Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Sieradzu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2022 roku w Sieradzu

odwołania G. C. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z dnia 28 września 2022 r. Nr (...)

z dnia 28 września 2022 r. Nr (...)

w sprawie G. C. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o wysokość emerytury

I.  1. Zmienia punkt 3 decyzji z 28 września 2022 roku Nr (...) i ustala, że G. C. (1) nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia za rok 2020 w wysokości 6 933,15 (sześć tysięcy dziewięćset trzydzieści trzy 15/100) złote.

2.Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. rzecz G. C. (1) 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

II.  1. Zmienia punkt 3 decyzji z 28 września 2022 roku Nr (...) i ustala, że G. C. (1) nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia za rok 2021 w wysokości 7 061,86 (siedem tysięcy sześćdziesiąt jeden 86/100) złotych.

2.Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. rzecz G. C. (1) 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 543/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 28.09.2022r. po dokonaniu miesięcznego rozliczenia emerytury pomostowej G. C. (1) ZUS ustalił, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu, uzasadniał zmniejszenie świadczenia – łącznie o 6.933,15zł. i zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu kwoty 6933,15zł. tytułem nienależnie pobranego świadczenia za rok 2020 (pkt III.3 decyzji).

Decyzją z 28.09.2022r. po dokonaniu miesięcznego rozliczenia, ZUS ustalił, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu, uzasadniał zmniejszenie świadczenia – łącznie o 7.061,86zł. i zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu kwoty 7061,86zł. tytułem nienależnie pobranego świadczenia za rok 2021 (pkt III.3 decyzji).

Nie podzielając powyższych decyzji pełnomocnik strony ustanowiony w sprawie złożył odwołanie, zarzucając ZUS naruszenie art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i renetach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wnosił o zmianę w/w decyzji w pkt III.3, poprzez ustalenie, że ubezpieczony G. C. (2) nie ma obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń przedemerytalnych (6933,15zł. za rok 2020 oraz 7061,86zł. za rok 2021) oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. C. (1), ur. (...)

W okresie od 20.05.2019 – 23.03.2022, był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A. Oddział (...) w C. (kserokopia świadectwa pracy k. 18/akta sprawy).

Decyzją z 25.02.2019r., ZUS w C. odmówił G. C. (1) prawa do emerytury pomostowej ( decyzja/akta ZUS).

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie. Wyrokiem z 26.10.2021r. w sprawie X U 594/19, Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ww. prawo do emerytury pomostowej od 12.01.2019r., orzekając o kosztach zastępstwa procesowego. Od powyższego wyroku apelację wniósł organ rentowy. Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z 4.03.2022r. w sprawie III AUa 2183/21 oddalił apelację i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego (wyrok SO z 26.10.2021r., wyrok SA z 4.03.2022r./akta ZUS).

Decyzją z 27.06.2022r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w C., wykonując wyrok sądu z 26.10.2021r. przyznał G. C. (1) emeryturę pomostową od 12.01.2019r., tj. od daty określonej w wyroku sądu do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia przez wieku emerytalnego (decyzja/akta ZUS).

W dniu 23.09.2022r., do ZUS wpłynęło zaświadczenie o uzyskanym przez w-cę przychodzie w okresie od 20.05.2019 – 31.12.2021 w rozbiciu na miesiące (zaświadczenie z 20.09.2022r./akta ZUS).

Decyzją z 28.09.2022r., po dokonaniu miesięcznego rozliczenia, ZUS ustalił, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu, uzasadniał zmniejszenie świadczenia – łącznie o 6.933,15zł. i zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu kwoty 6933,15zł. tytułem nienależnie pobranego świadczenia za rok 2020 (decyzja k. 14/akta ZUS).

Decyzją z 28.09.2022r., po dokonaniu miesięcznego rozliczenia, ZUS ustalił, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu, uzasadniał zmniejszenie świadczenia – łącznie o 7.061,86zł. i zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu kwoty 7061,86zł. tytułem nienależnie pobranego świadczenia za rok 2021 (decyzja k. 16/akta ZUS).

