bank nie wykonał także swoich obowiązków w zakresie poinformowania powodów o ryzyku kursowym. Choć powodowie podpisali zawarte w załączniku do wniosku kredytowego oświadczenie, że zostali poinformowani o ryzyku kursowym to nie da się na jego podstawie stwierdzić, jakie konkretnie informacje zostały im udzielone w związku z tym ryzykiem. Tymczasem wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by powodowie mieli pełną wiedzę co do konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Przedkontraktowy obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zatem zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający powodom, że zaciągnięcie takiego kredytu jest bardzo ryzykowne a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynikało, by taki obowiązek informacyjny został przez bank wykonany w sposób ponadstandardowy, dający powodom pełne rozeznanie w tym zakresie. Ponadto, rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z tego rodzaju kredytami okazało się całkowicie nietrafione.

Dysproporcja praw i obowiązków stron na niekorzyść powodów jako słabszej strony stosunku zobowiązaniowego jest nieusprawiedliwiona a brak równowagi kontraktowej występuje w stopniu, który rażąco narusza interes majątkowy konsumentów, zobowiązując ich do spłaty zaciągniętego kredytu w wysokości arbitralnie ustalonej przez bank. Jednostronna swoboda kształtowania przez bank sytuacji finansowej powodów uniemożliwiała przy tym sprawdzenie zasadności i prawidłowości decyzji banku, co również narusza prawo powodów do uzyskania pełnej i rzetelnej informacji o czynnikach kształtujących ich obowiązki. Naruszony jest zatem również ich interes pozamajątkowy w postaci niepewności co do okoliczności wpływających na wysokość ich zobowiązania.

To, że powodowie dokonali wyboru kredytu indeksowanego do waluty CHF nie oznacza bowiem, że wyrazili zgodę na regulowanie w ramach umowy kredytu swoich praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami czy też, że wyrazili zgodę na rażące naruszenie ich interesów.

Wobec niejednoznacznych postanowień umowy określających główne świadczenia stron nie sposób jest również przyjąć, że powodowie zawarli umowę kredytu pozostając w pełni świadomi co do wynikających z niej obciążeń a tym samym, że byli w pełni rozeznani co do ryzyka jakie na siebie przyjmują. Powodowie nie byli rzetelnie poinformowani o ryzyku związanym ze zmianą kursu walut, jakie przyjmują na siebie podpisując umowę. Udzielenia im takiej rzetelnej informacji w tym zakresie pozwany nie wykazał, do czego zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodowego określoną w art. 6 kc był obowiązany. Brak jest też dowodu na to, by powodowie zostali pouczeni o zasadach konstruowania przez bank tabel kursowych stanowiących podstawę określenia kursu waluty na potrzeby ustalenia wysokości ich zobowiązania i wysokości rat kredytu oraz aby zostali poinformowani o tym jakie będą konsekwencje wysokiego (tj. wykraczającego poza normalne, typowe wahania) wzrostu wartości waluty do jakiej kredyt jest indeksowany, którego to wzrostu, z uwagi na długi okres na jaki został zaciągnięty kredyt, nie można przecież było wykluczyć.

Powyższe prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw aby przyjąć, iż w chwili zawierania umowy kredytowej powodowie mogli mieć pełne rozeznanie co do tego jak duże jest ryzyko zmiany kursu waluty na przyszłość na przestrzeni wielu lat obowiązywania umowy kredytowej i jakie to będzie miało dla nich skutki ekonomiczne.

