Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 15 marca 2024 roku w Sieradzu

sprawy z powództwa T. O.

przeciwko Sądowi Okręgowemu w P.

o wynagrodzenie za pracę

na skutek apelacji Sądu Okręgowego w P. od wyroku Sądu Rejonowego Sądu Pracy w Piotrkowie Trybunalskim z 21 listopada 2023 roku sygn. akt IV P 52/23.

oddala apelację.

Sygn. akt IV Pa 18/24

UZASADNIENIE

Pozwem z 27 marca 2023 roku powód T. O. wniósł o zasądzenie od pozwanego Sądu Okręgowego w P. kwot:

1)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lutego 2022 roku do dnia zapłaty;

2)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty;

3)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty;

4)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 maja 2022 roku do dnia zapłaty;

5)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

6)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2022 roku do dnia zapłaty;

7)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty;

8)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 września 2022 roku do dnia zapłaty;

9)  1.443,85 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 października 2022 roku do dnia zapłaty;

10)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 listopada 2022 roku do dnia zapłaty;

11)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty;

12)  1.443,85 PLN z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

13)  1.472,73 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 lutego 2023 roku do dnia zapłaty;

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż pełni służbę sędziego w Sądzie Okręgowym w P.. Zdaniem powoda jego wynagrodzenie za okres objęty pozwem zostało wypłacone w zaniżonej wysokości. Podniósł dalej, że zasadę ustalania podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu powszechnego statuuje przepis art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz.U.2023.217 t.j.). Zgodnie z tym przepisem podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53, 252, 568, 1222 i 1578), z zastrzeżeniem § 1d. Choć ww. przepis nie został uchylony (pozostaje cały czas w mocy), to ustawodawca po raz kolejny zdecydował ustalić wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych obowiązującą w 2022 roku w oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. zgodnie z którym w roku 2022 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W ustępie 2 ww. normy ustawy okołobudżetowej wskazano, iż powyższą podstawę do wyliczenia wynagrodzenia zwiększa się o kwotę 26 złotych. Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (dalej jako „GUS”) z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł, co daje łączną kwotę 5.050,48 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5.504,52 zł . Różnica przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r. wynosi 454,04 zł. Powód wskazał również, że zastosowanie do obliczenia jego wynagrodzenia art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 roku zamiast zasady wyrażonej w art. 91 § 1 ust 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych powoduje, iż wynagrodzenie, które było mu wypłacane od stycznia 2022 roku było niższe o kwoty wskazane w punktach 1-12 zgłoszonego roszczenia. Zaniżenie wypłaconego wynagrodzenia skutkowało zaniżeniem dodatkowego wynagrodzenia rocznego o kwotę 1.472,73 PLN. Zaniżenie jego wynagrodzenia miało także miejsce w roku 2021 roku, kiedy postawą ustalenia wysokości jej wynagrodzenia nie była regulacja art. art. 91 § 1 c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, a norma zawarta w art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021, wskazująca, iż podstawą naliczenia wynagrodzenia w roku 2021 miała być kwota przeciętnego wynagrodzenia z II kwartał 2019 roku, a nie 2020 roku. Prezes GUS w komunikacje z dnia 9 sierpnia 2019 roku ogłosił, iż przeciętne wynagrodzenie za II kwartał roku 2019 wyniosła 4.839,24 zł. Przeciętne wynagrodzenia za II kwartał 2020 roku wyniosło zaś 5.024,48 zł, a więc różnica wyniosła 185,24 PLN.

W zbyt obszernym uzasadnieniu pozwu T. O. odwołał się m.in. do treści art. 178 ust 1-2 Konstytucji RP wskazując, iż sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli oraz zapewnia się im warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu i zakresowi ich obowiązków. Zapewnienie sędziom odpowiedniego poziomu wynagrodzenia jest warunkiem właściwego działania wymiaru sprawiedliwości, a także stanowi sposób budowy autorytetu władzy sądowniczej. Powód powołał się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące kwestii wynagrodzeń sędziów, z którego zdaniem powoda, wynika, iż mechanizm wynagradzania sędziów powinien być stabilny i bez zaistnienia szczególnie ważnych, konstytucyjnie uzasadnionych przyczyn nie wolno zakłócać jego funkcjonowania. Powód wskazał na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, iż najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy – niejako „automatycznie”, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego. Następnie powód wskazał, iż zupełnie niezrozumiałe jest zamrażanie wynagrodzeń sędziowskich przy jednoczesnym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej, zwłaszcza, iż zamrażanie wynagrodzeń sędziów stanowi utrwaloną praktykę. Według Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju rozwiązanie może być tolerowane wyjątkowo. Zdaniem powoda zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich w 2022 i 2023 roku jest niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, a ustalone wynagrodzenie nie odpowiada godności urzędu sędziego, ani też zakresowi powierzonych obowiązków. Ponadto zamrożeniu wynagrodzeń sędziowskich sprzeciwia się również dobra sytuacja finansowa państwa, deklarowana przez władze publiczne. Odwołując się do treści przepisów Konstytucji RP, T. O. podniósł, iż zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich narusza także zasady: ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez niego prawa oraz ochrony praw słusznie nabytych, a także zasady równego traktowania, skutkujące dyskryminacją w życiu gospodarczym. Zdaniem powoda Sąd rozstrzygając przedmiotową sprawę winien odmówić zastosowania art. 8 ust 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 roku, jako niekonstytucyjnego oraz niezgodnego z prawem unijnym.

W odpowiedzi na pozew, pozwany Sąd Okręgowy w P. wniósł o oddalenie powództwa jako nieuzasadnionego. Podniósł, iż nie istnieją podstawy do wypłaty powodowi wyrównania zaniżonego jego zdaniem wynagrodzenia. Nadto pozwany wniósł o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny sprawy K1/23 dotyczącej ustalenia podstawy wynagrodzenia sędziów za rok 2023. Zdaniem pozwanego wysokość wypłaconego powodowi wynagrodzenia była ustalona w oparciu o powszechnie obowiązujące normy ustawy okołobudżetowej za rok 2022 bowiem nie mógł on tychże norm pominąć przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia powoda. Pozwany powołał się także na argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku, dotycząca możliwości zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich.

Postanowieniem z dnia 4 sierpnia 2023 roku Sąd odmówił zawieszenia postępowania.

Na rozprawie w dniu 14 listopada 2023 roku pozwany przedstawił sporządzone przez siebie zestawienie ewentualnie należnych powodowi kwot, wskazując iż ewentualne miesięczne zaniżenie wynagrodzenia powoda wynosiło 1.443,86 PLN, a dodatkowego wynagrodzenia rocznego 1.472,74 PLN.

Powód wskazał, iż zgadza się z wyliczeniem pozwanego, ale wnosi o zasądzenie kwot wskazanych w pozwie.

Wyrokiem z 21 listopada 2023 roku, Sąd Rejonowy Sąd Pracy w Piotrkowie Trybunalskim zasądził od pozwanego Sądu Okręgowego w P. na rzecz powoda T. O. kwoty:

a)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 lutego 2022 roku do dnia zapłaty:

b)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty;

c)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty;

d)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 maja 2022 roku do dnia zapłaty;

e)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

f)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 lipca 2022 roku do dnia zapłaty;

g)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty;

h)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 września 2022 roku do dnia zapłaty;

i)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 października 2022 roku do dnia zapłaty;

j) 1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 listopada 2022 roku do dnia zapłaty;

k) 1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty;

l)  1.443,86 PLN (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote osiemdziesiąt sześć groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty;

m) 1.472,73 PLN ( jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt dwa złote siedemdziesiąt trzy grosze ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty (pkt 1);

oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2);

wyrokowi w punkcie pierwszym nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 17.504,38 PLN (pkt 3).

