Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Antoni Smus

Sędziowie SSO Joanna Składowska

SSR del. Magdalena Kościarz

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2015 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z powództwa M. O. (1), M. O. (2), R. O., S. O. i E. Ś.

przeciwko Towarzystwu (...) w W.

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 15 maja 2015 roku, sygnatura akt I C 952/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) w W. solidarnie na rzecz powodów M. O. (1), M. O. (2), R. O., S. O. i E. Ś. (...) (dwa tysiące sto dziewięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I Ca 240/15

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym do Sądu Rejonowego w Wieluniu powodowie: M. O. (1) i M. O. (2) wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego Towarzystwa (...) w W.:

- tytułem zadośćuczynień kwot po 53 000 złotych, z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2010r. do dnia zapłaty,

- tytułem odszkodowań kwot po 20 000 złotych, z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2010r. do dnia zapłaty,

- kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 3 600 złotych.

Powód S. O. domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego tytułem zadośćuczynienia kwoty 18 000 złotych, z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2010r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 2 400 złotych.

Powodowie R. O. i E. Ś. wnosili o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego tytułem zadośćuczynień kwot po 24 000 złotych, z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2010r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 2 400 złotych.

Towarzystwo (...) w W. nie uznało powództw, wnosząc o ich oddalenie oraz zasądzenie od powodów zwrotu kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 maja 2015r. Sąd Rejonowy w Wieluniu zasądził od pozwanego:

- na rzecz powodów M. O. (1) (pkt 1) oraz M. O. (2) (pkt 2) kwoty po

27 500 złotych tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2012r. do dnia zapłaty oraz po 10 000 złotych tytułem odszkodowania, z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2012r. do dnia zapłaty,

- na rzecz powoda S. O. (pkt 3) kwotę 9 000 złotych tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2012r. do dnia zapłaty,

- na rzecz powodów E. Ś. (pkt 4) i R. O. (pkt 5) kwoty po 15 000 złotych tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2012r. do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie Sąd pierwszej instancji oddalił powództwa (pkt 6), zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu (pkt 7) oraz orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych (pkt 8 – 13).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pozwany, który zaskarżył przedmiotowe rozstrzygnięcie w części: w pkt 1 lit. a) wyroku w zakresie kwoty 27 500,00 złotych zasądzonej tytułem zadośćuczynienia dla M. O. (1), w pkt 1. lit. b) wyroku w zakresie kwoty

10 000,00 złotych zasądzonej tytułem odszkodowania dla M. O. (1), w pkt 2 lit. a) wyroku w zakresie kwoty 17 500,00 złotych zasądzonej tytułem zadośćuczynienia dla M. O. (2), w pkt 2. lit. b) wyroku w zakresie kwoty 10 000,00 złotych zasądzonej tytułem odszkodowania dla M. O. (2), w pkt. 3 wyroku w zakresie kwoty 5 000,00 złotych zasądzonej tytułem zadośćuczynienia dla S. O., w pkt. 4 wyroku w zakresie kwoty 5 000,00 złotych zasądzonej tytułem zadośćuczynienia dla E. Ś., w pkt 5 wyroku w zakresie kwoty 5 000,00 złotych zasądzonej tytułem zadośćuczynienia dla R. O. oraz w zakresie orzeczenia o kosztach procesu zawartego w pkt. 7, 8 i 9 wyroku.

Skarżący zarzucił niniejszemu orzeczeniu naruszenie:

- art. 446 § 4 k.c. - poprzez błędną ocenę prawną, że:

• zadośćuczynieniem odpowiednim dla M. O. (1) jest kwota 85 000 złotych,

• zadośćuczynieniem odpowiednim dla M. O. (2) jest kwota 85 000 złotych,

• zadośćuczynieniem odpowiednim dla S. O. jest kwota 30 000 złotych,

• zadośćuczynieniem odpowiednim dla E. Ś. jest kwota 30 000 złotych,

• zadośćuczynieniem odpowiednim dla R. O. jest kwota 30 000 złotych;