Wskazać tu należy, że w trakcie wykonywania umowy strony zawarły aneks do niej, który miał określać zasady ustalania kursów walut. Nie ulega jednak dla Sądu wątpliwości, iż dodanie w tym czasie do umowy uregulowania dotyczącego zasad ustalania kursu kupna nie miało dla powodów żadnego znaczenia, gdyż kurs kupna miał znaczenie jedynie na etapie uruchomienia kredytu a to nastąpiło przed zawarciem aneksu. Jeśli zaś chodzi o postanowienia dodane do umowy dotyczące ustalania kursu sprzedaży to także one nie były wyrażone zrozumiałym językiem i nie były jednoznaczne. W myśl § 9a ust. 2 dodanego do umowy kurs bazowy pomniejszony o marżę banku wyznaczać miał kurs kupna dewiz. Zgodnie z § 9a ust. 3 dodanym do umowy kurs bazowy ustalany miał być przez bank na podstawie aktualnej rynkowej ceny kupna i sprzedaży dewiz. Wyznaczony przez bank kurs bazowy można wyliczyć na podstawie wzoru: kurs bazowy = (kurs sprzedaży dewiz banku + kurs kupna dewiz banku) : 2. Jak wynikało z § 9a ust. 4 dodanego do umowy marża banku wykorzystywana dla ustalenia wysokości kursu kupna oraz sprzedaży dewiz wyliczana miała być w oparciu o ustalony przez bank procentowy spread walutowy i kurs bazowy według poniższego wzoru: marża banku = procentowy spread walutowy * kurs bazowy. W myśl z § 9a ust. 5 dodanego do umowy procentowy spread walutowy można wyliczyć na podstawie poniższego wzoru: procentowy spread walutowy = (kurs sprzedaży dewiz banku – kurs kupna dewiz banku) : kurs bazowy * 100. Zgodnie z § 9a ust. 8 dodanym do umowy kursy dewiz miały ulegać zmianie co najmniej dwa razy w ciągu dnia roboczego. Po ustaleniu wskazanych zasad ustalania kursu sprzedaży, zdaniem Sądu, nadal nie była możliwa weryfikacja poprawności jego ustalenia. Dodatkowo z uregulowania tego wynikało, że kursy walut miały się zmieniać co najmniej dwa razy dziennie a przy braku uregulowania, który kurs dzienny miał stosować bank przy przeliczeniach wysokości raty, umowa w dalszym ciągu dawała dowolność bankowi przy dokonywaniu tych przeliczeń.

Przechodząc do oceny skutków uznania postanowień zawartych w umowie za niedozwolone postanowienia umowne, należy mieć na uwadze, że co do zasady uznanie postanowień umowy za niedozwolone nie powinno powodować upadku całej umowy, gdyż jak stanowi art. 385¹ § 2 kc jeżeli postanowienia umowy nie wiążą konsumenta zgodnie z § 1 tego artykułu, strony są umową związane w pozostałym zakresie.

Utrzymanie w mocy umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej nie będzie możliwe zwłaszcza wówczas gdy uznanie zawartych w niej postanowień za klauzule abuzywne doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnicy kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. Skoro zaś klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, to obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy wydaje się w tych okolicznościach niepewna.

W ocenie Sądu utrzymanie w mocy łączącej strony umowy kredytu indeksowanego do waluty CHF bez uznanych za niedozwolone postanowień regulujących mechanizm indeksacji jest niemożliwe, gdyż prowadziłoby do zmiany charakteru prawnego tego stosunku obligacyjnego. Wyeliminowane zostałoby bowiem pośrednio z tej umowy ryzyko kursowe związane z indeksacją przedmiotu kredytu do waluty obcej to jest CHF, determinujące zastosowanie w dalszym ciągu obowiązującego postanowienia o oprocentowaniu kredytu określanego według stopy międzybankowej tej waluty tj. LIBOR. Pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających przecież główne świadczenia stron umowy, zdaniem Sądu, stanowiłoby naruszenie art. 353¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej. O zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji jest przekształcenie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umów kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

Wyeliminowanie z umowy zapisów regulujących mechanizm indeksacji nie pozwala na utrzymanie w mocy tak ukształtowanego stosunku prawnego jako sprzecznego z naturą (charakterem prawnym) zobowiązania, które strony chciały wykreować. Umowę w tak okrojonym kształcie uznać należy za nieważną. Nie można bowiem zastąpić zawartych w niej niedozwolonych postanowień przepisami o charakterze dyspozytywnym.

Mając na uwadze powyższe Sąd ustalił, iż nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawartej w dniu 22 stycznia 2008 r. pomiędzy M. W. (wcześniej W. – P.) i S. P. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

Powodowie żądali w pozwie zasądzenia na rzecz powódki od pozwanego kwoty 86.994,99 zł i kwoty 65.253,30 CHF zł z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z nieważnością umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 22 stycznia 2008 r. Zasądzenia tej kwoty powodowie domagali się tytułem zwrotu zapłaconych przez nich po zawarciu umowy w okresie od 28 stycznia 2008 r. do 27 lutego 2023 r. rat kredytu.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, to jest takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 kc).

Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony tej umowy świadczenia nie miały oparcia w łączącej je umowie. Na postawie umowy kredytu powodowie w okresie od 28 stycznia 2008 r. do 27 lutego 2023 r. świadczyli kwotę łącznie kwotę 86.994,99 zł i 65.253,30 CHF.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego podniósł ewentualny zarzut potrącenia wierzytelności dochodzonej przez powódkę w przedmiotowej sprawie z wzajemną wierzytelnością pozwanego o zwrot kwoty udzielonego powodom kredytu w kwocie 360.000,00 zł.

Zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanego był jednak nieskuteczny, gdyż oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przez pełnomocnika procesowego pozwanego, który co prawda posiadał do tego umocowanie ale nie samej powódce a jej pełnomocnikowi procesowemu, który do odebrania takiego oświadczenia materialnoprawnego nie był upoważniony. Doręczenie pisma procesowego zawierającego oświadczenie o potrąceniu wierzytelności pełnomocnikowi procesowemu dłużnika wzajemnego nie wywiera skutków przewidzianych w art. 61 § 1 kc. (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2016 r., II CSK 862/14, OSNC – ZD 2017 nr A, poz. 8).

Ponadto powyższe oświadczenie było złożone warunkowo, co również powodowało jego nieskuteczność. Warunkowy charakter oświadczenia o potrąceniu wynikał z faktu, że pozwany twierdził stanowczo, że umowa zawarta przez jego poprzednika prawnego z powodami była ważna. Tymczasem przyjmuje się, że niedopuszczalne jest zastrzeganie warunku w przypadku składania jednostronnych oświadczeń woli o charakterze prawnokształtującym. Zastrzeżenie warunku w przypadku takiej czynności, powoduje jej nieważność z uwagi na sprzeczność z prawem, co wynika z treści art. 89 kc, który umożliwia zastrzeganie warunku tylko w przypadku czynności prawnych, których właściwość na to pozwala. Oświadczenie o potrąceniu ma zaś charakter jednostronnej czynności prawnej, której charakter nie pozwala na dokonywanie jej warunkowo.

Do czasu ustanowienia przez powodów rozdzielności majątkowej czyli do dnia 17 października 2012 r. środki na raty pochodziły z majątku objętego małżeńską wspólnością ustawową powodów, w którym to majątku mieli oni równe udziały. Po zawarciu tej umowy kredyt spłacała wyłącznie powódka.

Jak wynika z art. 509 § 1 kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Powód, któremu przysługiwała wobec pozwanego wierzytelność o zwrot połowy uiszczonych rat w okresie, kiedy spłacane były one z majątku wspólnego powodów, zawarł z powódką w dniu 20 kwietnia 2023 r. umowę przelewu wierzytelności, na mocy której przeniósł na nią tę wierzytelność a umowa ta była skuteczna.

Mając na uwadze powyższe Sąd w związku z uznaniem za nieważną umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 22 stycznia 2008 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 86.994,99 zł i kwotę 65.253,30 CHF.

Zwrot świadczenia nienależnego powinien nastąpić po wezwaniu dłużnika, gdyż zgodnie z art. 455 kc jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Powodowie wezwali pozwanego do zwrotu wpłaconych na poczet umowy kwot w wysokości 146.028,50 zł i 39.878,99 CHF w terminie 7 dni pismem doręczonym pozwanemu w dniu 7 lutego 2022 r. Zwrotu dalszej kwoty 25.374,31 CHF powódka zażądała od pozwanego pozwem, który został mu doręczony w dniu 19 czerwca 2023 r. Na postawie art. 481 kc w zw. z art. 359 § 1 i 2 kc Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz powódki odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonych kwot 88.994,99 zł i 39.878,99 CHF od dnia 15 lutego 2022 r. do dnia zapłaty i od kwoty 25.374,31 CHF od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu to jest od dnia 20 czerwca 2024 r. a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek oddalił jako niezasadne.

Jeśli chodzi o zgłoszony przez pozwanego zarzut zatrzymania, to należy stwierdzić, że można go stosować jedynie przy umowach wzajemnych, a umowa kredytu, która jest z pewnością umową dwustronnie zobowiązującą i odpłatną, nie jest umową wzajemną, gdyż nie spełnia kryteriów z art. 487 § 2 kc. Cechą wyróżniającą umowy dwustronnej jest rola, jaka została jej wyznaczona we wzajemnych relacjach. Istota tej umowy polega na tworzeniu podstaw do wymiany dóbr i usług. Nie każda jednak umowa dwustronnie zobowiązująca jest umową wzajemną.

Ponieważ roszczenia ewentualne pozwu zgłoszone zostały na wypadek nie uwzględnienia przez Sąd żądania głównego, a Sąd żądanie to uwzględnił, zbędnym było zajmowanie się nimi.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty po 11.317,00 zł, na które to kwotę złożyły się połowa opłaty od pozwu w kwocie 500,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika każdego z powodów w kwocie 10.800,00 zł ustalone stosownie do treści § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Dodano: 13 stycznia 2025, Opublikował(a): Iwona Bartel
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Sieradzu
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Dagmara Kos
Data wytworzenia informacji: 26 kwietnia 2024