Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 maja 2023 roku w Sieradzu

odwołania A. K. (1) prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z dnia 16.03.2023 r. Nr (...)

w sprawie A. K. (1) prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą(...) z siedzibą w C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z udziałem zainteresowanej A. K. (2)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od A. K. (1) prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 160/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 16.03.2023r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 1009 ze zm.), art. 83§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p., Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że A. K. (2) jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 13.10.2022r.

Nie podzielając powyższej decyzji A. K. (1) złożyła odwołanie, wnosząc o zmianę decyzji poprzez objęcie A. K. (2) obowiązkowymi ubezpieczeniami od 13.10.2022r. Odwołanie poparł pełnomocnik odwołującej i zainteresowanej ustanowiony w sprawie.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wnosił o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie ZUS, umowa o pracę zawarta między płatnikiem składek, a ubezpieczoną, została zawarta w celu obejścia prawa.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. (1) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...). Jest to mała rodzinna, firma transportowa, której siedziba mieści się w miejscu zamieszkania. A. K. (1) ma dwoje dzieci. Od 10.01.2020r. w (...) jest zatrudniony jako kierowca R. K. – ojciec odwołującej, który obsługuje transporty krajowe i międzynarodowe. Wcześniej w firmie było zatrudnionych 2 kierowców. Ładunki są pobierane z dnia na dzień, albo z godziny na godzinę. R. K. wyjeżdża w trasy na 2 - 3 tygodnie, ale są też przestoje, że ładuje, pobiera następny ładunek. Ładunki widnieją na platformie internetowej giełdy A.. Giełda pracuje całą noc. Dostęp do giełdy może być zablokowany, jeśli kierowca popełnia błędy i nie robi szkoleń. Jak auto jest niesprawne, to giełda nie jest obserwowana, bo nie ma czym przewozić. Główna czynność polega na obserwowaniu giełdy na komputerze, następnie zaznaczaniu obszaru, w którym miejscu jest kierowca i obserwowaniu ceny danego ładunek. Jeśli dany ładunek jest blisko miejsca, w którym znajduje się R. K., należy go zaakceptować w komputerze poprzez kliknięcie z listy. Do giełdy ma dostęp wiele osób i firm.

D. K. jest siostrą A. K. (1). D. K. pracuje zawodowo. Po godzinie 14 D. K. przez dwie godziny pomaga siostrze w pracy.

Mama odwołującej - A. K. (2) przez całe życie wychowywała 3 dzieci, mieszkała na wsi z rodziną. A. K. (2) nie mogła sobie pozwolić na pracę, bo nie miałby kto zająć się dziećmi; jej mąż był poza zasięgiem, był wiecznie w delegacji. Po jakimś czasie mąż A. K. (2) otworzył firmę, w której pomagała mu żona. Potem R. K. zaczął pracować u córki. A. K. (2) pomagała córce A. przy dzieciach, pomagała jej także w prowadzeniu firmy. Z propozycją zatrudnienia mamy w firmie wystąpiła A. K. (1), która chciała dać mamie pracę. Odwołująca nie dawała ogłoszenia o pracę w Urzędzie Pracy, bo nie czuła takiej potrzeby. W dniu 13.10.2022r., została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony, mocą której A. K. (2) została zatrudniona w firmie córki jako pracownik biurowy w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 3010zł. brutto. Z dniem 1.01.2023r., mocą porozumienia zmieniającego, podwyższono wynagrodzenie do 3490zł. brutto. A. K. (2) od 13.10.2022r. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i chorobowego przez płatnika składek (...). A. K. (2) nie posiada pisemnego zakresu obowiązków. A. K. (2) podpisywała listę obecności. Córka nauczyła mamę obsługiwać giełdę A.. A. K. (1) podzieliła się z mamą pracą w ten sposób, że w danych godzinach jedna z nich wyszukiwała ładunki, a w innych godzinach wykonywała to druga. Czasami A. K. (2) dowoziła do R. K. jakieś części, odbierała korespondencję, wysyłała coś na poczcie, dostarczała dokumenty do księgowego, faktury, odbierała zamówienia w sklepie. Pisma z urzędu przychodzą do firmy sporadycznie, nieraz są listy zwykłe. Była sytuacja, że podczas awarii T., A. K. (2) pojechała z córką D. po kierowcę do Niemiec i potem go musiały odwieźć. Mam wnioskodawczyni jak trzeba było coś zawieźć do męża - to wykonywała to, jeździła na pocztę jak była potrzeba. Korzystała z samochodu firmowego. Jeśli staniało paliwo, A. K. (2) tankowała busa. Czasami jest dzień obserwacji giełdy i nie ma zamówienia. Najwięcej zamówień było na koniec roku. Na początku roku było mniej pracy, kierowca stał i czekał na zlecenie. Przed zawarciem umowy o pacę, A. K. (2) mniej pomagała córce w prowadzeniu firmy, bo pomagała jej więcej przy dzieciach z tego względu, że ojciec dzieci nie jest w stanie zajmować się dziećmi, ma pracę wyjazdową. Od 1.12.2022r., A. K. (2) przebywa na zwolnieniu lekarskim (zeznania świadków D. K., R. K., zeznania zainteresowanej A. K. (2), zeznania wnioskodawczyni – na nagraniu CD – 00:04:43 – 00:48:44 k. 78, kserokopie akt osobowych zawierające m.in. umowę o pracę, porozumienie zmieniające do umowy o pracę, orzeczenie lekarskie nr (...), kartę szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP, kwestionariusz osobowy/akta sprawy; kserokopie list obecności za październik – grudzień 2022r., styczeń 2023r./akta ZUS).

