Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Choczaj

Protokolant: Marzanna Krupa

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2024 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko O. M.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1)  oddala powództwo;

2)  zasądza od powoda J. M. na rzecz pozwanej O. M. kwotę 5 417,00 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

3)  nakazuje pobrać od powoda J. M. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 782,33 zł (siedemset osiemdziesiąt dwa złote 33/100) tytułem brakujących kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 1379/24

UZASADNIENIE

J. M. wniósł o zobowiązanie O. M. do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności zabudowanej nieruchomości gruntowej położonej w W., o numerze działki (...), o powierzchni 0,0885 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą (...) z uwagi na rażącą niewdzięczność pozwanej, a także
o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda
na jej rzecz kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 28 lipca 2022 r. powód darował pozwanej nieruchomość położoną w W., o numerze działki (...), o powierzchni 0,0882 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą (...), postanawiając, że będzie ona stanowić majątek objęty ich wspólnością ustawową majątkową małżeńską, (dowód: wypis aktu notarialnego - k. 14 - 18; wypis księgi wieczystej - k. 19 - 23).

Strony pobrały się w styczniu 2020 r. Dla powoda było to trzecie małżeństwo. Ich relacje układały się dobrze do 19 sierpnia 2023 r. Strony były wręcz nierozłączne. Okazywały sobie uczucia. Pozwana wyglądała na bardzo zakochaną w powodzie. Mieszkały w domu wybudowanym przez powoda. Zmodernizowały go, zainstalowały fotowoltaikę. Inwestycje te współfinansowała pozwana. Pieniądze uzyskała ze sprzedaży domu w Ukrainie i od syna. Zajmowała się finansami stron, jeździła na zakupy. Później ich relacje zaczęły się psuć. Strony były skonfliktowane, dochodziło pomiędzy nimi do rękoczynów, które kończyły się koniecznością udania się któregoś z nich na SOR. Pierwsza z takich sytuacji miała miejsce w sierpniu 2023 r. Wówczas powód nie chciał wpuścić pozwanej do domu, doszło pomiędzy nimi do szarpaniny, powód szarpał pozwaną za włosy, bił.
W 2023 r. ze stronami zamieszkała bratowa pozwanej. Powód sam zaproponował jej schronienie ze względu na wojnę w kraju. Doszło do sytuacji, że uderzył powódkę i jej bratową kubkiem w głowę, doszło do szarpaniny pomiędzy stronami. W domu stron często interweniowała Policja. Syn powoda był także konfliktowy. Strony zamieszkały oddzielnie, powód na parterze domu, pozwana na piętrze. Dalej dochodzi między nimi do kłótni i rękoczynów. Pozwana dba o dom i jego otoczenie, kosi trawę. Od sierpnia 2023 r. nie przygotowuje mężowi posiłków. Obecnie strony w zasadzie nie rozmawiają ze sobą i nie kontaktują się, (dowód: częściowo zeznania powoda - k. 226 - 226 verte i nagranie rozprawy
z 16 grudnia 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 00:01:09 do 00:39:03
w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 92 - 92 verte i nagraniem rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 00:02:44
do 00:38:05; zeznania pozwanej - k. 226 verte - 227 verte i nagranie rozprawy
z 16 grudnia 2024 r. - płyta - koperta – k. 229, minuta od 00:39:03 do 01:33:40 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 92 verte - 93 i nagraniem rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 00:38:05
do 01:00:14; częściowo zeznania świadka B. G. - k. 94 i nagranie rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 01:27:41 do 01:38:22; zeznania świadka E. M. - k. 94 - 94 verte
i nagranie rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 01:38:22 do 01:44:16; zeznania świadka J. D. - k. 94 verte i nagranie rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta 01:50:47 do 01:56:49; zeznania świadka V. K. - k. 95
i nagranie rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 01:58:45 do 02:08:20; zeznania świadka H. Ż. - k. 95
i nagranie rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 02:09:08 do 02:17:27; zeznania świadka H. M. - k. 95 - 95 verte i nagranie rozprawy z 3 października 2024 r. - płyta - koperta - k. 229, minuta od 02:17:27 do 02:21:49; zeznania świadka S. K.
- k. 204 verte - 205 i nagranie rozprawy z 7 listopada 2024 r. - płyta - koperta
- k. 229, minuta od 00:16:43 do 00:34:25; zaświadczenie - k. 27; karta informacyjna - k. 46 - 46 verte; dokumentacja medyczna - k. 89 - 91 i k. 110
- 111; zaświadczenie - k. 159 - 166; dokumentacja medyczna - k. 157 - 158; zdjęcia - k. 166 - 170; protokół oględzin - k. 171 - 174; opinia - k. 175 - 186; pismo - k. 187 - 188; zeznania świadka O. D. - k. 189 - 192; opinia
- k. 42 - 45).