- art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej - poprzez przyznanie powodom zadośćuczynień w kwocie zdecydowanie odbiegającej wysokością od kwot, które uzyskały na mocy prawomocnych wyroków, w tym wyroków wydanych przez ten sam Sąd osoby dochodzące roszczeń tego samego rodzaju, w bardzo podobnych stanach faktycznych,
w szczególności przy bardzo podobnej sytuacji osobistej (z racji wieku, płci, sposobu życia przed wypadkiem), co narusza poczucie sprawiedliwości społecznej oraz zasadę równego traktowania obywateli przez władze publiczne, wyrażone w powołanych przepisach;

- art. 446 § 3 k.c. - poprzez błędną ocenę prawną, że w wyniku śmierci Ł. O. wystąpiło po stronie powodów: M. O. (1) i M. O. (2) znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej, uzasadniające przyznanie im odszkodowania.

Mając na uwadze treść zgłoszonych zarzutów, apelujący wniósł o zmianę wyroku
i zasądzenie: w pkt. 1. lit. a) wyroku kwoty 10 000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia dla M. O. (1), w pkt. 2 lit. a) wyroku kwoty 10 000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia dla M. O. (2), w pkt. 3 wyroku kwoty 4 000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia dla S. O., w pkt 4 wyroku kwoty 7 500,00 złotych tytułem zadośćuczynienia dla E. Ś., w pkt 5 wyroku kwoty 7 500,00 złotych tytułem zadośćuczynienia dla R. O.. W pozostałym zakresie skarżący wniósł o oddalenie powództw, orzeczenie o kosztach procesu według zasady ich stosunkowego rozłożenia oraz o zwrot kosztów procesu za instancję odwoławczą.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie w całości oraz
zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na mocy art. 387 § 2 ¹ k.p.c. uzasadnienie ograniczono do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, ponieważ Sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, ani nie zmienił ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, nie znajdując potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania.

W zakresie podnoszonego przez skarżącego zarzutu naruszenia prawa materialnego w postaci art. 446 § 4 k.c. oraz art. 2 i 32 konstytucji zauważyć należało, że krzywda to pewnego rodzaju uszczerbek dotykający subiektywnej sfery osobowości człowieka. Obejmuje ona ból, udręczenie moralne, poczucie osamotnienia, straty, utrudnienia życiowe, konieczność zasadniczo odmiennego urządzenia sobie życia, ograniczenie sfery korzystania z przyjemności (zob. Z. Radwański, Zadośćuczynienie pieniężne..., s. 172,1. Dyka, Zasady przyznawania i ustalania wysokości zadośćuczynienia pieniężnego w razie naruszenia dobra osobistego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2001, z. 3, s. 612, J. Korzonek, I. Rosenbliith, Kodeks zobowiązań. Komentarz, Kraków 1934, s. 371).

O rozmiarze należnego zadośćuczynienia pieniężnego powinien decydować stopień cierpień, ich intensywność i czas trwania oraz inne podobne okoliczności. W orzecznictwie, jak i w piśmiennictwie podkreśla się przy tym, że ustalenie wysokości świadczenia wymaga uwzględnienia, z jednej strony czytelnych czynników obiektywnych, zweryfikowanych potwierdzonymi dowodami, z drugiej zaś subiektywnego odczucia krzywdy, przy uwzględnieniu indywidualnej sytuacji osoby poszkodowanej. Wszelkie dolegliwości psychiczne i krzywda mają ze swej natury bowiem charakter subiektywny (vide: wyrok SN z dnia 19 marca 2008 r., I PK 256/07, LEX nr 465982, wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 605/00, LEX nr 484718, wyrok SN z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00, LEX nr 80272).