Powyższy niesporny stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu przed organem rentowym.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 17 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2022.1340 t.j.), prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu lub emerytura ta ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 ust. 3 i art. 103a-106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Jak wynika z art. 17 ust. 2 cyt. ustawy, jeżeli łączna kwota przychodu uprawnionego przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, zwrotu tej kwoty nie dokonuje się, jeżeli uprawniony dokona wpłaty na Fundusz Emerytur Pomostowych, o którym mowa w art. 29, kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Organ rentowy informuje uprawnionego o możliwości uniknięcia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń w razie dokonania wskazanej wpłaty na Fundusz Emerytur Pomostowych i wyznacza termin na jej wpłatę. Jeżeli uprawniony nie dokonał w wyznaczonym terminie wpłaty, o której mowa w ust. 2, organ rentowy dochodzi zwrotu nienależnie pobranej emerytury pomostowej na zasadach określonych w art. 138 - 144 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 3).

W myśl art. 28 ust. 2 ustawy, w zakresie postępowania w sprawie zwrotu nienależnie pobranej emerytury pomostowej, egzekucji i potrąceń stosuje się odpowiednio przepisy art. 138-144 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisy art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Stosownie do ust. 2 pkt 1 tego artykułu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r., poz. 1009 ze zm.), osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Jak stanowi art. 84 ust. 2 ustawy o sus, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się: świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania; świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Mimo pewnych różnic terminologicznych (art. 84 ustawy systemowej stanowi o "pobraniu nienależnego świadczenia" oraz o "kwotach nienależnie pobranych świadczeń", natomiast art. 138 ustawy emerytalnej o "nienależnie pobranym świadczeniu"), łączą one dwa elementy, które są rozdzielone w przepisach prawa cywilnego. W przepisach prawa cywilnego pojęcie nienależnego świadczenia jest zobiektywizowane (art. 410§2 k.c.), natomiast elementy odnoszące się do stanu świadomości (woli) wzbogaconego są uregulowane odrębnie (art. 409 k.c.), a więc nie są objęte definicją tego pojęcia. W przepisach prawa ubezpieczeniowego następuje połączenie tych elementów w samej definicji „świadczenia nienależnie pobranego", a więc w prawie ubezpieczeń społecznych "świadczenie nienależnie pobrane" to nie tylko "świadczenie nienależne" (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także "nienależnie pobrane a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). To jest właśnie podstawa rozróżnienia "świadczenia nienależnego" od "świadczenia nienależnie pobranego" (por. wyrok SN z 4.09.2007r., I UK 90/07).

Takie też rozróżnienie leży u podstaw orzecznictwa dotyczącego przepisów o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Wynika z niego, że nie można żądać zwrotu świadczeń nienależnie pobranych, gdy doszło do wypłaty świadczenia nienależnego wskutek błędnego wyliczenia (przez organ) wysokości świadczenia w decyzji o jego przyznaniu (por. uchwała SN z 21.05.1984r., III UZP 20/84), gdy organ rentowy wypłacał emeryturę wyższą od przysługującej na skutek (swojego) błędu (por. wyrok SN z 26.06.1985r., II URN 98/85) albo na skutek wniosku komornika sądowego zawyżającego świadczenie niezgodnie z tytułem wykonawczym (por. wyrok SA w Poznaniu z 17.04.1996r., III AUr 47/96). Dla istnienia po stronie ubezpieczonego obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego istotne jest, że prawo do renty nie ustaje z mocy prawa, ale wymagana jest w tym względzie decyzja organu rentowego (por. wyrok SA w Gdańsku z 10.03.995r., III AUr 174/95).

Organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. W tym kontekście uznano, że błędne podanie wysokości zarobków pracownika w zaświadczeniu wydanym przez zakład pracy nie upoważnia organu rentowego do żądania od pracownika zwrotu nadpłaconego świadczenia rentowego, chyba że pracownikowi można przypisać złą wolę w korzystaniu z takiego zaświadczenia (por. wyrok TUS z 27.05.1966 r., I TR 49/66).

Przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. wyroki SN: z 28.07.1977r., II UR 5/77 z 16.02.1987r., II URN 16/87, wyrok SA w Białymstoku z 10.11.1999r., III AUa 602/99).

Nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej, to świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części (świadczenie nienależne, nieprzysługujące) na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonej. Inaczej mówiąc, nie można przyjąć, aby doszło do nienależnego pobrania świadczenia, jeżeli jego wypłata (mimo zaistnienia wskazanych okoliczności) nastąpiła z przyczyn niezależnych od ubezpieczonej. Mogą to być zarówno przyczyny leżące po stronie organu rentowego (błąd), ale także okoliczności niezależne od organu (np. wniosek komornika, zaświadczenie pracodawcy). Każde świadczenie nienależnie pobrane jest nienależne, jednakże niekoniecznie musi być odwrotnie. Świadczenie zawyżone lub wypłacane wskutek błędu organu rentowego jest nienależne ale w przypadku braku zajścia przesłanek określonych w art. 138 ust. 2 pkt 1-2 ustawy emerytalnej nie będzie stanowić świadczenia nienależnie pobranego (por. wyrok SA w Szczecinie z 9.09.2014r., III AUa 10/14).

Na podstawie art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Pouczenie musi być należyte, czyli wyczerpująco i wyraźnie wskazujące okoliczności, w jakich dochodzi do nienależnego pobrania świadczenia, dokonane w taki sposób, aby było zrozumiałe dla osoby, do której jest skierowane. Pouczenie nie może być abstrakcyjne, obciążone brakiem konkretności, a w szczególności nie może odnosić się do wszystkich hipotetycznych okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń (por. wyroki SN: z 17.11.1995 r., II URN 46/95, 17.02.2005 r., II UK 440/03; a także wyroki SA w Rzeszowie z 20.04.1995r., III AUr 110/95, wyrok SA w Katowicach z 18.10.2005r., III AUa 1434/04). Zważywszy na funkcję, jaką pouczenie odgrywa w normatywnej konstrukcji nienależnie pobranego świadczenia, warunkiem uznania, że ubezpieczony pobrał takie nienależne świadczenie, jest ustalenie przez sąd, że pobierający świadczenia wiedział (został pouczony) "o braku prawa do ich pobierania" (por. wyrok SN z 4.09.2007r., I UK 90/07). W przepisie art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej znaczenie ma forma i treść pouczenia, które ma być jasne i zrozumiałe (por. wyrok SN z 24.06.2015r., II UK 285/14).

W ocenie Sądu, wnioskodawca nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia za rok 2020 i 2021. Zdaniem Sądu, przyznanie prawa do emerytury pomostowej i jej wypłata przez organ rentowy w wykonaniu wyroku SO w Katowicach z 26.10.2021r., przyznającego prawo do tej emerytury od 12.01.2019r., tj. od daty wcześniejszej przy jednoczesnym osiągnięciu przychodu z tytułu zatrudnienia w okresie przed przyznaniem tego prawa, nie powoduje po stronie ubezpieczonego obowiązku zwrotu pobranego świadczenia. Odpowiednie i skuteczne pouczenie zostało ujęte dopiero w decyzji ZUS z 27.06.2022r. wykonującej wyrok sądu. Zwrócić także należy uwagę, że ubezpieczony, będąc zatrudniony, faktycznie nie pobierał emerytury pomostowej i jest to okoliczność istotna z punktu widzenia sposobu rozliczenia przychodu w roku 2020 oraz 2021.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴§2 k.p.c., Sąd zmienił punkt 3 decyzji z 28.09.2022r., Nr (...) i ustalił, że G. C. (1) nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia za rok 2020 w wysokości 6 933,15zł. oraz zmienił punkt 3 decyzji z 28.09.2022r., Nr (...) i ustalił, że G. C. (1) nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia za rok 2021 w wysokości 7 061,86zł.

Na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z §2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U.2018.265 j.t.), zasądzono od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. rzecz G. C. (1) 2x1800zł.