W 2023 r. strony kupiły samochód. Obecnie użytkuje go jedynie pozwana, która nie kluczyków od niego powodowi, (bezsporne).

U stron trzy razy prowadzono procedurę Niebieskiej Karty w 2023 r. i 2024 r., Pierwszą i druga zainicjowała pozwana, a trzecią powód. Pracownica MGOPS-u odwiedza strony raz w miesiącu. Z jej obserwacji wynikało, że powód często wszczynał awantury, był agresywny i impulsywny, również wobec niej. Pozwana zazwyczaj była spokojna. Powód często wspominał, że pozwana zajmowała się domem, że dostali pieniądze od jej syna. Później opowiadał o tym, że pozwana się zmieniła i jest dla niego niedobra, (dowód: zeznania świadka M. H. - k. 204 i nagranie rozprawy z 7 listopada 2024 r. - płyta
- koperta - k. 229, minuta od 00:08:11 do 00:16:43).

W dniu 18 września 2023 pozwana wniosła pozew o rozwód z wyłącznej winy J. M., w którym wniosła o zasądzenie od niego na jej rzecz alimentów w kwocie po 2 000,00 zł miesięcznie. Strony pozostają jednak małżeństwem, gdyż postępowanie w sprawie zostało umorzone po jego wcześniejszym zawieszeniu, (bezsporne).

W dniu 19 grudnia 2023 r. pozwana wniosła o całkowite ubezwłasnowolnienie powoda ze względu na jego agresywne zachowanie. Biegli rozpoznali u powoda łagodne zaburzenia funkcji poznawczych oraz organiczną chwiejność afektywną. Wniosek został oddalony, (dowód: odpis wniosku - k. 37
- 39; opinia sądowa - k. 42 - 45).

Przed Sądem Rejonowym w Wieluniu toczyła się sprawa z wniosku pozwanej o zobowiązanie sprawcy przemocy w rodzinie (powoda) do opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie z innym członkiem rodziny dotkniętym przemocą (art. 11a ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie). Sąd oddalił wniosek, (dowód: postanowienie - k. 150).

W piśmie z 1 września 2023 r. powód odwołał darowizną wyżej wymienionej nieruchomości. Oświadczenie to doręczył pozwanej. Powodem odwołania darowizny była rażąca niewdzięczność pozwanej, która przejawiała się tym, że pozwana dopuściła się 28 sierpnia 2023 r. przemocy poprzez popchnięcie, w wyniku czego doznał on obrażeń rąk określonych w zaświadczeniu o stwierdzanych obrażeniach wydanym 30 sierpnia 2023 r. Ponadto
z oświadczenia tego wynika, że pozwana stwarza dwuznaczne sytuacje, sugerujące wobec niej stosowane przemocy, a następnie wzywa policję
i przedstawia powoda w niekorzystnym świetle. Gdy powód chciał jechać
do apteki po leki, wykręciła mu ręce celem odebrania kluczyków, powodując widoczne ślady - sińce na palcach prawej ręki. Jednocześnie powód wezwał pozwaną w terminie miesiąca od doręczenia jej tego oświadczenia, aby przeniosła na jego rzecz przedmiot darowizny, (dowód: oświadczenie - k. 24 - 26).

Powyższy stan faktyczny jest częściowo bezsporny, gdyż Sąd oparł
go na zgodnych twierdzeniach stron i dowodach przez strony nie negowanych. Został on ustalony również w oparciu o zeznania świadków: E. M., J. D., V. K. M. H. i S. K., którym w całości dał wiarę, a także częściowo w oparciu o zeznania B. G..

Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda, który twierdził, że zachowanie pozwanej zmieniło się po dokonaniu przez niego darowizny na jej rzecz,
że pozwana wychodziła na całe dnie, wyzywała go, jednostronnie stosowała wobec niego przemoc, wpadała w szał, złamała mu palca, była dla niego potworem, wysyłała go do zakładu psychiatrycznego, ukradła mu ważne dokumenty. Jego zeznania są w tym zakresie gołosłowne i wewnętrznie sprzeczne.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka K. M., który mieszka w odległości 100 km od domu stron, bywał u nich dwa razy w roku,
a wszelkie informacje o relacjach stron posiada od powoda. Jego zeznania są ponadto stronnicze.

