Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie: Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2023 roku w Sieradzu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank S.A we W.

przeciwko B. J.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 9 grudnia 2022 roku,

sygn. akt I C 289/22

oraz zażalenia pozwanej na rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w pkt. 2 wyroku

1.  oddala apelację;

2.  oddala zażalenie;

3.  zasądza od (...) Bank S.A we W. na rzecz B. J. 900 (dziewięćset) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od doręczenia powodowi odpisu niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I Ca 38/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 9 grudnia 2022 r., wydanym pod sygn. akt I C 289/22, Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli oddalił powództwo (...) Bank S.A. z siedzibą we W. skierowane przeciwko pozwanej B. J. o zasądzenie kwoty 5 716,11 złotych, w tym 4 779,28 złotych z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 21 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty oraz 379,81 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu, jako przedwczesne z uwagi na nieskuteczne wypowiedzenie umowy o przyznanie limitu kredytowego i wydanie karty (pkt 1), zasądzając od pozwanego na rzecz powódki 1 817 złotych z tytułu kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dacie uprawomocnienia się wyroku (pkt 2).

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 19 marca 2019 r. pozwana B. J. złożyła w (...) Bank S.A. wniosek o przyznanie jej limitu kredytowego w wysokości 4 800 złotych i wydanie karty kredytowej. W tym samym dniu pozwana zawarła z (...) Bank S.A. z siedzibą we W. umowę o przyznanie limitu kredytowego i wydanie karty C. o numerze (...). W ramach zawartej umowy przyznano klientowi limit kredytowy w wysokości 4 800 złotych i wydano kartę kredytową o numerze (...). Udzielony kredyt był kredytem odnawialnym, a więc każdorazowa spłata pozwalała na ponowne zadłużenie się do kwoty niewykorzystanego limitu kredytowego. Jednocześnie zastrzeżono, że w przypadku rozwiązania umowy, posiadacz karty będzie zobowiązany do spłaty całości zadłużenia na rachunku. Zgodnie z rozdziałem III ust. 9 lit. b), bank mógł wypowiedzieć umowę w przypadku braku spłaty wymagalnego zadłużenia lub jego części, po uprzednim wezwaniu posiadacza karty do zapłaty zaległych spłat lub ich części w terminie ustalonym przez bank, nie krótszym niż 14 dni roboczych od daty otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy. Termin wypowiedzenia umowy wynosił 2 miesiące. Z dniem rozwiązania umowy, całość zobowiązania stałaby się wymagalna. W celu zabezpieczenia umowy, pozwana B. J. zawarła: Szczegółową Umowę (...) nr (...) Indywidualne Ubezpieczenie (...) oraz Szczegółową Umowę (...)Pomoc na zawołanie” nr (...).

Pismem z 22 lipca 2019 r., (...) Bank S.A. z siedzibą w W. poinformował pozwaną, że w dniu 15 lipca 2019 r. minął termin płatności kwoty minimalnej z tytułu zadłużenia i poprosił o wpłatę w wysokości 73,47 złotych nie później niż do dnia 29 lipca 2019 r. Ponownie, pismem z dnia 23 września 2019 r., powód wystosował do pozwanej informację o tym, że w dniu 16 września 2019 r. minął termin płatności kwoty minimalnej i poprosił o wpłatę należności w wysokości 103,73 złotych, nie później niż do dnia 30 września 2019 r. Jednocześnie nadmieniono, że w związku z utrzymywaniem się zadłużenia przeterminowanego wynikającego ze zwłoki klienta, bank poniósł szkodę w wysokości 1,11 złotych w związku z poniesionymi kosztami windykacyjnymi. Kolejnym pismem, datowanym na dzień 21 października 2019 r., bank ponownie poinformował pozwaną, iż w dniu 14 października 2019 r. minął pozwanej termin płatności kwoty minimalnej i wezwał do uiszczenia kwoty 93,38 złotych w terminie nie później niż do dnia 28 października 2019 r. Jednocześnie w treści pisma wskazał, że w związku z utrzymywaniem się zadłużenia przeterminowanego wynikającego ze zwłoki klienta, bank poniósł szkodę w wysokości 1,11 złotych z tytułu kosztów działań windykacyjnych. Powyższe pisma zostały podpisane kwalifikowanych podpisem elektronicznym w imieniu powoda przez A. A..