Wyrok poprzedziły następujące ustalenia i rozważania sądu I instancji:

Powód T. O. pełni służbę jako sędzia Sądu Okręgowego w P.. Podstawą określenia wysokości ustalenia wysokości wynagrodzenia powoda 2022 roku była regulacja ustawy okołobudżetowej dotyczącej roku 2022. Przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2020 roku wyniosło 5.024,48 zł. Przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2021 roku wyniosło 5.504,52 zł . Różnica przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r. wynosi 454,04 zł. Różnica między wynagrodzeniem wypłaconym powodowi w roku 2022,a wynagrodzeniem wyliczonym w oparciu o przeciętne wynagrodzenie za II kwartał roku 2021 wnosiło 1.443,86 PLN miesięcznie. Różnica między wypłaconym powodowi dodatkowym wynagrodzenie rocznym za rok 2022, a świadczeniem w wysokości należnej wyniosła 1.472,74 PLN.

Dla sądu pierwszej instancji zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający dla potrzeb wydania rozstrzygnięcia. Spór pomiędzy stronami sprowadzał się wyłącznie do sporu o charakterze prawnym.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części. Tenże Sąd wskazał, że T. O. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Sądu łącznej kwoty 18.798,93 PLN w związku z zaniżeniem jej wynagrodzenia w okresie od stycznia 2022 roku do grudnia 2022 roku oraz zaniżenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2022 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od poszczególnych kwot wymienionych w pozwie. Zasady ustalania wynagrodzenia sędziego sądu powszechnego wynikają z ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z treścią art. 91 § 1c powołanej ustawy podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), z zastrzeżeniem § 1d, który stanowi, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Stosownie do treści § 2 ww. przepisu wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § 1c. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. W związku z pełnioną funkcją sędziemu przysługuje dodatek funkcyjny (§ 6). Wynagrodzenie sędziów różnicuje ponadto dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego (§ 7).

Pomimo, iż przepis art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych nie został uchylony, to w kolejnych latach 2021, 2022 i 2023 ustawodawca odszedł od zasady wynikającej z powyższej normy i równoległe ustalił wysokość wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych w oparciu o przepisy zawarte w ustawach okołobudżetowych za lata 2021, 2022 i 2023.

W roku 2021 roku ustawodawca ustalił wysokość wynagrodzenia sędziego w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021. Przepis ten stanowi, że w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych , stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. wyniosło 4.839,24 zł. Natomiast z komunikatu z dnia 11 sierpnia 2020 roku wynika, iż przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł.

Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosi 185,24 zł.

W art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. zgodnie z którym w roku 2022 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W ustępie 2 ww. normy ustawy okołobudżetowej wskazano, iż powyższą podstawę do wyliczenia wynagrodzenia zwiększa się o kwotę 26 złotych.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł, co daje łączną kwotę 5.050,48 zł.

Prezes GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5.504,52 zł . Różnica przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r. wynosi 454,04 zł.

W roku 2023 ustawodawca w art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2023 wskazał, iż podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziów jest kwota 5.444,42 zł.

Prezes GUS w komunikacje z dnia 9 sierpnia 2022 roku ogłosił, iż przeciętne wynagrodzenie za II kwartał roku 2022 wyniosła 6.156,25 zł. Różnica między przeciętnym wynagrodzeniem w II kwartale roku 2022, a przyjętą przez ustawodawcę kwotą bazową wyniosła 711,83 zł.

Z powyższego wynika, iż w obrocie prawnym zaistniały dwa równoległe systemy ustalania wysokości wynagrodzenia sędziów.

W tym miejscu należy wskazać, iż wyrokiem z dnia 8 listopada 2023 roku w sprawie K 1/23 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok ten dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023 jednakże biorąc pod uwagę, iż Trybunał powołał się na zawarte w wyroku TK z 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12 zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych”, zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2022.

Pozwany Sąd podniósł, iż z uwagi na powszechnie obowiązujący charakter norm ustaw okołobudżetowych był on związany tą regulacją.

Powód wskazał, iż w jego ocenie odejście od zasady ustalania wysokości wynagrodzenia sędziego wynikającej z art. art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych i regulacja wynagrodzenia przez ustawy epizodyczne jakimi są ustawy okołobudżetowe jest sprzeczna z normami Konstytucji.

Sąd Najwyższy wielokrotnie potwierdził, że sąd powszechny może samodzielnie stwierdzić sprzeczność przepisu ustawy z Konstytucją i odmówić jego zastosowania w konkretnej sprawie (por. postanowienie z dnia 26 maja 1998 r., III SW 1/98, OSNAPUS 1998, nr 17, poz. 528; wyrok z dnia 26 września 2000 r., sygn. akt: III CKN 1089/00, LEX nr 44288; wyrok z dnia 19 kwietnia 2000 r„ sygn. akt: II CKN 272/00, LEX nr 530757; wyrok z dnia 7 kwietnia 1998 r., sygn. akt: I PKN 90/98, OSNP 2000/1/6).

Sędziowie są związani wyłącznie Konstytucją i ustawami, a wobec tego mogą odmówić zastosowania niekonstytucyjnego przepisu także, gdy zdarzenie miało miejsce w dacie jego obowiązywania (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2009 r., sygn. akt: I OSK 52/09, LEX nr 571042).

Biorąc powyższe pod uwagę należało dokonać oceny czy sposób regulacji wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych przyjęty przez ustawodawcę, poprzez ustalanie ich wysokości w ustawach okołobudżetowych spełnia wymogi wynikające z Konstytucji.

Powołane wyżej przepisy ustaw okołobudżetowych wprowadzają zmiany zasady kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021,2022 i 2023 r., określonych w art. 91 § 1 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Norma ta reguluje mnożnikowy system wynagrodzeń sędziów. W tym systemie parametrami potrzebnymi do określenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego są określone kwoty bazowe, a także ich wielokrotności, czyli mnożniki wskazane w sędziowskich pragmatykach służbowych. Taki system zawiera w sobie samoczynny mechanizm wzrostu wynagrodzeń w postaci kwoty bazowej, odnoszonej do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887).

Jednocześnie wprowadzono zasadę, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedniego, przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości (por. art. 91 § 1 d ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych).

Pierwsza zmiana tego sytemu została przeprowadzona ustawą z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej. Na podstawie jej przepisów w 2012 r. unormowano podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, którą było przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 r., a nie przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, czyli 2011 r.

Ocena zgodności z Konstytucją tej zmiany dokonana została w wyroku Trybunału Konstytucyjny z dnia 12 grudnia 2012 r. Orzekając o zgodności z Konstytucją tych przepisów Trybunał Konstytucyjny uznał, że jednorazowe, incydentalne niepodwyższenie wynagrodzeń sędziów nie jest równoznaczne z ich obniżeniem w drodze regulacji normatywnej, a ponadto stwierdził, że zagrożenie drastycznym pogorszeniem stanu finansów publicznych (ocenianym przez pryzmat przekroczenia II progu ostrożnościowego), pozwalało ustawodawcy w sposób incydentalny „zamrozić" wynagrodzenia sędziów.