Decyzją z 16.03.2023r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 1009 ze zm.), art. 83§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p., Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że A. K. (2) jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 13.10.2022r. (decyzja/akta ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Kwestionujący stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji winien wskazać fakty znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w odwołaniu. W tym kontekście podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). Zdaniem Sądu, w świetle materiału dowodowego, Sąd doszedł do przekonania, że A. K. (2) mogła pomagać córce w prowadzeniu rodzinnej firmy i wykonywać pewne obowiązki, sprowadzające się do: śledzenia w internecie giełdy towarowej A., wyszukiwania i akceptacji ładunków na giełdzie, które następnie były transportowane przez męża R., zatrudnionego w firmie córki jako kierowca, czy dowozu mężowi części, odbioru korespondencji, wysyłania czegoś na poczcie, dostarczania dokumentów do księgowego, odbierania zamówienia, rzeczy w sklepie. Jednakże brak podstaw do przyjęcia, że A. K. (2) na podstawie zawartej w dniu 13.10.2022r. umowy o pracę, wykonywała swoją pracę w pełnym wymiarze czasu pracy – 8 godzin dobowo; 40 godzin tygodniowo. Przemawia za tym brak dowodów. Zdaniem Sądu same zeznania strony - A. K. (2), A. K. (1), czy świadków - D. K., R. K., są mało przekonujące dla przyjęcia, że w okresie od zawarcia umowy o pracę do przejścia na zwolnienie lekarskie, między stronami umowy doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy. Sam dokument obejmujący swą treścią umowę o pracę nie ma charakteru przesądzającego, może on co najwyżej tworzyć domniemanie, że doszło do nawiązania stosunku pracy. Ponadto, w przypadku symulowania powstania stosunku pracy oczywistym jest, że pewne niezbędne dokumenty mające go uprawdopodobnić, takie jak np. kwestionariusz dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, zaświadczenie o przeszkoleniu BHP, listy obecności, itp., zostaną wytworzone.

Uznając materiał dowodowy za wystarczający do wydania wyroku, Sąd oddalił wniosek dowodowy, co do żądania dokumentacji medycznej ubezpieczeniowej jako zbędny.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, żre charakter zatrudnienia w ramach umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, z mocy przepisów prawa pracy przysługują bowiem tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (por. wyrok SN z 4.08.2005r., II UK 320/04). Kreacja stosunku pracy powoduje zawsze konsekwencje prawne nie tylko bezpośrednio w sferze jego treści, ale także w wielu innych dziedzinach. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek spełnienia się przewidzianych przez ustawy przesłanek. Strony mogą kierować się takim celem i nie można czynić im zarzutu dążenia do celu sprzecznego z ustawą. Skoro osiągnięcie celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczne z ustawą, strony zmierzające do takiego celu nie dokonują obejścia ustawy. Zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, nie jest powiązane z zamiarem obejścia ustawy. Stwierdzenie, że umowa zmierza do obejścia ustawy wymaga zatem poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia i celu, jaki strony zamierzały osiągnąć (por. uchwała SN z 8.03.1995r., I PZP 7/95, wyrok z 23.09.1997r., I PKN 276/97).