W dniu 4 listopada 2019 r., powód wystosował do pozwanej upomnienie, informujące o braku odnotowania wpłaty w wysokości 93,38 złotych. Zachęcono pozwaną do niezwłocznego jej dokonania w terminie nie później niż do dnia 11 listopada 2019 r. Upomnienie zostało podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym w imieniu powoda przez jego pracownicę N. J..

Z uwagi na utrzymywanie się zadłużenia pozwanej w wysokości 460,32 złotych
- w piśmie z dnia 8 listopada 2021 r. bank poinformował ją, iż brak spłaty zaległości w terminie 7 dni od jego wygenerowania spowoduje trwałe zablokowanie karty kredytowej z jednoczesnym obowiązkiem dokonywania dalszych wpłat minimalnych w kwotach i terminach wskazanych w comiesięcznym zestawieniach transakcji. Wskazano, iż w związku z utrzymywaniem się zadłużenia przeterminowanego wynikającego ze zwłoki klienta, bank poniósł szkodę w wysokości 18,49 złotych. Tym samym, łączna kwota do spłaty dla pozwanej wyniosła 478,81 złotych. Pismo zostało podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym w imieniu powoda przez jego pracownicę A. D..

W dniu 22 lutego 2022 r., powód wystosował do pozwanej ostateczne wezwanie do zapłaty kwoty 1 314,61 złotych. Zastrzeżono, że brak spłaty wskazanej kwoty w terminie 14 dni od otrzymania pisma spowoduje złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, przy czym upływ okresu wypowiedzenia wynoszącego 2 miesiące będzie oznaczało konieczność jednorazowej zapłaty pozostałej kwoty, tj. 5 214,30 złotych. Podano, iż w związku
z utrzymywaniem się zadłużenia przeterminowanego wynikającego ze zwłoki klienta, bank poniósł szkodę w wysokości 103,74 złotych. Pouczono pozwaną o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Wezwanie zostało podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym w imieniu powoda przez jego pracownika G. J..

W dniu 21 marca 2022 r. nieokreślony pracownik powoda sporządził pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu z dniem 18 marca 2022 r. umowy numer (...). Jednocześnie poinformował pozwaną o zaległości na dzień 18 marca 2022 r., wynoszącej
1 314,61 złotych. Zaznaczono, że brak spłaty ww. kwoty spowoduje po upływie okresu wypowiedzenia wymagalność całego zadłużenia, tj. kwoty 5 334,96 złotych, przy czym okres wypowiedzenia wynosił 2 miesiące od momentu doręczenia pisma. Podano, iż w związku
z utrzymywaniem się zadłużenia przeterminowanego wynikającego ze zwłoki klienta, bank poniósł szkodę w wysokości 131,06 złotych. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy nie zostało przez żadnego pracownika banku podpisane. Pismo nie zawiera jakiegokolwiek podpisu kwalifikowanego, odręcznego czy faksymile. Pismo zostało nadane za pośrednictwem placówki pocztowej w dniu 22 marca 2022 r. i doręczone pozwanej w dniu 24 marca 2022 r.

Kolejnym pismem z 26 kwietnia 2022 r., pozwany przypomniał pozwanej
o konieczności spłaty zaległości oraz o wystosowaniu wypowiedzenia umowy i konieczności jednorazowej spłaty zadłużenia po upływie okresu wypowiedzenia. Zaznaczono, że wymagalna natychmiast stanie się kwota 5 572,65 złotych. Nadmieniono, iż w związku z utrzymywaniem się zadłużenia przeterminowanego wynikającego ze zwłoki klienta, bank poniósł szkodę
w wysokości 135,66 złotych. Pismo zostało podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym w imieniu powoda przez jego pracownicę A. D..

Pismem z 11 maja 2022 r., powód poinformował pozwaną o braku spłaty długu
i zakwalifikowaniu sprawy do postępowania sądowo-egzekucyjnego. Jednocześnie, po raz ostatni wezwano pozwaną do spłaty kwoty 1 711,44 złotych i poinformowano, że spłata zadłużenia do dnia 18 maja 2022 r. spowoduje zaniechanie działań sądowo-egzekucyjnych. Nadmieniono, iż w związku z utrzymywaniem się zadłużenia przeterminowanego wynikającego ze zwłoki klienta, bank poniósł szkodę w wysokości 150,62 złotych. Pismo zostało podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym w imieniu powoda przez jego pracownicę K. W..