Trybunał Konstytucyjny zawarł jednakże w treści uzasadnienia wyroku wzorzec oceny zgodności z konstytucją ewentualnego kolejnego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich. Wzorzec ten został wykorzystany przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie k 1/23, co wskazuje na aktualność przyjętej wówczas argumentacji.

W pierwszej kolejności sąd wskazał na wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadę lojalności państwa wobec obywateli, która wyraża się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny" (wyrok TK z 7 lutego 2001 r., sygn. K 27 /00, OTK ZU nr 2/2001, poz. 29). Opierają się one zatem na pewności prawa, czyli takim zespole cech przysługujących prawu, które gwarantuje jednostce bezpieczeństwo prawne, umożliwiając jej decydować o swoim postępowaniu na podstawie pełnej znajomości przesłanek działania organów państwa, a zarazem znajomości konsekwencji prawnych, jakie postępowanie to może za sobą pociągnąć (wyroki TK: z 14 czerwca 2000 r., sygn. P 3/00, OTK ZU nr 5/00, poz. 138, z 28 lutego 2012 r., sygn. K 5/11, OTK ZU nr2/A/2012, poz. 16). Zmiany wprowadzone ustawami okołobudżetowymi w 2021 r., 2022r. i 2023 r. mają charakter doraźny i arbitralny i pozostają w sprzeczności z założeniami, które legły u podstaw decyzji o wprowadzeniu nowego mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziów w 2009 r.

Zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa w znacznej mierze pokrywa się treścią z zasadą przewidywalności prawa, wypracowaną na tle

Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Zasada ta wskazuje, z jednej strony, na pokrewieństwo z zasadą dotrzymywania umów (przez państwo, jego organy i jednostki organizacyjne), która jest oparciem całego prawa prywatnego z jego autonomią osoby, z drugiej zaś, w ustrojach demokratycznych, stanowi wykładnik roli państwa i oparcie dla wszystkich stosunków między nim a obywatelami. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, iż zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa nie oznacza, by adresaci norm mogli oczekiwać, że prawne unormowanie ich praw lub obowiązków nie ulegną kiedykolwiek zmianie, ani tego że ustawodawca nie wprowadzi zmian dla nich niekorzystnych, czyli takich, które zniosą lub ograniczą przyznane wcześniej prawa podmiotowe. Granicą jednak jest, by wprowadzane modyfikacje nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego (por. wyrok Kp 2/08, oraz wyroki z: 8 grudnia 2011 r., P 31 /10, 28 lutego 2012 r., K 5/11, 13 czerwca 2013 r., K 17/11 ). Rozwinięciem powyższego stanowiska są poglądy doktryny prawa wskazujące, iż: „Dopasowywanie regulacji ustawowej dotyczącej zasad wynagradzania sędziów do niepewnych założeń budżetu narusza zarówno istotę prawa utożsamianego z aktem normatywnym o generalnym i abstrakcyjnym zastosowaniu, jak i cechy prawa chronione orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego w postaci zasady pewności prawa, zaufania obywateli do państwa i prawa, proporcjonalności jego użycia itd. ( A. Bałaban, Błędne założenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12. 12. 2012 r. (K 1 /12) w sprawie „zamrożenia" wynagrodzeń sędziów, „Krajowa Rada Sądownictwa 2013/1, s. 11 ). Zobiektywizowany mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich, który zaczął funkcjonować w 2009 r., był wynikiem porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta RP. W 2009 r. uznano, że taka regulacja zasad wynagradzania, postulowana przez sędziów, nie będzie stanowić nadmiernego obciążeniu dla budżetu państwa, bowiem przy jej kształtowaniu uwzględniono skutki jej funkcjonowania pod kątem konieczności zachowania równowagi budżetowej oraz stabilności finansów publicznych. Odejście od tych zasad musi być zatem potraktowane jako odstąpienie od porozumienia w zakresie stosowania zobiektywizowanego i stabilnego mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich, opartego na ustawowo określonych zobiektywizowanych czynnikach, wynikających ze wskaźników ekonomicznych, a nie uzależnionych od arbitralnej decyzji władzy wykonawczej. Należy podkreślić, że stabilny i zobiektywizowany system, odnoszący się do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedzającego został zastąpiony mechanizmem kwotowym, polegającym na wyznaczeniu jej poziomu na podstawie arbitralnej propozycji Rady Ministrów i zapadłego w jej następstwie rozstrzygnięcia legislacyjnego ustawodawcy. O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi działaniami kreującymi oszczędności, to uzasadnienia zawarte w rządowych projektach zmian przepisów służących realizacji ustawy budżetowej nie zawierają precyzyjnych kryteriów co do warunków ewentualnych zmian przepisów. Uzasadnienie to odnosiło się w założeniach budżetu państwa na rok 2021 do sytuacji gospodarczej kraju spowodowanej epidemią CON/ID-19 bez jakiegokolwiek odniesienia do warunków budżetowych. Podobnie było w założeniach budżetu państwa na rok 2022 i 2023 gdzie wskazywano także na toczący się konflikt w Ukrainie. Jednocześnie przedstawiciele władzy wykonawczej, w tym Prezes Rady Ministrów, Minister Finansów wielokrotnie publicznie zapewniali o bardzo dobrym stanie finansów państwa, dobrej realizacji budżetu. Tożsame były wypowiedzi Prezesa Narodowego Banku Polskiego dotyczące realizacji gospodarki finansowej i budżetowej rządu. W tym miejscu należy wskazać na ogłaszane przez przedstawicieli Ministerstwa Finansów w szeregu publikacjach prasowych szacunki zmian podatkowych tzw. Polskiego Ładu wskazujące, iż Skarb Państwa zrezygnował z podatku dochodowego w kwotach rzędu 17 mld złotych, 27 mld złotych, czy nawet 46 mld złotych zależnie od dat publikacji. Obciążenia podatkowe sędziów wzrosły zaś, ich wynagrodzenia w ostatnim progu podatkowym zostały objęte zwiększoną sumą danin publicznoprawnych (podatek dochodowy i składka zdrowotna) i wynoszą obecnie 41 %. O dobrej sytuacji finansowej państwa świadczy fakt, że od 2021 roku kontynuowana jest płatność tzw. 13 emerytury w oparciu o ustawę z dnia 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U.2022.2575 t.j.), a także 14 emerytury na podstawie ustawy z dnia 21 stycznia 2021 r. o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U.2022.2235 t.j.) Także z obiektywnych danych zawartych w dokumencie: „Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 r." - (Druk Sejmowy 3371), wynika, że zgodnie z w/w dokumentem „dochody budżetu państwa wyniosły 504,8 mld zł i były o 2% wyższe niż 2021 r. oraz o 2, 6% wyższe od prognozy zawartej w ustawie budżetowej na rok 2022.

Wydatki budżetu państwa wyniosły 517,4 mld zł. Były one o 0,7% niższe od wydatków wykonanych w 2021 r. oraz o 0,9% niższe od limitu ustalonego w ustawie budżetowej na rok 2022. Deficyt budżetu państwa wyniósł 12,6 mld zł. Ze względu na wykonanie prognozy dochodów w wyższej kwocie niż zaplanowano w ustawie budżetowej oraz wykonanie planu wydatków w kwocie niższej od ustalonego limitu deficyt ten był o ponad połowę niższy od deficytu zapisanego w ustawie budżetowej na rok 2022, wynoszącego 29,9 mld zł. Był także niższy - o ponad 50% - od deficytu z roku 2021.", ,, gospodarka Polski osiągnęła wysokie tempo wzrostu, które wyniosło 5, 1 %. Było ono o 1, 6 punktu procentowego wyższe od tempa wzrostu gospodarczego w całej Unii Europejskiej oraz w strefie euro". We wskazanym dokumencie stwierdzono ponadto, że: ,, łącznie na lata 2021-2022 zaplanowano przekazanie różnym podmiotom, z pominięciem budżetu państwa, środków w formie skarbowych papierów wartościowych w wysokości 59,5 mld zł. "

Z powyższych informacji wynika zatem, że państwo dysponowało zatem środkami pozwalającymi na realizację chronionego konstytucyjnie mechanizmu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w 2022 r.