Przede wszystkim jednak należy podkreślić, że orzekanie o wysokości zadośćuczynienia, z zachowaniem postulatu „odpowiedniości” wyrażonego wprost w przepisie art. 446 § 4 k.c., należy do swobodnego uznania sądu (przede wszystkim sądu pierwszej instancji). W dyskrecjonalną władzę sędziego sąd odwoławczy ingerować nie może, o ile sąd pierwszej instancji prawidłowo zbadał i ocenił wszystkie okoliczności sprawy. Atrybut swobody orzekania o wysokości zadośćuczynienia wynika z faktu, iż nie istnieją żadne zobiektywizowane, ustawowo określone kryteria pozwalające sądowi na rozstrzygnięcie o zadośćuczynieniu we wprost określonych przedziałach pieniężnych. Sąd odwoławczy może zatem dokonać korekty wysokości zasądzonego zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę tylko wtedy, gdyby w wyniku rozpoznania przez niego apelacji okazało się, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, że jest ono rażąco wygórowane, albo rażąco niskie. W tej kwestii wielokrotnie wypowiadała się judykatura, między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z 18 listopada 2004 roku, sygn. akt I CK 219/04, czy też w wyroku z 27 lutego 2004 roku, sygn. akt V CK 282/03.

Ustalając kwoty „wyjściowe” (tj. przed 50 % zmniejszeniem z uwagi na przyczynienie się poszkodowanego i potrąceniem sumy już wypłaconej – 15 000 złotych) należnych na rzecz M. O. (2) i M. O. (1) zadośćuczynień za krzywdę spowodowaną śmiercią syna Ł. O. na 85 000 złotych, Sąd Rejonowy, jak wynika to z uzasadnienia orzeczenia, miał na uwadze, iż syn powodów, mimo że dorosły (22 lata), to jednak mieszkał z rodzicami. Ponadto był ich najmłodszym dzieckiem, którego wyznaczyli na następcę, przekazując posiadane gospodarstwo rolne. Ł. O. prowadził zatem wspólnie z powodami gospodarstwo domowe oraz rolne, miał się nimi opiekować, jako osobami starszymi, nie w pełni zdolnymi do pracy. Ponadto zmarły był bezdzietnym kawalerem. Zatem pomiędzy M. i M. małżonkami O. a ich zmarłym synem istniała nie tylko więź emocjonalna, ale również wspólnota zamieszkiwania i pracy, co miało istotny wpływ na zwiększenie stopnia codziennego odczuwania przez powodów straty. Określając natomiast sumy należne dla pozostałych powodów (kwoty wyjściowe - 30 000 złotych), Sąd pierwszej instancji uwzględnił, że relacje pomiędzy rodzeństwem były bliskie. Ł. Ś. odwiedzał siostrę E., nocował u niej, zajmował się jej dzieckiem, pomagał w remoncie mieszkania. Mieszkał z bratem S.. Mieli wspólne hobby (gra w piłkę nożną), pracowali przy remoncie mieszkania powoda oraz w gospodarstwie rolnym. Zmarły odwiedzał również brata R. mieszającego w Anglii. Przebywał tam kilka miesięcy, wspólnie kupili samochód, który uczestniczył w wypadku. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji szczegółowo uzasadnił swoje rozstrzygnięcie w świetle kryteriów uznawanych powszechnie w doktrynie prawa cywilnego i judykaturze, a przyznane przez Sąd pierwszej instancji kwoty uwzględniają rolę zadośćuczynienia, stanowiąc odczuwalną wartość ekonomiczną, a jednocześnie nie są nadmierne.

Odnosząc się do przykładów konkretnych orzeczeń sądów powszechnych, na które powołuje się skarżący, należy po pierwsze zauważyć, że do apelacji nie załączono odpisów, a nawet kopii wyroków i ich uzasadnień, co z jednej strony czyni twierdzenia apelującego gołosłownymi, z drugiej zaś nie pozwala na ocenę, czy okoliczności porównywanych spraw były w całości analogiczne do sprawy niniejszej. Jak już wskazano, rozmiar krzywdy w każdym wypadku podlega indywidualnej ocenie. O podobieństwie spraw nie świadczy stopień pokrewieństwa ze zmarłym, ale faktyczne więzi z daną osobą najbliższą i wpływ zgonu na sytuację życiową osoby dochodzącej świadczeń, a w szczególności rozmiar jej cierpień. Ponadto, aby mówić o określonej praktyce orzeczniczej niezbędna byłaby całościowa analiza w tym zakresie. Nie mogą stanowić na nią dowodu pojedyncze przykłady.