Jak zauważył Sąd Rejonowy, w przedmiotowej sprawie bezspornym jest, że pozwana zawarła z powodem umowę o udzielenie limitu kredytowego i wydanie karty, a następnie nie spłacała terminowo minimalnych kwot na poczet spłaty kredytu. Ponieważ pozwana podniosła zarzut niewymagalności roszczenia dochodzonego pozwem, wobec nieskuteczności dokonanego wypowiedzenia umowy, Sąd w pierwszej kolejności zajął się tym zarzutem, gdyż uznanie go za zasadny czyniło zbędnym rozpoznawanie pozostałych. We wniesionym sprzeciwie od nakazu zapłaty, pełnomocnik pozwanej podniósł, że żaden
z dokumentów przedłożonych przez powódkę nie został opatrzony podpisem (nie wskazano nawet, kto miałby podpisać oświadczenie o wypowiedzeniu umowy). Taki sposób wypowiedzenia umów kredytu konsumenckiego jest niezgodny z przepisami ustawy Prawo Bankowe oraz Ustawy o kredycie konsumenckim.

W kontekście zarzutów strony pozwanej, dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kluczowe było ustalenie, czy powód przeprowadził względem pozwanej postępowanie upominawcze prowadzące do wypowiedzenia umowy kredytowej w sposób zgodny
z procedurą przewidzianą w art. 75c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2022 r., poz. 2324 t.j. ze zm.)

W ocenie Sądu, w związku z treścią żądania powoda, który wiązał swoje roszczenie
z wypowiedzeniem umowy i stanowiskiem pozwanej, zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu, strona powodowa powinien przedłożyć egzemplarz oświadczenia o wypowiedzeniu, zawierający stosowne podpisy, by umożliwić Sądowi dokonanie oceny co do skuteczności wypowiedzenia. Strona powodowa tymczasem ograniczyła się do podania danych personalnych osób, które rzekomo miały podpisać dokument, bez nadesłania dokumentu przez nie podpisanego.

Bezspornym jest, że w sytuacji gdy kredytobiorca nie dotrzymuje warunków
i postanowień umowy, bank ma prawo skorzystać ze swoich uprawnień wynikających z treści zawartej z kredytobiorcą umowy w celu wyegzekwowania zwrotu swoich należności. W takim wypadku ma prawo wypowiedzieć umowę, o ile wynika to z umowy, przy czym szczegółowe warunki wypowiedzenia i forma winny być ściśle w niej określone i zachowane. Z załączonego jednakże oświadczenia o wypowiedzeniu umowy nie wynika, by zostało złożone przez uprawnione do tego osoby, bowiem dokument nie zawiera jakiegokolwiek podpisu. Wobec niemożności ustalenia kto złożył oświadczenie o wypowiedzeniu w imieniu banku niemożliwym jest przyjęcie, że do jego złożenia w ogóle doszło. Dla skuteczności oświadczeń złożonych przez osoby prawne, koniecznym bowiem jest ustalenie czy osoba składająca takie oświadczenie była umocowana do dokonania czynności. W niniejszej sprawie Sąd nie mógł dokonać takiej oceny. Było to uchybienie po stronie banku, zwłaszcza, że w realiach sprawy każde poprzedzające wypowiedzenie pismo było sygnowane podpisami pracowników banku.

Skoro zaś wypowiedzenie nie zostało złożone, to roszczenie jest niewymagalne
i w oparciu o podstawę wskazaną w pozwie nie może być egzekwowane. Dlatego Sąd oddalił powództwo jako przedwczesne.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Powód wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa, względnie uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Skarżący zarzucił:

1.  naruszenie art. 6 k.c. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;

2.  naruszenie art. 230 k.p.c. przez nierozpatrzenie przedstawionych dowodów pod względem uznania faktów za udowodnione;

3.  naruszenie art. 233 § 2 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i stąd niewłaściwą ocenę ich mocy i wiarygodności oraz poprzez błąd w ustaleniach faktycznych uznanych za podstawę wyrokowania i nierozpatrzenie dowodów na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego;

4.  naruszenie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy;

5.  nierówne traktowanie stron.

Pozwana domagała się oddalenia apelacji na koszt powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wtedy, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie, np. sąd oddala powództwo z powodu przedawnienia roszczenia, które to stanowisko okazało się nietrafne, a nie rozpoznał jego podstawy. Tak sytuacja w sprawie przedmiotowej nie miała miejsca. Nie doszło również do naruszenia reguł postępowania dowodowego.