Powyższe wskazuje, że zmiana mechanizmu ustalania wynagrodzeń sędziów nie ma charakteru wyjątkowego, incydentalnego, a stała się regułą. „Zamrożeniu” wynagrodzenia sędziów nie towarzyszy „zamrożenie” wynagrodzenia przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz jednostek samorządu terytorialnego. Przeciwnie, podwyżki wynagrodzenia tych grup znacznie przewyższają podwyżki płac w innych segmentach. Wynika to jednoznacznie z regulacji zawartych w ustawie z dnia 17 wrzenia 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych ustaw (Dz.U.2021.1834), która weszła w życie od 1 listopada 2021 roku, a także przepisów wykonawczych wydanych w oparciu o powyższą ustawę.

W kontekście powyższych rozważań Sąd podzielił argumentację powoda, że ingerencja w kształtowanie wysokości wynagrodzeń sędziów stanowi nagłe wycofanie się państwa z obietnic złożonych sędziom (co do ustalania ich wynagrodzeń na podstawie obiektywnych kryteriów zawartych w art. 91 § 1c Prawo o ustroju sądów powszechnych), co oznacza nieusprawiedliwione naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Z zasady demokratycznego państwa prawnego wynika także zasada ochrony prawa słusznie nabytych. Ww. zasada wyklucza arbitralne znoszenie lub ograniczanie praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Zasada ochrony praw słusznie nabytych zapewnia ochronę publicznych i prywatnych praw podmiotowych. Konstytucja dopuszcza ograniczenie lub znoszenie praw nabytych pod warunkiem, że takie działanie jest konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które w danej sytuacji mają pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych (por. m. in. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 25.06.2002roku, K 45/01, OTK-A 2002 Nr 4, poz. 46, z dnia 16.06.2003 roku, K 52/02, OTK-A 2003, Nr 6, poz. 54).Prawo do wynagrodzenia w podwyższonej wysokości - stanowiącego pochodną przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale lat 2021 i 2022 powód nabył już z chwilą publikacji komunikatu Prezesa GUS z tym jednak zastrzeżeniem, że realizacja tego prawa możliwa była dopiero od 1 stycznia 2022 r. i kolejno 1 stycznia 2023 roku. Odebranie ww. prawa będące konsekwencją zamrożenia wynagrodzenia sędziowskiego narusza zasadę ochrony praw nabytych. Nie zaistniały bowiem żadne przesłanki uzasadniające zastosowanie odstępstwa od zasady ochrony praw słusznie nabytych (por. wcześniejsze rozważania odnoszące się do treści wyroku TK z dnia 12.12.2012 r.). Konstytucja w art. 178 ust. 2 przewiduje, że sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Powołane wyżej przepisy Konstytucji wyznaczają pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów ( por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Normy te zapewniają konstytucyjną ochronę szczególną wynagrodzeń sędziowskich, ograniczając dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Dodatkowo należy wskazać, że sędziowie są jedyną grupą zawodową której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia "odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków". Gwarancja nie dotyczy wynagrodzenia sędziego jako pracownika, lecz stanowi element ustroju sądownictwa jako istotna materialna gwarancja niezawisłości sędziego. Unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego w art. 178 ust. 1 Konstytucji RP zasadę niezawisłości sędziów. W świetle tej normy konstytucyjnej sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji oraz ustawom. Ujawnienie rzeczywistej treści przepisu art. 178 ust. 2 Konstytucji RP wymaga jego powiązania z zasadą niezawisłości sędziów i niezależności sądów, a nie abstrakcyjną pozycją ustrojową sądów (por. A. Wróbel, Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, Przegląd Sejmowy z 2001 r. Nr 6,). Materialna niezależność sędziego, w tym odpowiedni poziom jego wynagrodzenia stanowi istotną gwarancją niezawisłości sędziego. Obowiązująca Konstytucja szczególnie podkreśla status sędziów, expressis verbis mówiąc o „godności ich urzędu" w związku z zagadnieniem ich statusu materialnego. ,, ... Uwzględnienie szerszego kontekstu normatywnego pozwala dostrzec, że regulacja statusu sędziego ma istotne znacznie nie tylko z punktu widzenia ustrojowego, lecz pełni przede wszystkim ważną funkcję gwarancyjną - odpowiednie ukształtowanie przez ustrojodawcę pozycji prawnej sędziego umożliwia bowiem realizację zasady niezawisłości sędziowskiej, a przez to zapewnia jednostce sądową ochronę jej praw. Założenie to leży u źródeł zróżnicowanego stopnia szczegółowości materii zawartej w rozdziale VIII Konstytucji. Trzeba zauważyć, że o ile niektóre normy tam zawarte pozostawiają stosunkowo szeroką swobodę ustawodawcy, o tyle pewne uregulowania charakteryzuje daleko posunięta precyzja, co niewątpliwie zawęża pole działania parlamentu. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w przypadku określenia statusu sędziego. Konstytucja, kształtując tenże status, wyraża szereg zasad, ukierunkowanych przede wszystkim na realizację zasady niezawisłości sędziowskiej. Należy wśród nich wymienić: zasadę stabilizacji stanowiska sędziowskiego wyrażającą się przez powoływanie sędziów na stałe (art. 179), nieusuwalność sędziego z wyjątkiem konstytucyjnie wskazanych sytuacji nadzwyczajnych (art. 180 ust. 1-4), nieprzenoszalność sędziego (art. 180 ust. 2 i 5); immunitet i nietykalność sędziego (art. 181 ); nakaz zapewnienia sędziemu odpowiednich warunków pracy i wynagrodzenia (art. 178 ust. 2), instytucję stanu spoczynku (art. 180 ust. 3-4); nakaz zachowania apolityczności (art. 178 ust. 3); udział Krajowej Rady Sądownictwa w podejmowaniu najważniejszych decyzji personalnych dotyczących sędziego (art. 179 i art. 186) - ( L. Garlicki, uwagi do art. 178, (w:) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2005, ). Innymi słowy, szereg stosunkowo szczegółowych gwarancji, zabezpieczających na płaszczyźnie konstytucyjnej różne aspekty statusu zawodowego sędziów, uzasadnia potrzeba zapewnienia zasady niezawisłości sędziowskiej. Zapewnienie sędziom odpowiedniego wynagrodzenia w kontekście art. 45 ust. 1 Konstytucji uznawane jest za gwarancję interesu publicznego, wyrażającego się w zapewnieniu każdemu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. ,, Konstytucyjne prawo do sądu (wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a także z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności) obejmuje nie tylko prawo do uruchomienia postępowania sądowego, odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej oraz uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia, ale także prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy. Interes publiczny, jakim jest podtrzymywanie zaufania do instytucji wymiaru sprawiedliwości, obliguje zatem prawodawcę do zagwarantowania maksymalnie obiektywnego obrazu osób zaufania publicznego, które realizują funkcję orzeczniczą w imieniu państwa. W tym aspekcie za niezbędną gwarancję realizacji niezależności, bezstronności i niezawisłości sądów należy uznać odpowiedni status materialny sędziego", (por. J. Sobczak, Przepisy płacowe sędziów sądów powszechnych a wzorce konstytucyjne, PiP 2008/11 /84-97). Kluczowe znaczenie przy ocenie wynagrodzenia godnego urzędu sędziego ma sposób ustalania jego wysokości oraz jego wysokość. Sposób ustalania wysokości wynagrodzenia musi znajdować oparcie w obiektywnych, wymiernych czynnikach i działać z mocy samej ustawy - niejako "automatycznie", bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotne znaczenie należy przypisać także samej wysokości wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego.

Spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r., w wyniku porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowne regulacje znalazły się we wszystkich ustawach kształtujących status sędziów. Wynagrodzenie sędziów wynikające z art. 91 § 1c ustawy o ustroju sądów powszechnych jest oparte na ustawowo określonych, zobiektywizowanych czynnikach, niezależnych od arbitralnej decyzji władzy wykonawczej i ustawodawczej, lecz wynikających ze wskaźników ekonomicznych.

System wynagradzania wszystkich sędziów oparty jest zatem na takich samych zasadach i został wyodrębniony z systemu wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej. Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. System ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, w rodzaju nagród lub premii, które mogłyby być uzależnione od oceny wyników czy jakości pracy sędziego i stanowić instrument wpływu na pracę orzeczniczą. Powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie.

Trybunał Konstytucyjny, uznając w 2012 r. w sprawie o sygn. K 1/12 zakwestionowaną regulację - polegającą na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń sędziów w 2012 r. - za zgodną z Konstytucją, stwierdził, że uznanie konstytucyjności tego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Podkreśla przy tym, że art. 178 ust. 2 w związku z art. 1 Konstytucji wyznacza w kwestii wynagrodzeń sędziowskich granice, których ustawodawca przekroczyć nie może.

Ustawodawca, statuując w art. 178 ust. 2 Konstytucji RP - w bezpośrednim sąsiedztwie postanowień wyrażających zasadę niezawisłości sędziowskiej - obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, uznał, że te odpowiednie warunki i wynagrodzenie są konieczne do prawidłowego wypełniania ich funkcji - wymierzania sprawiedliwości (orzekania). Ich celem nie jest ochrona indywidualnych interesów osób sprawujących urząd sędziego, lecz zapewnienie prawidłowego działania władzy sądowniczej, które jest koniecznym warunkiem urzeczywistniania rządów prawa. Wprawdzie z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów. Wyrok, jak podkreślił sam Trybunał Konstytucyjny, nie może być rozumiany jako akceptacja praktyki "zamrażania" wynagrodzeń sędziowskich, która oznacza spadek ich realnej wartości i przez to pogorszenie sytuacji materialnej sędziów.

W ostatnich trzech latach podejmowane były decyzje w zakresie ograniczenia wzrostu wynagrodzeń w części jednostek i podmiotów zaliczanych do sektora finansów publicznych, dotyczące także wynagrodzeń sędziów. Były one podyktowane potrzebami wynikającymi z istniejących uwarunkowań ekonomicznych oraz politycznych. Ich realizacja nie była spowodowana trudną sytuacją budżetową, w której i tak wynagrodzenia sędziowskie powinny być bardziej chronione przed niekorzystnymi zmianami niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej, a założeniami przyjętej polityki repriortetyzacji wydatków publicznych, skutkującą wzrostem wydatków w sferach uznanych za istotne przez władzę wykonawczą.

Potwierdzeniem powyższego jest stwierdzenie niezgodności z Konstytucją regulacji zawartej w ustawie około budżetowej na rok 2023 przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie k 1/23.

Należy wskazać, iż przyjęta jako kwota bazowa - wysokość przeciętnego wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedzającego uwzględnia czynniki wpływające na jej wysokość zarówno ekonomiczne jak i polityczne. Na wzrost wynagrodzenia wpływa zarówno aktualna sytuacja ekonomiczna w Polsce jak i jej perspektywy na przyszłość związane z polityką wewnętrzną, polityką zagraniczną, sytuacją geopolityczną i stanem gospodarki zarówno światowej jak i europejskiej. Skutkuje to, iż na stopień wzrostu wynagrodzeń miała wpływ zarówno pandemia SARS- COV2 , wojna na Ukrainie jaki i kryzys energetyczny.

W demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich - sądownicza - była przez pozostałe władze osłabiana, chociażby w sferze materialnego poziomu życia, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia władzy sądowniczej od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. "Zamrożenie" wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Ocena tego rodzaju regulacji musi się odbywać w konkretnym przypadku, z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-gospodarczych i całego kontekstu normatywnego, a jej wynik powinien być efektem ważenia wartości konstytucyjnych. Należy bowiem podkreślić, że „zamrożenie" wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany, czy sugerowany - środkiem „dyscyplinującym", jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej.

Podobne założenia legły u podstaw wydania przez Trybunał Sprawiedliwości UE wyroku z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie C-64/16 (sprawa ASJP). W orzeczeniu tym TSUE nie dopatrzył się naruszenia art. 2 w zw. z art. 19 ust. 1 akapit 2 Traktatu o Unii Europejskiej i art. 47 Karty Praw Podstawowych, albowiem obniżki wynagrodzenia nie dotyczyły tylko sędziów sprawujących urząd, lecz także wielu osób sprawujących funkcje publiczne (funkcjonariusze władzy wykonawczej, a także ustawodawczej), a ponadto związane były z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego oraz z programem pomocy finansowej Unii Europejskiej. Przepisy te przewidywały ograniczone obniżenie wysokości wynagrodzenia w różnych proporcjach, zależnie od poziomu tego wynagrodzenia. Miały charakter czasowy i objęły okres od 1 października 2014 r. do 1 października 2016 r. TSUE jednoznacznie stwierdził, że obok nieusuwalności członków danego organu (zob. w szczególności wyrok z dnia 19 września 2006 r. Wilson, C-506/04, EU:C:2006:587, pkt 51) poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań stanowi nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, stwierdził, że: „wymiar sprawiedliwości będzie funkcjonować prawidłowo, gdy warunki pracy sędziów oraz ich wynagrodzenia będą adekwatne do godności urzędu sędziego i zakresu jego obowiązków". Skoro jednak wydatki związane z pracą organów władzy sądowniczej z istoty swojej są związane z budżetem państwa, to do demokratycznie legitymowanego ustawodawcy należy określenie, jakie składniki i stawki wynagrodzenia będą odpowiednie do godności urzędu i zakresu obowiązków sędziów, a jednocześnie nie będą naruszały innych wartości konstytucyjnych, w szczególności nie będą godziły w równowagę budżetową państwa.

Najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako automatycznie, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Trybunał Konstytucyjny zauważył, że nie sposób sprowadzać problemu wynagrodzeń sędziowskich do samej tylko relacji „praca-wynagrodzenie", gdyż kwestia ta wiąże się „z postrzeganiem tego zawodu w perspektywie jego godności i niezawisłości", a co za tym idzie - ,,właściwe[ ... ] warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności tego urzędu oraz zakresowi obowiązków sędziów muszą być ujmowane jako instytucja ustrojowa służąca dobru państwa".

Zdaniem Sądu ukształtowany epizodycznie przepisami ustaw okołobudżetowych system kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021, 2022 i 2023 r. narusza art. 178 ust. 2 Konstytucji, ponieważ wprowadza kwotowy (ustalany uznaniowo) sposób określania wynagrodzeń sędziowskich.