Oceniając zeznania E. P., Sąd nie przyznał im waloru wiarygodności. Świadek, jak sama przyznała, nie bywała często w domu stron, ponieważ mieszkała w dużej odległości od niech. Wszystkie informacje dotyczące stron posiadała od powoda. Jej zeznania są również stronnicze, nie znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka B. G. w części, w której twierdziła, że pozwana chciała odsunąć powoda od znajomych i rodziny, odzywała się do niego wulgarnie. Dążyła, żeby przepisał na nią majątek, a jak dopięła swego, powód przestał być jej potrzebny. Jej zeznania w tym zakresie
są stronnicze i nie znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom świadka A. M., która nie bywała w domu stron, ich sytuację znała jedynie z opowieści. Jej zeznania są stronnicze i nie znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd postanowił pominąć zeznania świadka P. B., który przyznał, że nie zna stron, nie rozmawiał z żadnym z nich. Nie miał zatem informacji istotnych dla jej rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Darowizna wytwarza stosunek etyczny między darczyńcą a obdarowanym, wyróżniający się obowiązkiem wdzięczności. Pogwałcenie tego obowiązku przez dopuszczenie się ciężkich uchybień opatrzone jest sankcją prawną, przewidzianą w art. 898 § 1 k.c., w postaci prawa odwołania darowizny. Warunkiem tego prawa jest, aby obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności.

Przepis art. 898 § 1 k.c. nie precyzuje pojęcia rażącej niewdzięczności i nie zawiera wskazówek, za pomocą których można byłoby sformułować jakieś generalne elementy tej niewdzięczności.

W doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie się obdarowanego, które polega na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane
za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Chodzi tu przede wszystkim
o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo mieniu darczyńcy oraz o naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków rodzinnych łączących go z darczyńcą oraz obowiązku wdzięczności (patrz wyroki Sądu Najwyższego: z 17 listopada 2011 r., IV CSK 113/11, LEX nr 1111009; z 26 września 2000 r., III CKN 810/00, niepublikowany; z 5 października 2000 r., II CKN 280/00, niepublikowany).

W wyroku z dnia 15 czerwca 2010 r. (II CSK 68/10, LEX nr 852539) Sąd Najwyższy podkreślił, iż o istnieniu lub nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności, rozważane na tle zwyczajów panujących w określonych środowiskach społecznych, które nie wykraczają poza wypadki życiowych konfliktów. Znalazło to również potwierdzenie w orzecznictwie sądów powszechnych, z którego wynika, że znamion rażącej niewdzięczności
nie wyczerpują czyny nieumyślne obdarowanego, drobne czyny nawet umyślne, ale niewykraczające, w określonych środowiskach poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne, jak też wywołane zachowaniem się, czy działaniem darczyńcy (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14 kwietnia 2005 r., I ACa 60/05, OSA 2006, z. 10, poz. 35). Dla sądu nie jest obojętna przyczyna niewdzięczności,
bo umożliwia dokonanie osądu, czy i na ile zachowanie obdarowanego może być uznane za nieusprawiedliwione.

Trzeba też dodać, że pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpadają tylko takie czynności obdarowanego, które są skierowane przeciwko darczyńcy
ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze, wyłączone są natomiast krzywdy czy przykrości popełnione w uniesieniu czy rozdrażnieniu, zwłaszcza wywołane zachowaniem się darczyńcy (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi
z 17 kwietnia 2013 r., I ACa 236/13, LEX nr 1313336; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27 marca 2013 r., I ACa 1321/12, LEX nr 1314769).

Ponadto czyny dowodzące niewdzięczności muszą świadczyć o znacznym nasileniu złej woli obdarowanego, na co wskazuje użycie przez ustawodawcę słów „rażąca niewdzięczność” (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 1997 r. I CKN 117/97, LEX nr 137781).

Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
7 stycznia 1967 r. (III CZP 32/66, OSNCP 1968, nr 12, poz. 199) oświadczenie odwołujące darowiznę nieruchomości ze względu na rażącą niewdzięczność nie powoduje przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę, lecz stwarza jedynie obowiązek zwrotu przedmiotu tej darowizny stosownie
do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 898 § 2 k.c.). Konsekwencją przyjęcia wyłącznie obligacyjnego skutku odwołania darowizny jest to, że dla osiągnięcia skutku rzeczowego konieczne jest przeniesienie własności darowanej nieruchomości z powrotem na darczyńcę. Powinno to nastąpić w drodze umowy. Jeżeli jednak do umowy nie dojdzie, darczyńcy pozostaje droga powództwa
o zobowiązanie obdarowanego do przeniesienia własności tej nieruchomości. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek obdarowanego
do złożenia, w określonym terminie, oznaczonego oświadczenia woli zastępuje
to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.), jeżeli obdarowany nie złoży
go w tym terminie z zachowaniem wymaganej formy.

W ocenie Sądu powództwo o zobowiązanie pozwanej do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz powoda udziału w prawie własności przedmiotowej nieruchomości nie jest zasadne.