Nawiązując stosunek pracy, pracodawca realizuje swoją gospodarczą potrzebę, a więc zmierza do uzyskania od pracownika niezbędnego mu świadczenia w postaci wykonywanej pracy. Po stronie pracodawcy istnieje zatem gospodarcza konieczność realizowania określonych czynności, mających wartość materialną lub niematerialną w sposób ciągły, a więc stale i powtarzalnie. Samo formalne zawarcie umowy o pracę nie jest przesądzające o faktycznym istnieniu stosunku pracy, a tym samym powstaniu obowiązku ubezpieczeń. Niezbędne jest również rzeczywiste wykonywanie pracy w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, opisanych w art. 22 k. p. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma stronami, z których każda jest wobec drugiej zobowiązana i zarazem uprawniona do określonego świadczenia. Element kierownictwa pracodawcy, a tym samym podporządkowania pracownika jest cechą odróżniającą stosunek pracy od innych stosunków cywilnoprawnych, a przede wszystkim przesłanką, która ma „charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy” (por. wyrok SN z 25.11.2005r., I UK 68/05).

Oceny ważności treści umów o pracę powszechnie przyjmuje się według reguł prawa cywilnego na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k. p. Zgodnie z art. 58§1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do realizacji celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności niejednokrotnie pokrywają się. Zakaz obejścia ustawy sprowadza się do zakazu wywołania pewnego skutku prawnego, który jest zakazany przez przepisy bezwzględnie obowiązujące, za pomocą takiego ukształtowania czynności prawnej, że zewnętrznie, formalnie ma ona cechy niesprzeciwiające się obowiązującemu prawu.

Ustalenie, że umowa o pracę zmierza do obejścia prawa wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu, jaki strony zamierzały osiągnąć, oraz charakteru wykonywanej pracy.

Zgodnie z art. 22 k. p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę winna określać w szczególności rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie oraz wymiar czasu pracy (art. 29 k. p.). Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień (por. post. SN z 22.11.1979r., III PZ 7/79). Status umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, przysługują bowiem z mocy przepisów prawa pracy tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

Podkreślenia wymaga, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą lecz także dalsze, pośrednie, w tym - w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Powstaje zatem konieczność ustalenia, czy pomiędzy stronami nastąpiło faktyczne nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu (tak SN w uchwale z 27.04.2005r., II UZP 2/05).

Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie wystarcza jakakolwiek praca, gdyż znaczenie ma dopiero praca przewidziana dla stosunku pracy. Marginalna realizacja umowy o pracę nie opiera się na zasadzie wzajemności świadczeń uzgodnionych w tej umowie (vide wyrok SN z 29.06.2017r., III UK 172/16).

O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22§1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Okoliczności wynikające z formalnie zawartej umowy o pracę lub ugody pozasądowej nie są wiążące w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SN z 24.02.2010r., II UK 204/09).

W przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Przy ocenie umowy o pracę racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy. Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, że racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy o pracę (por. wyrok SA w Szczecinie z 1.02.2018r., III AUa 254/17).

Nawiązując do powyższych rozważań, na gruncie li tylko ubezpieczeń społecznych, przedmiotem sporu było ustalenie, czy między stronami, został nawiązany i realizowany stosunek pracy, tj., czy powstał tytuł skutkujący objęciem A. K. (2) pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. W ocenie sądu, zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Zdaniem sądu, wyłącznym celem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych A. K. (2), było uzyskanie dodatkowej ochrony ubezpieczeniowej w ramach zgłoszenia z tytułu umowy o pracę.

Art. 300 k. p. stanowi, że w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Zgodnie z art. 83§1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność oświadczenia woli została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświadczenia woli. Jest to wada szczególna, bo dotyczy oświadczenia złożonego świadomie dla pozoru drugiej stronie, która o takim charakterze oświadczenia woli wie i na to się zgadza. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba je składająca nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych swojej czynności, albo chce wywołać inne niż przewidziane w oświadczeniu woli. Dodatkowo, jak stanowi art. 8 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego, uwzględniając liczbę odwołujących, orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.).