W 2023 r., jako trzecim z kolei roku budżetowym, ma miejsce zamrożenie wynagrodzeń sędziów przepisami ustaw okołobudżetowych. Takie działania stały się elementem systematycznej praktyki realizowanej w latach 2021-2023.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że nawet „znaczące pogorszenie się sytuacji finansów publicznych" nie może usprawiedliwiać proporcjonalnego obniżenia wynagrodzeń sędziów, wyjątkowo silnie chronionych w Konstytucji, a jedynym wyjątkiem mogłaby być konieczność ich modyfikacji z powodu uruchomienia procedur naprawczych w wypadku przekroczenia przez dług publiczny 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto" (por. wyrok TK z 4 października 2000 r., P 8/00, wyrok TK z 18 lutego 2004 r., K 12/03 oraz wyrok TK z 12 grudnia 2012 r., K 1 /12).

W uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku wynika, iż wprawdzie z art. 178 ust. 2 Konstytucji nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów.

Te nieprzekraczalne granice - „warunki brzegowe” wynikające z kolejnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego to:

❖ Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy.

❖

Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej.

❖

Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej.

❖

W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

❖

Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Przepisy ustaw okołobudżetowych dotyczących lat 2021 - 2023 r. naruszają, co najmniej trzy z powołanych wyżej „warunków brzegowych", dopuszczając uznaniowość kształtowania wynagrodzeń sędziów i brak silniejszej ochrony ich wysokości na tle wynagrodzeń funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej.

Mając na względzie powyższe należy uznać, że przepisy ww. ustaw okołobudżetowych naruszają szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich i przez to są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu pozwu powód podnosił również, że „zamrożenie” wynagrodzenia naruszało zasadę równego traktowania, co skutkowało jego dyskryminacją w życiu gospodarczym.

Zasadę tę statuuje przepis art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (ust. 2).

Z brzmienia ww. przepisu wynika zakaz nieuzasadnionego, różnego kształtowania sytuacji podobnych podmiotów prawa, w procesie stanowienia oraz stosowania prawa. Dyskryminacja oznacza zatem nie nadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych.

Zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze (stanowiący konsekwencję zasady równego traktowania) obejmuje zarówno zakaz wprowadzania unormowań, pogarszających sytuację określonej grupy podmiotów (dyskryminacja sensu stricto), jak i unormowań polepszających sytuację określonej grupy podmiotów (uprzywilejowanie) kosztem innych grup (por. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 15 lipca 2010 r., K 63/07, OTK-A 2010/6/60; z dnia 24 października 1989 r., K 6/89, OTK 1989/1/7).

Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej (M. Safjan, L. Bosek (red ), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1-86, Warszawa 2016).

Tymczasem ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac wyłącznie sędziów. Zamrożenie natomiast powinno dotyczyć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej, bądź też nie powinno ono dotyczyć żadnej z ww. władz. Zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, przy jednoczesnym znacznym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (bez jakiegokolwiek uzasadnienia powyższego rozwiązania) godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

Zamrożenie wynagrodzeń sędziów na mocy norm ustawy okołobudżetowej uchybia także zagwarantowanemu na gruncie art. 13 zd. 1 Kodeksu Pracy prawu do godziwego wynagrodzenia.

Nie można uznać za godziwe wynagrodzenia, które nie pozostaje w adekwatnej relacji ze zmieniającymi się uwarunkowaniami rynku, spadku siły nabywczej pieniądza i realnego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce narodowej.

Ustalanie wysokości wynagrodzenia powoda na podstawie art. 8 ust 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2023 uchybia licznym przepisom Konstytucji RP, wymienionym we wcześniejszych rozważaniach, w szczególności art. 2 (zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasada ochrony praw słusznie nabytych), art. 178 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 32 (nierówne traktowanie sędziów skutkujące ich dyskryminacją w życiu gospodarczym).

Powyższe skutkuje uznaniem, iż niedopuszczalnym jest kształtowanie wynagrodzenia powoda w oparciu o normy bezpośrednio sprzeczne z podstawowymi zasadami Konstytucji w miejsce zasad wynikających ze zgodnej z Konstytucją normy art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.

W związku z powyższym Sąd uznał, iż wynagrodzenie powoda w 2022 roku powinno zostać ustalone w oparciu o dotychczasowe zasady, tj. na podstawie art. 91 § 1c ustawy o ustroju sądów powszechnych, z pominięciem art. 8 ust. 1 ustaw okołobudżetowej na 2022 r. (wskutek jego niekonstytucyjności).

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż wypłacone powodowi było zaniżone, co skutkuje skutecznym prawem żądania jego wyrównania.

Z wyliczenia pozwanego wynika, iż wynagrodzenie powoda zostało zaniżone o kwotę 1.443,86 PLN miesięcznie, a dodatkowe wynagrodzenie roczne o kwotę 1.472,74 PLN.

W toku postępowania powód uznał za prawidłowe kwoty wskazane przez pozwanego, jednakże wskazał, iż podtrzymuje żądanie zasądzenia kwot wskazanych w pozwie czyli po 1.443,85 PLN miesięcznie i 1.472,72 PLN tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego, a więc w kwotach niższych niż należne.

Biorąc pod uwagę, iż Sąd jest związany treścią żądania powoda to kwoty wskazane przez T. O. zostały zasądzone na jego rzecz.

Za niezasadne należało uznać roszczenie o odsetki ustawowe od kwoty 1.472,72 PLN tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2022 od dnia 24 lutego 2023 roku. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym pracowników sfery budżetowej pracodawcy ma obowiązek wypłacenia świadczenia nie — później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie czyli do 31 marca danego roku. Do dnia 31 marca 2023 roku świadczenie za rok 2022 winno być wypłacone w pełnej wysokości, a więc pozwany pozostaje w opóźnieniu od dnia 1 kwietnia 2023 roku w przypadku braku wypłaty świadczenia w całości lub w części.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Rejonowy oddalił powództwo w części dotyczącej błędnej daty wymagalności odsetek ustawowych z tytułu wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

O rygorze natychmiastowej wykonalności Sąd orzekł na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c.

Z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego w zakresie pkt 1 nie zgodził się pozwany i wywiódł apelację, gdzie zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

a)  art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U.2021.2445 ze zm.) - dalej ustawa okołobudżetowa - poprzez jego niezastosowanie,

b)  art. 91 § l c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 217 z późn. zm.) - dalej u.s.p. poprzez jego niewłaściwą wykładnię i w konsekwencji przyjęcie, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi zawsze przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego.