W zakresie ostatniego z podnoszonych przez skarżącego zarzutów wskazać należy, że charakter roszczenia z art. 446 § 3 k.c. powoduje, iż w każdym wypadku jego dochodzenia ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, co rodzi, zgodnie z art. 322 k.p.c., po stronie sądu orzekającego uprawnienie do zasądzania sumy „odpowiedniej według oceny sądu, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy”. Skoro kompensacie ma podlegać strata nie tylko poniesiona do chwili wyrokowania, ale również na przyszłość, wymagająca rozważania, jaki byłby „wkład” o wymiarze majątkowym zmarłego w sytuację życiową osoby dochodzącej świadczenia z tego tytułu, siłą rzeczy sąd zobligowany jest bazować na pewnych hipotetycznych założeniach. Nie ma możliwości dokładnego określenia okresu, jaki wchodzi w grę, ani dokładnego przewidzenia skutków śmierci osoby bliskiej, jakie mogą wyniknąć w przyszłości. Sytuacja życiowa w rozumieniu art. 446 § 3 k.c., to ogół czynników składających się na położenie życiowe jednostki, a więc także trudno mierzalne wartości ekonomiczne. Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej może przejawiać się w utracie wsparcia w różnych sytuacjach, a zwłaszcza w utracie szansy na pomoc w przyszłości. W szczególności chodzi zaś o zmniejszenie dochodów, brak zaoszczędzonych środków z uwagi na pomoc zmarłego w czynnościach codziennych, pogorszenie warunków i trudności życiowe, z jakimi poszkodowany nie spotykał się wcześniej. Rodzice Ł. O. mogli zasadnie oczekiwać jego pomocy i opieki. Z biegiem lat zakres tego wsparcia siłą rzeczy byłby większy. Chodzi tu przede wszystkim o pomoc w czynnościach życia codziennego, ale i o opiekę w chorobie, zapewnienie dostępu do placówek służby zdrowia. Ponadto podział kosztów związanych z mieszkaniem i wyżywieniem od śmierci syna następuje na dwie, nie zaś trzy osoby, co niewątpliwie zwiększa wymiar codziennych wydatków powodów. Powodowie zmuszeni byli także do zaprzestania hodowli trzody. Elementy te mają zaś już ścisły wymiar ekonomiczny.

Z powyższych względów uznać należało, iż apelacja ma charakter typowo polemiczny, natomiast podniesione zarzuty naruszenia prawa materialnego są bezpodstawne. Dlatego też Sąd Okręgowy orzekł - na podstawie art. 385 k.p.c. - o jej oddaleniu.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 2 109 złotych, na którą złożyły się: koszt przejazdu pełnomocnika powodów na rozprawę - 292 złote, opłata skarbowa od pełnomocnictwa substytucyjnego - 17 złotych, wynagrodzenie radcy prawnego - 1 800 złotych. Oczywiście Sąd miał na uwadze, że w razie współuczestnictwa formalnego (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.), do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez współuczestników reprezentowanych przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym zalicza się jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika. Jednakże zdaniem Sądu wynagrodzenie to winno podlegać obniżeniu, jeżeli przemawia za tym nakład pracy pełnomocnika, podjęte przez niego czynności oraz charakter sprawy (art. 109 § 2 k.p.c.). Ponieważ w sprawie przedmiotowej nakład pracy pełnomocnika był znacznie mniejszy od tego, jaki byłby niezbędny w sytuacji, gdyby powodowie dochodzili roszczeń odrębnie (pełnomocnik sporządził jedną odpowiedź na apelację, w której posłużył się w zasadzie jedną argumentacją i uczestniczył w jednej rozprawie sądowej), wynagrodzenie określono zgodnie z § 6 pkt 6 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych...” z dnia 28 września 2002r. (tj. Dz.U. z 2013r. poz. 490), przyjmując za punt wyjścia wartość przedmiotu sprawy obliczoną od sumy dochodzonych roszczeń.