W pierwszej kolejności należało ustalić, czy został zachowany termin
do złożenia skutecznego oświadczenia o odwołaniu darowizny, bowiem zgodnie
z treścią art. 889 § 3 k.c. darowizna nie może być odwołana po upływie roku
od dnia, w którym uprawniony do odwołania darowizny dowiedział się
o niewdzięczności obdarowanego.

Mając na uwadze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy należało uznać, że powyższy termin został zachowany, gdyż wydarzenia, które były podstawą skonstruowania oświadczenia o odwołaniu darowizny dokonanego
1 września 2023 r., miały miejsce w sierpniu 2023 r.

Należy zatem rozważyć, czy doszło do działań lub zaniechań pozwanej opisywanych w oświadczeniu o odwołaniu darowizny i w toku niniejszej sprawy, a także, czy miały one charakter rażącej niewdzięczności.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby pozwana dopuszczała się przemocy względem powoda, stwarzała dwuznaczne sytuacje, sugerujące wobec niej stosowane przemocy, a następnie wzywała policję
i przedstawiała powoda w niekorzystnym świetle, wykręcała mu ręce celem odebrania kluczyków od samochodu, powodując widoczne ślady. Twierdzenia powoda są w tym zakresie gołosłowne, wewnętrznie sprzeczne, a także sprzeczne z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jedynie, że strony są skonfliktowane, pozostają w faktycznej separacji. Podczas kłótni dochodziło pomiędzy nimi do rękoczynów. Oboje nie pozostawali sobie dłużni. Z tego względu pozwana przestała przygotowywać posiłki i sprzątać parter domu, który zamieszkiwał powód. Jednakże nie zaprzestała interesowania się mężem, do czego jako obdarowana - w świetle zasad doświadczenia życiowego - była i jest zobligowana.

Należy w tym miejscu wskazać, że nie każde więc działanie lub zaniechanie obdarowanego wobec darczyńcy, które można uznać za nieodpowiednie lub naganne może stanowić podstawę do odwołania darowizny, a ocenę tej przesłanki należy dokonać z uwzględnieniem całokształtu okoliczności sprawy, w tym dotyczących obydwu stron tego stosunku prawnego. Należy zwrócić uwagę,
że do essentialia negotii umowy darowizny nie należy obowiązek sprawowania opieki nad darczyńcą przez obdarowanego i choć czynność ta rodzi po stronie obdarowanego obowiązek wdzięczności, to nabiera on szczególnej postaci, gdy darowizna zostaje zawarta pomiędzy osobami najbliższymi, których powinność świadczenia pomocy i opieki wynika z łączących strony darowizny stosunków rodzinnych (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2005 r., niepublikowany). W żadnym wypadku darowizna nie narzuca na obdarowanego obowiązku przesadnej wdzięczności. Ponadto często w stosunkach rodzinnych obserwuje się konflikty rodzinne, podobne do występującego pomiędzy stronami. Mając powyższe na uwadze należy uznać, że nieutrzymywanie przez pozwaną
w chwili obecnej kontaktu z powodem wynika ze zwykłego konfliktu rodzinnego,
a nie z działań lub zaniechać pozwanej skierowanych bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko powodowi. W tym miejscu należy przypomnieć, że w pojęciu „rażącej niewdzięczności” nie mieszczą się zachowania, które mogą być oceniane jako niewłaściwe, z racji naruszenia reguł życia w rodzinie, ale które nie wykraczają poza granice zwykłych konfliktów życia codziennego, zwłaszcza jeśli konflikty takie są sprowokowane lub podtrzymywane przez samego darczyńcę.

Roszczenie powoda nie może również zostać oparte na treści art. 5 k.c. Powołany przepis stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który
by był sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa
lub z zasadami współżycia społecznego, gdyż takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W judykaturze wyjaśniono, że art. 5 k.c. może stanowić jedynie środek obrony,
a nie podstawę powództwa. Nie może wobec tego być samodzielną podstawą powstania i nabycia prawa podmiotowych (patrz wyrok Sądu Najwyższego
z 11 lipca 2012 r., sygn. akt II CSK 677/11, Lex nr 1228438).

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił powództwo w całości, o czym orzekł, jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł, jak w pkt 2 wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5 417,00 zł,
na którą składają się kwota 5 400,00 zł, ustalona na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn., Dz. U. z 2023 r., poz. 1935 ze zm.) oraz kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

O brakujących kosztach sądowych Sąd orzekł, jak w pkt 3 wyroku,
na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn., Dz. U. z 2024 r., poz. 959 ze zm.) w zw. z art. 98 k.p.c. Brakujące koszty sądowe, to brakujące koszty wynagrodzenia tłumacza oraz kosztów podróży świadków w łącznej wysokości 782,33 zł.