W oparciu o ww. zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez oddalenie powództwa. W ocenie pozwanego, Sąd nieprawidłowo przyjął, iż wysokość wynagrodzenia powoda w roku 2022r. nie powinna być ustalona na podstawie art. 8 ustawy okołobudżetowej, a wyłącznie na podstawie art. 91 § lc u.s.p. Mianowicie, należy zwrócić uwagę, że art. 8 ustawy okołobudżetowej stanowi, że w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § lc ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072 oraz z 2021 r. poz. 1080 i 1236), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Zdaniem pozwanego Sądu Okręgowego, z punktu widzenia ustawowego ukształtowania prawa do wynagrodzenia sędziów, art. 8 ustawy okołobudżetowej czasowo zmienił (jako przepis szczególny) ogólne zasady ustalania wysokości wynagrodzeń sędziów, do których prawo nabywane jest co do zasady na podstawie art. 91 § lc u.s.p. Bez znaczenia pozostawała przy tym okoliczność, że przepis art. 91 § 1 c u.s.p. nie został formalnie uchylony, ani też formalnie nie zawieszono jego stosowania w zakresie dotyczącym roku 2022r. W tym miejscu podkreślenia wymaga, że z brzmienia art. 8 ustawy okołobudżetowej wynikało jednoznacznie, że jest to przepis szczególny w stosunku do art. 91 u.s.p., a skoro tak, to winien mieć on w przedmiotowej sprawie zastosowanie. Podnieść także należy, iż z ustawy okołobudżetowej wynika, iż sfera budżetowa w całości uczestniczyła w kosztach podjętych przez Państwo działań osłonowych przewidzianych na 2022r. Wyłącznie wynagrodzeń sędziów z działań oszczędnościowych zaplanowanych na 2022r. nie byłoby zrozumiałe, tak z przyczyn ekonomicznych, jak i społecznych, wobec skali zjawiska, jakim była epidemia Covid-19 oraz wielokierunkowych negatywnych skutków jej oddziaływania, także w zakresie zjawisk makroekonomicznych. Niewątpliwie sytuacja budżetu Państwa była wówczas bardzo trudna, a perspektywy na przyszłość raczej negatywne. Dlatego dopuszczalne było incydentalne wstrzymanie waloryzacji wynagrodzeń sędziów w roku 2022 r. Działanie to, w ocenie pozwanego Sądu odpowiadało warunkom określonym w wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/12.

Powód nie zajął stanowiska co do wywiedzionej apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest niezasadna. Sąd pierwszej instancji wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje oparcie w całokształcie niespornych okoliczności faktycznych sprawy, na co zwrócił już uwagę Sąd Rejonowy. W ocenie sądu odwoławczego, nie tracąc z pola widzenia treści Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023 roku sygn. akt K 1/23 (Dz. U. z 15 listopada 2023 roku poz. 2479), gdzie TK orzekł, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (pkt 1), art. 7 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji (pkt 2), zarzuty apelującego w postaci naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U.2021.2445 ze zm.), poprzez jego niezastosowanie, naruszenie art. 91 § l c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 217 z późn. zm.), poprzez jego niewłaściwą wykładnię i w konsekwencji przyjęcie, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi zawsze przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, w całości są chybione. Na potrzeby niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy w pełni akceptuje poglądy prawne i wykładnię stosowania prawa w zakresie wynagrodzenia sędziów, wyrażone przez Sąd Rejonowy. Przede wszystkim, zasady ustalania wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych zostały uregulowane w art. 91-91 a w zw. z art. 100 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 365 z późn. zm.). Wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmujących równorzędne stanowiska sędziowskie, różnicuje jedynie staż pracy lub pełnione funkcje (art. 91 § 1 u.s.p.). Art. 91 § l c cyt. ustawy statuuje zasadę, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53), z zastrzeżeniem § ld. Stosownie do § ld cytowanego przepisu, jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w §lc, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Art. 91 § 2 u.s.p. stanowi, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w §lc. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. Sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 100§2). Celem tych przepisów było uniezależnienie wysokości wynagrodzeń sędziów, mających odpowiadać godności urzędu (art. 178 ust. 2 Konstytucji), od wahań koniunktury gospodarczej, w tym przejściowych trudności finansowych kraju. Sędziowie są jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia „odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków”. Art. 178 ust. 2 ustawy zasadniczej wyznacza, chociaż w sposób mało precyzyjny, pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, a dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantuje, że wynagrodzenie wzrośnie w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Celem tego mechanizmu jest nie tylko odniesienie wynagrodzeń sędziów do obiektywnego wskaźnika, ale i uniezależnienie procesu ich ustalania od ingerencji władzy wykonawczej i ustawodawczej. Już w 2020 roku, pomijając ww. przepisy ustrojowe, ustawodawca, w epizodycznej regulacji - ustawie z 19 listopada 2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020r. poz. 2400), zmodyfikował zagwarantowany schemat kształtowania wynagrodzenia sędziego, określając (art. 8), że podstawę jego wyliczenia stanowić będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie z II kwartału roku 2019 ogłaszane w trybie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podobna, odnosząca się do niniejszego procesu regulacja, znalazła się w ustawie z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. z 2022r. poz. 2445). W kolejnym roku, ustawodawca zdecydował się powiązać wysokość wynagrodzenia sędziego z kwotą 5444,42zł, wprost określoną w art. 8 ustawy z 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023. Rację ma więc sąd pierwszej instancji, że w trzech kolejnych latach, w tym w spornym 2022 roku, wprowadzono istotne i to niekorzystne z punktu widzenia zatrudnionego sędziego, odstępstwa w zakresie kształtowania jego wynagrodzenia. Co ważne dla sprawy, ustawodawca nie dokonał jednoczesnych zmian w ustawie ustrojowej, nie zawiesił i nie uchylił żadnego z zawartych w niej przepisów. Oczywistym jest również dla sądu odwoławczego, że w sytuacji wątpliwości dotyczącej mocy obowiązującej przepisów o sprzecznej treści, zawartych w aktach prawnych wydanych w różnym czasie i w wypadku, gdy przepisy późniejsze nie uchylają wcześniejszych, należy przyznać prymat przepisowi późniejszemu (lexposteriori derogat legi priori). Nie oznacza to jednakże, iż sąd pozbawiony jest prawa do oceny, czy „nowe” regulacje pozostają w zgodności z normami rangi konstytucyjnej. W ocenie Sądu Okręgowego, skoro Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, jej przepisy stosuje się bezpośrednio, zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2016 roku, III KRS 45/12, Lex nr 2288955). Obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji). Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. W konsekwencji, w jednostkowej sprawie, sąd może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to przy tym kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 roku, III PK 87/11 LEX nr 1619703. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wywołuje ten skutek, że zakwestionowane przepisy tracą moc z chwilą wskazaną przez Trybunał, podczas gdy stwierdzenie takiej niezgodności przez sąd jest podstawą do odmowy zastosowania zakwestionowanego przepisu w toku rozpoznawania określonej sprawy, pomimo, że formalnie przepis ten pozostaje w systemie prawnym. Przy takim założeniu, rację ma sąd pierwszej instancji, że zmiana zasad wynagradzania i to w epizodycznej ustawie okołobudżetowej, jawić się musi jako oczywiście sprzeczna z art. 178 ust. 2 Konstytucji. Powódka słusznie powołuje argumentację zawartą w uzasadnieniu do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2012 roku, wydanego w sprawie K 1/12. Tamże, kwestionowaną ustawą okołobudżetową ustawodawca unormował podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego oraz sędziego Sądu Najwyższego (art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1) w roku 2012, w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 r. Odstąpiono tym samym od ogólnej zasady ustalenia wynagrodzenia w korelacji do przeciętnego wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedniego. Trybunał podkreślił, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo i nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką, jak w niniejszej sprawie. Nawiązując do powyższego, należy zaakceptować pogląd Sądu Rejonowego, że nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi pozostaje odstąpienie przez ustawodawcę od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów. Takie działanie władzy ustawodawczej całkowicie przeczy zasadzie z art. 178 Konstytucji. Ma również rację sąd pierwszej instancji twierdząc, że wskazana niekorzystna zmiana w zakresie wynagradzania sędziów w roku 2022, nie daje się pogodzić z art. 2 Konstytucji. Zgodnie z jego treścią, Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. W świetle tej zasady, adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacje prawne nie będą zmieniane na ich niekorzyść w sposób arbitralny, w oderwaniu od innych uchwalanych w tym samym okresie regulacji prawnych. Co ważne, z jednej strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych, stabilnych zasad wynagradzania sędziów, z drugiej zaś podwyższa uposażenia innych grup zawodowych, jak to przytoczył Sąd Rejonowy. Ostatecznie, Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że przepisy okołobudżetowe, stanowiące podstawę wypłacanych powodowi uposażeń w roku 2022, są sprzeczne z art. 178 ust. 2 i art. 2 ustawy Zasadniczej, a wprowadzenie ewentualnych zmian winno nastąpić w drodze nowelizacji ustawy ustrojowej, nie zaś w oparciu o epizodyczne, z istoty jednorazowe regulacje okołobudżetowe. Trybunał Konstytucyjny, w powołanym na wstępie wyroku z 8 listopada 2023 roku, zajął tożsamy pogląd na wysokość wynagrodzenia sędziów w roku następnym, 2023. Przedmiotem zainteresowania Trybunału była podobna konstrukcja prawna, tj. regulacja ujęta w kolejnej czasowo ustawie, ustawie z 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023. Powód jest sędzią. W roku 2022, otrzymywał wynagrodzenie wyliczone z uwzględnieniem przeciętnego wynagrodzenia z II kwartału roku 2020 na podstawie art. 8 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 .