Obligatoryjnymi elementami pozwu są: dokładnie określone żądanie (petitum) oraz podstawa faktyczna żądania (causa petendi). Żądanie powoda opierało się zaś na skutecznym wypowiedzeniu zawartej z pozwaną umowy. Art. 6 k.c. zawiera ogólną zasadę rozkładu ciężaru dowodu i określa reguły dowodzenia. Zasadniczo powód powinien dowieść wystąpienia faktów tworzących jego prawo podmiotowe będące źródłem roszczeń oraz faktów uzasadniających jego odpowiedź na zarzuty pozwanego.

Powoływany przez skarżącego art. 230 k.p.c. stanowi, że gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Tymczasem pozwana wyraźnie zakwestionowała fakt wypowiedzenia. W sprawie przedmiotowej zatem, obowiązkiem powoda było przedstawić dowody na tę okoliczność. W tym zakresie zaś powód ograniczył się do złożenia dokumentu, w którym znalazło się oświadczenie o wypowiedzeniu, a który nie zawierał ani żadnych podpisów, ani informacji przez kogo został sporządzony.

Ustalenie, że stosowny dokument nie zawierał informacji o osobach go sporządzających, ani ich podpisów jest prawidłowe i zostało dokonane w oparciu o dowód przedstawiony przez stronę powodową. Innych wniosków dowodowych na okoliczność dokonanego wypowiedzenia powód nie złożył. Także w apelacji powtórzył jedynie, że wypowiedzenie podpisały E. L. oraz D. J., natomiast nie przedstawił dokumentu zawierającego podpisy, o jakich mowa. Pomiędzy twierdzeniami powoda
a zaprezentowanymi przez niego dowodami istnieje zatem oczywista sprzeczność.

Kwestię zaś oceny skuteczności wypowiedzenia należy rozpatrywać w kontekście prawidłowości zastosowania norm prawa materialnego.

Oczywiście zgodzić należy się z powodem, że zgodnie z art. 60 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

Jednak, zgodnie z art. 77 § 2 k.c., jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę.

Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej konieczne jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli (art. 78 k.c.).

Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej konieczne jest złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym (art. 78 ¹ k.c.).

Jak stanowi art. 77 ² k.c., do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej konieczne jest złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie.

Powód zobligowany był do wypowiedzenia na trwałym nośniku (rozdział XI punkt 2. Regulaminu umowy - k. 15). Wybrał formę dokumentu papierowego, przesyłając pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy.

Minimalnym zaś wymogiem dla złożenia oświadczenia w formie dokumentu jest stworzenie możliwości ustalenia osoby składającej oświadczenie. Stworzenie takiej możliwości może nastąpić w dowolnej formie - np. poprzez wskazanie personaliów tej osoby pismem maszynowym, czy też przy użyciu stosownej pieczątki imiennej. Jeżeli brak jest możliwości ustalenia osoby składającej oświadczenie woli, nie jest możliwe uznanie, że zostało ono złożone w formie dokumentowej.

Jak już wskazano, dokument złożony do akt sprawy informacji, o jakiej mowa nie zawierał. Zatem nie może być mowy o skutecznym wypowiedzeniu.

Bez znaczenia są zatem okoliczności związane z doręczeniem pisma i możliwością zapoznania się z jego treścią. Zbędne jest więc odnoszenie się do przedstawionych
w uzasadnieniu apelacji uwag co do zastopowania art. 61 k.c.

Będąc związany podstawą faktyczną powództwa, w związku z którą powód zbudował roszczenie, także w zakresie odsetek, Sąd nie mógł uwzględnić nawet części roszczeń, chociaż nie budzi wątpliwości, że pozwana jest dłużnikiem powoda. Okoliczności, na których opierają się aktualne roszczenia banku - w związku z brakiem skutecznego wypowiedzenia - są inne aniżeli opisane w pozwie. Inna jest także wysokość tych roszczeń i data wymagalności.

Na zakończenie warto podkreślić, że - jak słusznie zaznaczył to Sąd Rejonowy - powodem oddalenia powództwa jest jedynie jego przedwczesność. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby powód prawidłowo wypowiedział umowę i ponownie wystąpił z żądaniem. Wówczas, gdy w związku ze skutecznym wypowiedzeniem, zmieni się stan faktyczny, powództwo - przy braku innych podstaw niweczących roszczenie - winno zostać uwzględnione.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy - na zasadzie art. 385 k.p.c. - oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. W skład zasądzonych od powoda na rzecz pozwanej kosztów weszła opłata za czynności pełnomocnika ustalona w oparciu o § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych - 900 złotych.