Należy jeszcze raz stanowczo podkreślić, że sąd odwoławczy nie neguje, co do zasady, możliwości szczególnego wobec przepisu art. 91 § l c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 217), uregulowania waloryzacji wynagrodzeń sędziów, o ile taka szczególna regulacja spełnia standardy konstytucyjne omówione szerzej w uzasadnieniach wyroków- Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie K 1/12 (OJ1K-A 2012, nr 11, poz. 134) i z dnia 8 listopada 2023 roku (K 1/23, OTK Z U A/2023, poz. 80). Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 tego standardu nie spełnił, gdyż, analogicznie jak przepis art. 8 ust. 1 ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, nie spełnia wynikającego z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wskazanego w uzasadnieniach przywołanych wyroków Trybunału Konstytucyjnego wymogu kształtowania wynagrodzeń sędziów w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość — zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów. Chociaż art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 nie był przedmiotem rozstrzygnięcia wyroku TK z dnia 8 listopada 2023 roku, to w uzasadnieniu tego wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że „O ile regulacja rozpatrywana w sprawie o sygn. K 1/12 miała charakter incydentalny, o tyle ma charakter de facto systemowego usankcjonowania rozwiązania de iure incydentalnego. Z uwagi na szczególną formę ustawy okołobudżetowej, która, tak jak ustawa budżetowa, obowiązuje jedynie przez rok budżetowy, nie należy przedmiotu kontroli rozpatrywać bez kontekstu rozwiązań w tym zakresie przyjętych w latach poprzednich. Przepisy ustaw okołobudżetowych na lata 2021-2023 (oraz rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r.) w istocie stanowią specyficzne pod kątem zakresów temporalnych nowe zasady ustalania podstawy zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich. Rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustany okołobudżetowej na 2022 r. Oznacza to, że ustawodawca w tej materii kieruje się daleko posuniętą uznaniowością. Ta uznaniowość nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy. Wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustany okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK. Na tej podstawie należy uznać, że art. 8 i art. 9 ustany okołobudżetowej na 2023 r. są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji, a art. 7 ustany okołobudżetowej na 2023 r. jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji. ”. W ocenie Sądu Okręgowego, nie tylko argumentację podniesioną przez Trybunał Konstytucyjny należy przenieść odpowiednio do oceny 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022, ale należy także dostrzec, że Trybunał Konstytucyjny niejako pośrednio, w uzasadnieniu negatywnie ocenił spełnienie tzw. warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK również przez art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 . Istotne jest również, że to na Sądzie a quo i Sądzie ad quem w niniejszej sprawie spoczywa obowiązek oceny zgodności z Konstytucją art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 oraz, w razie negatywnego wyniku takiej kontroli, odmowa zastosowania ww. przepisu: ze względu na bezpośrednie stosowanie Konstytucji (art. 8 ust. 2 inprincipio Konstytucji RP) oraz podległość Sądu jedynie Konstytucji RP i ustawom (art. 178 ust 1 Konstytucji RP). Uchylenie się od takiej oceny mogłoby w praktyce niweczyć prawo powódki do sądu zagwarantowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Co istotne, wątpliwość budzi możliwość dokonania w chwili obecnej takiej oceny przez Trybunał Konstytucyjny. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 59 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, Trybunał na posiedzeniu niejawnym wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Trybunał nie umarza postępowania z przyczyny, o której mowa w ust. 1 pkt 4, jeżeli wydanie orzeczenia w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 59 ust. 3 ustawy o TK). Jak z kolei wskazał Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 lipca 2016 r. w sprawie K 18/15 (OTK Seria A 2016, poz. 67), której przedmiotem była skarga Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2014 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. poz. 1877) w zakresie dotyczącym Rzecznika Praw Obywatelskich oraz sądów i trybunałów wymienionych w art. 139 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.) z art. 2, art. 173 i art. 210 Konstytucji, „Ustawa budżetowa, zawierająca plan finansowy państwa, uchwalana jest na rok budżetowy, którym jest rok kalendarzowy. Z istoty tej ustany wynika, że z końcem roku budżetowego traci ona moc obowiązującą. Upływ czasu, na jaki uchwalona została ustawa budżetowa, powoduje konieczność wyczerpania środków określonych w budżecie państwa zgodnie z ich przeznaczeniem. Po zakończeniu roku budżetowego wygasają bowiem, co do zasady, tytuły dokonywania określonych w niej wydatków. (...) Utrata mocy obowiązującej całego aktu normatywnego przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, następująca na skutek uchylenia tego aktu albo upływu czasu, na który został ustanowiony, powoduje umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 TKU97. Orzekanie o zgodności z Konstytucją uchylonych przepisów jest dopuszczalne wówczas, gdy - mimo ich uchylenia - mogą być nadal stosowane na podstawie normy intertemporalnej miarodajnej dla danej kwestii (zob. np. wyrok TK z 31 stycznia 2001 r., sygn. P 4199, OTK ZU nr 1/2001, poz 3) albo, gdy wydanie orzeczenia jest konieczne do ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 3 9 ust. 3 TKU97). ”. Powyższe należy skonfrontować z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku w sprawie K 1/23. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny uznał analogiczny przepis art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2023 za niezgodny z przepisem art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, czyli przepisem o charakterze ustrojowym, tj. niedotyczącym konstytucyjnych wolności i praw. Co prawda przedmiotem wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego było także zbadanie zgodności art. 8 ustawy okołobudżetowej na rok 2023 z art. 31 ust. 3 w związku z art. 178 ust. 2 Konstytucji, a przedmiotem połączonego wniosku Krajowej Rady Sądownictwa było zbadanie ww. przepisu z m.in. art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, ale w tym zakresie postępowanie zostało przez Trybunał Konstytucyjny umorzone. Powyższe rodzi obawy, czy kontrola konstytucyjności art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 może być obecnie przedmiotem pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego w trybie przewidzianym w art. 193 Konstytucji RP lub skargi konstytucyjnej przewidzianej w art. 79 Konstytucji RP.

W konsekwencji powyższego, na podstawie art. 385 k.p.c., sąd odwoławczy oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.